در حالی که ایران یکی از بزرگ‌ترین منابع گازی در جهان به شمار می‌آید، اما موضوع انرژی چند سالی است که در کشور ما به دغدغه بزرگ فعالان اقتصادی و تولیدی تبدیل شده است؛ در تابستان‌ها کمبود برق و در آغاز فصل سرد کمبود گاز بقای صنایع را به شدت تهدید می‌کند؛ اتفاقی که خسارت‌های سنگینی به واحدهای تولیدی وارد کرده و جبران هم نمی‌شود.
بر این اساس، طبق تجربه‌ای که از سال‌های قبل داشته‌ایم همواره اولویت قطع در زمان محدودیت انرژی، بخش تولید و بیشتر محل‌های تمرکز واحدهای صنعتی مثل لکه‌های صنعتی و شهرک‌های صنعتی بوده است که قطع برای اداره گاز هم راحت‌تر است. بنابراین تولیدکنندگان با توجه به زیاد نشدن ظرفیت تولید گاز این پیش‌بینی را دارند که با محدودیت تامین انرژی مواجه شوند. البته در صورت تشدید سرمای هوا و مشکل تامین گاز برای نیروگاه‌ها احتمال محدودیت تامین برق هم وجود دارد.
به گزارش سایت نساجی امروز به نقل از جهان صنعت، این در حالی است که به اعتقاد کارشناسان قطعی گاز نمی‌تواند راهکار درستی برای تامین گاز خانگی باشد، چراکه تامین انرژی تولید همانقدر اهمیت دارد که تامین گاز خانگی دارای اهمیت است.
اگر در روند تامین گاز تولید اختلال ایجاد شود، در زنجیره تامین اثرگذار است که در نهایت می‌تواند منجر به کمبود کالا و افزایش قیمت -در صورت عدم تولید کافی کالاها- شود.
نکته دیگر آنکه توجه به تامین انرژی تولید از آنجایی اهمیت ویژه پیدا می‌کند که بدانیم این بخش با مشکلات دیگری نیز از جمله تحریم، افزایش قیمت مواد اولیه و تجهیزات، کمبود نقدینگی، سختگیری‌های بانکی، نظام اقتصاد دستوری و… روبه‌رو است و وقتی با مشکل تامین انرژی هم مواجه می‌شود دیگر توان سرپا ایستادن نخواهد داشت.
بی‌توجهی دولت به قانون
موضوع دیگری که همواره مورد غفلت دولتمردان قرار گرفته، جبران خسارات وارده به بخش تولید به دلیل قطعی انرژی مورد نیاز آنهاست. متاسفانه هر ساله بخش تولید با این مشکل مواجه می‌شود، اما در نهایت هیچ‌گونه جبران خسارتی برای آن در نظر گرفته نمی‌شود و این در حالی است که در ماده ۲۵ قانون بهبود محیط کسب‌و‌کار -مصوب ۱۳۹۰- نه‌تنها به صورت صریح به این مساله تاکید شده است، بلکه ذکر شده که در زمان کمبود برق و گاز صنایع نباید در اولویت قطع انرژی قرار گیرند.
بر این اساس در ماده ۲۵ قانون بهبود محیط کسب‌و‌کار آمده است: «در زمان کمبود برق، گاز یا خدمات مخابرات، واحدهای تولیدی صنعتی و کشاورزی نباید در اولویت قطع برق یا گاز یا خدمات مخابرات قرار داشته باشند و شرکت‌های عرضه‌کننده برق، گاز و خدمات مخابرات موظف‌اند هنگام عقد قرارداد با واحدهای تولیدی اعم از صنعتی، کشاورزی و خدماتی، وجه التزام قطع برق یا گاز یا خدمات مخابرات را در متن قرارداد پیش‌بینی کنند. هرگاه دولت به دلیل کمبودهای مقطعی به شرکت‌های عرضه‌کننده برق یا گاز یا مخابرات دستور دهد موقتا جریان برق یا گاز یا خدمات مخابراتی واحدهای تولیدی متعلق به شرکت‌های خصوصی و تعاونی را قطع کنند، موظف است نحوه جبران خسارت‌های وارده به این شرکت‌ها ناشی از تصمیم فوق را نیز تعیین و اعلام کند.»
اینکه واحدهای تولیدی، صنعتی و کشاورزی نباید در اولویت قطع برق یا گاز یا خدمات مخابرات قرار داشته باشند، پیش‌بینی وجه التزام قطع برق، گاز یا خدمات در قراردادها و همچنین تعیین نحوه جبران خسارات وارده سه نکته کلیدی این ماده است که هیچ‌کدام اجرایی نشده‌اند و حتی یک مورد هم قراردادی وجود ندارد که وجه التزام یا نحوه جبران خسارت در آن مشخص شده باشد. اتفاقا برخلاف این ماده، در چند سال گذشته واحدهای تولیدی در اولویت قطع برق و گاز قرار گرفته‌اند.
از سوی دیگر نیز براساس این ماده قانونی به میزانی که کارخانه زیان می‌کند، باید خسارات آن پرداخت شود، اما این اتفاق نیفتاده است.
در این شرایط سرمایه‌گذاران ترجیح می‌دهند به کشورهای دیگر از جمله عمان مهاجرت و در آنجا فعالیت کنند. برخی صنایع هم ترجیح می‌دهند در عراقی که خود مشکل برق دارد خط تولید راه بیندازند، اما در ایران فعالیت نداشته باشند، چراکه یک بنگاه تولیدی معادل ۱۶ ماه هزینه دارد (۱۲ ماه حقوق، دو ماه عیدی و سنوات و یک ماه مرخصی) در حالی که در شرایط نرمال که حتی قطعی هم نداشته باشیم کارکرد مفید واحدهای تولیدی بیشتر از ۱۰ ماه نیست و در مورد برخی واحدها این مدت حتی به ۸ یا ۷ ماه می‌رسد. یعنی تولیدکننده ۱۰ ماه فعالیت کرده و معادل ۱۶ ماه باید پرداختی داشته باشد و زمانی که این واحدها با مشکلات تامین انرژی هم مواجه می‌شوند دیگر توانی برای ادامه حیات ندارند.
