افزایش تقاضای جهانی برای الیاف پلی‌استر و وجود مواد اولیه نفتی در ایران، این محصول را به برگ برنده‌ای برای صنایع نساجی کشور تبدیل کرده است.
به همین دلیل با وجود ۴۴ واحد صنعتی با ظرفیت اسمی ۴۸۷هزار تن، طرح توسعه ۷۹ واحد صنعتی دیگر نیز در دستور کار قرار گرفته تا با احداث این واحدها ظرفیت اسمی کشور در تولید الیاف پلی‌استر به یک میلیون و ۵۹۷ هزار تن برسد. اما رکود در بازار و کاهش تقاضا باعث شده واحدهای صنعتی تنها با ۳۰درصد ظرفیت تولید داشته باشند و در سال گذشته حدود ۱۶۰هزار تن الیاف پلی‌استر در کشور تولید کنند.
الیاف طبیعی در صنایع نساجی ریشه گیاهی داشته و با وجود آنکه با بدن و محیط‌زیست سازگاری بیشتری دارند به‌دلیل محدودیت‌های کشاورزی در زمینه کشت، آب و طولانی بودن فرآیند تبدیل پنبه به نخ و درنهایت گران بودن قیمت تمام‌شده آن الیافی مانند پنبه و ویسکوز جای خود را به الیاف مصنوعی مانند پلی‌استر داده‌اند.
درحال‌حاضر مصرف جهانی پنبه حدود ۲۵ میلیون تن است که این میزان با توجه به محدودیت‌های کشاورزی کمبود آب و زمین کشت حداکثر تا ۳۰هزار تن امکان افزایش دارد به همین دلیل با توجه به نبود محدودیت در تولید الیاف مصنوعی، صنایع نساجی جهان برای توسعه تولیدات خود به استفاده از الیاف پلی‌استر رو آورده است. درحال‌حاضر براساس آمارهای جهانی مصرف الیاف پلی‌استر در سال بیش از ۵۰میلیون تن است که مطابق پیش‌بینی‌ها این رقم تا سال ۲۰۲۰م به ۸۰میلیون تن خواهد رسید.
پلی‌استر درخشان، رسمی با جذب رطوبت اندک
الیاف مصنوعی با وجود آنکه قدرت جذب رطوبت اندکی دارند و از مشتقات نفتی تولید شده‌اند به دلیل قیمت اندک به نسبت الیاف طبیعی جای خود را در صنعت پوشاک به خوبی بازکرده‌اند. این الیاف به دلیل درخشانی و چروک‌ناپذیری برای تولید لباس‌های رسمی مانند کت و شلوار و لباس‌های زنانه رسمی کاربرد بیشتری دارند. در همین راستا علیرضا حائری، کارشناس صنعت نساجی در گفت‌وگو با صمت درباره میزان کارآیی این الیاف در صنعت پوشاک گفت: «الیاف طبیعی قدرت جذب رطوبت بیشتری به نسبت الیاف مصنوعی دارند به نحوی که قدرت جذب پنبه حدود ۱۲درصد و ویسکوز حدود ۱۴درصد است اما قدرت جذب الیاف پلی‌استر حدود یک‌درصد است به همین دلیل پوشاک پلی‌استر در فصل تابستان گرم و در فصل زمستان سرد هستند. در واقع الیاف طبیعی به‌دلیل سازگاری با بدن بیشتر در لباس‌های زیر و لباس‌های کودکان کاربرد دارند اما الیاف پلی‌استر به‌دلیل درخشانی، استحکام، قدرت حفظ ظاهر و چروک‌ناپذیری در لباس‌های رسمی به‌کار گرفته می‌شوند. »
 |
| علیرضا حائری |
کاربرد چشمگیر پلی‌استر در انواع منسوجات
حائری با تاکید بر اینکه الیاف پلی‌استر علاوه‌بر پوشاک در تمام محصولات نساجی کاربرد چشمگیری پیدا کرده است، افزود: «درحال‌حاضر پلی‌استر در تمام تولیدات منسوجات اعم از پتو، کت و شلوار، پیراهن، رومبلی، پرده و... ورود کرده است. علاوه‌بر این از آنجا که در تولید پارچه چادر مشکی از نخ‌های بسیار نازک سیلامنت پلی‌استر استفاده می‌شود در گذشته کشور به واردات وابسته بود اما اکنون با رشد فناوری در صنایع نساجی و رسیدن به فناوری تولید الیاف میکروسیلامنت پلی‌استر این معضل نیز رفع شده و برای تولید پارچه چادر مشکی نیازی به واردات مواد اولیه نیست.
