واحدهای تولید چرم و سالامبور علاوه‌بر مشکلات تولید، با برخی مشکلات محیطی روبه‌رو هستند.
براساس آنچه خبرنگار صمت در بازدید از برخی واحدهای تولید چرم و سالامبور چرمشهر ورامین مشاهده کرد، این واحدها به دلیل تولید چرم با بوی خاص حاصل از ترکیب پوست خام با مواد شیمیایی، آلاینده هستند.
در شیوه‌های نوین تولید چرم خام برخی واحدها توانسته‌اند تا حد قابل‌توجهی این بورا کاهش دهند اما هنوز هم محیط این واحدها در آمیخته با بوی خاص حاصل از این ترکیبات است و این بوها در تمام فضای کارگاه‌ها به مشام می‌رسد که کار در این محیط را دشوار کرده است.
محیط کارگاه‌های تولید چرم خام و سالامبور علاوه‌بر مشکلات این‌چنینی دارای مشکل حجم بالای پشم گوسفند نیز هستند. پیش از این پشم گوسفند با قیمت مناسب خریداری می‌شد و محیط این کارگاه‌ها آلودگی کمتری داشت اما اکنون این محصولات خریداری نمی‌شوند و این موضوع نیز به نمای واحدهای تولیدی آسیب می‌زند. صنعت تولید چرم و سالامبور به آب بسیاری نیاز دارد و براساس برخی مشاهدات، تولید هر کیلوگرم چرم «کراست» به ۷۰ لیتر آب نیاز دارد.
آب ورودی کارگاه‌ها پس از مصرف در این صنعت همراه با مواد شیمیایی در قسمت خروجی کارگاه دیده می‌شود که این موضوع نیز برای واحدهای تولیدی مشکلات دیگری را ایجاد کرده است که برای رفع آنها باید آب خروجی وارد تصفیه‌خانه مرکزی شود تا بتوان آب‌ها را وارد چرخه کشاورزی و آب‌های زیرزمینی کرد. اما آنچه در چرم شهر ورامین دیده می‌شود متفاوت با استاندارد است. در این چرم شهر تصفیه‌خانه مرکزی فعال نیست و به این دلیل واحدهای صنعتی با مشکل پساب روبه‌رو شده‌اند.
اکنون عمده واحدهای صنعتی تولید چرم با انبارهای سرباز پشم گوسفند، با پساب‌های خطرناک صنعتی و پوست‌های دباغی و تلنبار شده روبه‌رو هستند که ترکیب این عوامل باعث شده کار در این واحدها با دشواری همراه باشد. شرایطی که برای رفع آنها بخش خصوصی باید تلاش‌های بیشتری کند و بخش دولتی هم به تامین زیرساخت‌های مورد نیاز این صنعت بپردازد.
سالانه ۲۰ میلیون جلد پوست گوسفند در کشور تولید می‌شود در حالی که نیاز داخل کشور حدود ۵۰۰ هزار جلد است. با این وجود، هنوز زنجیره تولید چرم از پوست خام تا محصول نهایی در کشور کامل نیست که در صورت کامل شدن آن می‌توان به تولید صادرات‌محور امیدوار بود اما اکنون به دلیل مشکلاتی که پیش روی این صنعت قرار گرفته، امکان این شیوه تولید وجود ندارد.
بزرگترین مانع صنعت تولید چرم و سالامبور، هزینه تولید و رقابت‌پذیر نبودن محصولات ایرانی است. این صنعت که نخستین‌بار در چنا (یکی از شهرهای هند) به وجود آمد اکنون رشد بسیاری کرده و از حالت تولید سنتی فاصله بسیاری گرفته است. برای موزدایی و مراحل نخستین تولید چرم خام به مواد شیمیایی بسیاری نیاز است.