موضوع دیگر اینکه دولتمردان تصور می‌کنند با قطع گاز صنایع بزرگ صرفا برای این بخش مشکل ایجاد می‌شود. در حالی که قطع گاز و برق صنایع بزرگ به کمبود تولید یا عدم تولید در مواد اولیه صنایع پایین‌دست منجر شده و این صنایع را نیز دچار زیان می‌کند، چراکه خریدار تولیدات صنایع بزرگ در داخل واحدهای تولیدی کوچک و متوسط هستند.
دو عامل اصلی ناترازی گاز
مهراد عباد عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی تهران با بیان اینکه استفاده از انرژی‌های فسیلی در تمام دنیا رو به اتمام است و به سمت انرژی‌های هیدروژنی روی آورده‌اند که باعث تولید سیمان سبز و فولاد سبز شده که در ایران نیز شاهد آن هستیم، به «جهان‌صنعت» می‌گوید: با این حال همچنان نزدیک به ۹۸ درصد انرژی کشور از طریق گاز تامین می‌شود که مشکلات زیادی را در این زمینه شاهد هستیم و باید با روی آوردن به انرژی‌های نو و محدود نساختن آن به باد و خورشید مشکلات این حوزه را حل کرد.
او با بیان اینکه کسری گاز در سال‌های اخیر اتفاقی نیست، ادامه می‌دهد: با توجه به اینکه سبد انرژی کشور براساس گاز تامین می‌شود و درصد بالایی از گاز برای تبدیل گاز به برق و سوزاندن گاز و تبدیل آن به مواد بالاتر مانند پلیمر استفاده می‌شود، باعث کمبود انرژی گاز شده است.
عباد دو عامل مهم و تاثیرگذار در ناترازی گاز در ۱۰ سال اخیر را تحریم و قدیمی بودن چاه‌های گازی می‌داند و تصریح می‌کند: ماشین‌آلات و تجهیزات پالایشگاه‌های گازی مستهلک شده‌اند که به واسطه تحریم‌ها نتوانستیم تجهیزات جدید جهت استخراج، ذخیره‌سازی و حمل گاز مایع را وارد کنیم. همچنین قدیمی بودن چاه‌های گازی از دیگر علل ناترازی گاز است که به نوعی استخراج آنها را مشکل می‌سازد و باید از میادین مشترک گازی و میادین اقتصادی که در ایران داریم استفاده کنیم، اما با توجه به استفاده از تکنولوژی فوق سرد در صنعت گاز نمی‌توان انرژی را ذخیره و در ماه‌های کمبود انرژی از آن استفاده کرد. این فعال اقتصادی معتقد است با توجه به اینکه همچنان در ایران گاز را به صورت طبیعی و با روش فوق سرد مورد استفاده قرار می‌دهیم و ابزار و تجهیزات لازم جهت ذخیره‌سازی انرژی گاز به صورت مایع و… که در تمام دنیا استفاده می‌شود را نداریم و در بهترین حالت گاز را به صورت فشرده درمی‌آوریم، باید از تکنولوژی روز دنیا جهت جمع‌آوری، استحصال و خالص‌سازی استفاده کنیم که ارزش‌افزوده زیادی برای ما خواهد داشت.
عباد راهکار برون‌رفت از این شرایط را این‌طور عنوان می‌کند که در اقدام کوتاه‌مدت، باید برای نخوابیدن صنایع، گاز صنایع و تولید را قطع نکنند تا تولید ما متوقف نشود، اما در اقدامات میان‌مدت سیستم‌های انتقال گاز در لوله‌کشی‌های شهری که رگولاتور‌ها حدود ۲۰ درصد نشتی دارد، فلر‌های موجود سر چاه‌های گاز، انرژی زیادی را خارج می‌کند و فلر‌های گازی می‌سوزد و باعث آلودگی می‌شود که باید روی مساله هدررفت منابع کار کرد و پیشگیری‌های لازم را انجام داد. او می‌گوید: در اقدامات بلندمدت توسط دولت باید استراتژی کشور عوض شود و انرژی‌های تجدید‌پذیر به برنامه توسعه کشور اضافه شود و همچنین بحث هم‌جوشی هسته‌ای که در سطح آزمایشگاهی انجام شده، ولی همه کشورهای در حال توسعه از سوخت‌های فسیلی دست کشیدند، باید روی آن مطالعات بیشتری شود.
گفتنی است ایران دارنده ۱۸درصد از میادین گازی و دومین دارنده منابع گاز طبیعی جهان است و ۲۲پالایشگاه با ظرفیت تولید ۸۵۰میلیون مترمکعب مشغول تولید گاز در کشور هستند. مصرف ۳۰درصدی نیروگاه‌ها و بیش از ۴۴درصدی بخش خانگی و تجاری از کل تولید گاز کشور، سهم صنایع از گاز تولیدی را به‌رغم پتانسیل این بخش برای ایجاد ارزش‌افزوده در اقتصاد محدود کرده است و در حالی که صنایع کشور به گاز به صورت انرژی و همچنین خوراک پتروشیمی نیازمند هستند، قطعی گاز بیش از بخش خانگی، صنایع و بنگاه‌‌‌ها را طی سال‌های گذشته با مشکل روبه‌رو کرده است.