علیمردان شیبانی، نایب‌رییس انجمن صنایع نساجی نیز در گفت‌وگو با صمت با اشاره به کاربرد این محصول در صنعت فرش ماشینی گفت: «در فرش ماشینی از الیاف مصنوعی پلی‌استر و اکریلیک استفاده می‌شود که با توجه به ظرفیت خوب تولیدات چیپس پلی استر در کشور و مزیت تامین مواد اولیه از داخل تاثیر مهمی در قیمت تمام شده و دسترسی آسان به الیاف پلی استر داشته است. علاوه بر کاربرد آن در فرش ماشینی از این الیاف در سایر بخش‌های صنعت نساجی مانند منسوج نبافته، موکت و... استفاده می‌شود. از سوی دیگر به دلیل شفافیت و درخشندگی، این الیاف نقش مهمی در صنعت ریسندگی ایفا می‌کنند. البته رشد این بخش مستلزم ماشین‌آلات مدرن اروپایی است چراکه به‌طور مثال تولید الیاف پلی‌استرکتان تایپ با دنیر پایین با ماشین‌آلات چینی آسان نخواهد بود و این امر به سرمایه‌گذاری بالا نیاز دارد. »
 |
| علیمردان شیبانی |
سرمایه‌گذاری بالا، تولید اندک
با توجه به ویژگی‌های مختلف الیاف مصنوعی به‌ویژه تاثیری که در کاهش قیمت تمام‌شده محصول به نسبت الیاف طبیعی دارد توجه صنعتگران ایرانی نیز به استفاده از این الیاف جلب شده و سرمایه‌گذاری بسیاری در حال انجام است. اما به‌دلیل رکود در بازار واحدهای صنعتی کشور تنها با ۳۰درصد ظرفیت اسمی در حال تولید هستند. بر همین اساس،
حائری با اشاره به آمار وزارت صنعت، معدن و تجارت در زمینه میزان ظرفیت ایجاد شده در کشور اظهارکرد: «درحال‌حاضر سرمایه‌گذاری مناسبی در زمینه تولید الیاف پلی‌استر در حال شکل‌گیری است که در صورت فعال شدن بازار و ایجاد بازارهای صادراتی می‌توان از این الیاف به‌عنوان برگ برنده‌ای برای توسعه صنایع نساجی استفاده کرد. درحال‌حاضر ۴۴ واحد صنعتی با ظرفیت اسمی ۴۸۷هزار تن در کشور احداث شده است که حدود ۵۶درصد این ظرفیت در شهرستان قم و دلیجان مشغول به فعالیت هستند و این استان را به قطب صنعت پلی‌استر کشور تبدیل کرده است. »
وی در زمینه واحدهای در حال احداث نیز افزود: «حدود ۷۹ واحد صنعتی از وزارت صنعت، معدن و تجارت مجوز احداث دریافت کرده‌اند که با پیشرفت‌های فیزیکی صفر تا ۸۰درصد در حال ساخت هستند اما با راه‌اندازی آنها یک میلیون و ۱۱۰هزار تن به ظرفیت اسمی کشور اضافه خواهد شد. »
با وجود ظرفیت بالای کشور در این صنعت مصرف سالانه حدود ۲۵۰هزار تن است که از این میزان فقط ۱۶۰هزار تن در داخل کشور تولید می‌شود و برای تامین بقیه نیاز به واردات وجود دارد. البته به‌دلیل رکود در بازار و کاهش تولید سال گذشته تنها ۳۰هزار تن الیاف مصنوعی وارد کشور شده است. بنابراین گسترش بازارهای داخلی و صادراتی نقش بسیار مهمی در توسعه این صنعت دارد. مطابق آخرین آمارها در سال گذشته تنها ۳۵هزار تن صادرات شده که با توجه به ظرفیت تولید و کیفیت الیاف، رقم چندان چشمگیری نیست.
تولید موکت با بازیافت بطری‌های پلاستیکی
یکی دیگر از مزایای الیاف پلی‌استر تولید از طریق بازیافت بطری‌های پلاستیکی است. البته الیاف به‌دست آمده از این شیوه در پوشاک کاربرد ندارند و بیشتر در کفپوش‌ها مانند موکت استفاده می‌شود. عضو جامعه متخصصین صنعت نساجی با اشاره به وضعیت تولید پلی‌استرهای بازیافتی گفت: «یکی از مزایای الیاف پلی‌استر استفاده از مواد بازیافتی است. از این نظر استفاده از این الیاف به حفظ محیط‌زیست کمک خواهد کرد. درحال‌حاضرحدود ۳۰درصد تولیدات از طریق بازیافت بطری‌های پلاستیکی است اما با وجود ظرفیت‌های مناسب در بخش صنعت به‌دلیل نبود سیستم مناسب جمع‌آوری مواد بازیافتی کمبودها و مشکلاتی در این زمینه وجود دارد.
قیمت تمام‌شده، تنها چالش صنعت پلی‌استر
به گفته کارشناسان، درحال‌حاضر کیفیت محصولات تولیدی در سطح مناسبی قرار دارد و مشابه نمونه‌های اروپایی است اما چالش قیمت تمام‌شده در ایران باعث شده تا مواد پلی‌استر وارداتی ارزانتر از مواد تولیدی داخل باشند. اکنون ایران از نظر کیفیت توان رقابت با کره، تایوان و اندونزی را دارد اما قیمت تمام‌شده مانع رقابت‌پذیری این محصول شده است. مهم‌ترین عامل این موضوع نیز به وجود ظرفیت اسمی بالا و تولید اندک در کشور برمی‌گردد که قیمت تمام‌شده را افزایش می‌دهد.
علیمردان شیبانی، نایب رییس انجمن نساجی ایران با تاکید بر اینکه پلی‌استر در صورت قیمت پایین برای تولیدکننده محصولات نساجی برگ برنده به شمار خواهد رفت، اظهار کرد: «درحال‌حاضر گسترش صنعت نساجی کشور در گرو تحریک تقاضا است. تا زمانی که بازار خرید وجود نداشته باشد هر میزان سرمایه‌گذاری در این زمینه شود، بی‌تاثیر خواهد بود.
به‌طور طبیعی به‌دلیل نبود تعرفه و هزینه حمل‌ونقل قیمت تمام‌شده پلی‌استر تولید داخل باید برای تولیدکننده محصولات نساجی پایین‌تر از نمونه وارداتی باشد اما در حال حاضر نمونه‌های خارجی ارزانتر از نمونه‌های داخلی است. در نتیجه در صورت افزایش کیفیت و کاهش قیمت می‌توانیم از این ظرفیت در کشور استفاده کنیم. به عبارت دیگر تحریک تقاضا، افزایش خرید و در ادامه آن افزایش تولید و توسعه صنعت نساجی مستلزم این است که تولیدکنندگان چیپس‌های پلی‌استر را با قیمت پایین ارائه کنند». بنابر این گزارش، باتوجه به افزایش تقاضای جهانی مبنی‌بر استفاده از الیاف پلی‌استر و توجه سرمایه‌گذاران ایرانی به این بخش در صورت خروج از رکود و افزایش تقاضا در بازار و به تبع آن، کاهش فیمت تمام‌شده از سوی تولیدکنندگان پلی‌استر، صنعت نساجی کشور می‌تواند با تمرکز در این بخش در منطقه حرف نخست را بزند.