همچنین باید درنظر داشت که این مواد بر کیفیت نهایی محصول تاثیر بسیاری دارد. تولیدکنندگان مواد شیمیایی در داخل کشور نمی‌توانند ماده شیمیایی مورد نیاز این صنعت را باکیفیت کافی تولید کنند و تولیدکنندگان چرم مجبور به واردات شده‌اند. در این شرایط به دلیل این که مواد مورد نیاز در داخل کشور تولید می‌شود، تولیدکنندگان چرم و سالامبور باید برای واردات این مواد تعرفه‌های بسیاری پرداخت کنند. این در حالی است که کشورهایی مانند هند و پاکستان که تولیدکنندگان اصلی چرم در دنیا به شمار می‌روند این تعرفه‌ها را در داخل پرداخت نمی‌کنند. در نتیجه محصول نهایی تولید شده در ایران با محصولاتی که در این کشورها تولید می‌شود، قابل رقابت نیست. برخی تولیدکنندگان معتقدند یکی از نخستین نیازها برای تکمیل زنجیره تولید در کشور، تولید رقابت‌پذیر است.
تولید ۲۰میلیون پوست در سال
سعید شادکام، نایب رییس اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان سالامبور و چرم ایران درباره مشکلات صنعت چرم ایران به صمت گفت: «در ایران سالانه ۲۰ میلیون جلد پوست گوسفند تولید می‌شود و این یکی از مهم‌ترین مزایایی است که صنعت چرم ایران می‌تواند از آن بهره‌گیری کند اما درواقع این اتفاق نمی‌افتد و این صنعت با مشکلاتی روبه‌رو است. »
وی با بیان اینکه از این مقدار پوست تولید شده در سال حدود ۵۰۰ هزار جلد برای مصرف داخلی درنظر گرفته می‌شود، توضیح داد: «بر این اساس، ۱۹ میلیون و ۵۰۰ هزار جلد مازاد نیاز داخل در کشور وجود دارد. واحدهای دباغی صنعتی و تولید چرم نیز در داخل کشور توان فرآوری این حجم مواد اولیه را ندارند و در نتیجه مقدار قابل‌توجهی از پوست سالانه به کشورهایی مانند پاکستان و هند خام‌فروشی می‌شود. »
نایب رییس اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان سالامبور و چرم با بیان اینکه در زمینه چرم گاوی نیازهایی در کشور وجود دارد، گفت: «در زمینه چرم سنگین واحدهای تولیدی به مواد اولیه نیاز دارند و در صورتی که بتوانند این مواد را تامین کنند، مشکلی در فروش آنها وجود ندارد. در بخش چرم سنگین یکی از موضوعاتی که باعث شده کار تولیدکنندگان تا حدی دشوار شود این است که نمی‌توان از هر کشوری پوست گاو را وارد کرد. »
شادکام با اشاره به اینکه پوست گاوی باید در واحدهای تولیدی مورد استفاده قرار گیرد که ذبح اسلامی می‌کنند، توضیح داد: «یکی از سیاست‌هایی که در این زمینه می‌تواند به تولیدکنندگان کمک بسیاری کند این است که پوست مورد نیاز صنایع دباغی را از کشورهایی وارد کنند که ذبح آنها اسلامی است و می‌توان از آنها در صنایع دباغی ایران استفاده کرد. » صنعت دباغی در ایران پیشینه طولانی دارد اما یکی از مشکلات پیش روی این صنعت، خام‌فروشی است.
در این صنعت علاوه‌بر اینکه پوست گوسفند به طور خام نیز به کشورهایی مانند هند و پاکستان صادر می‌شود در برخی موارد پس از انجام مراحل نخستین دباغی صادر می‌شود. به عبارتی، می‌توان این‌گونه گفت که زنجیره تولید چرم در کشور کامل نیست. در برخی مواد پوست خام و در برخی موارد پوستی که مراحل نخستین دباغی روی آن به عمل آمده صادر می‌شود.
در این شرایط واحدهای تولید چرم که این پوست را از ایرانی‌ها می‌خرند، آن را فرآوری کرده و تا محصول نهایی پیش می‌برند. محصولات تولید شده که بیشتر شامل کفش، کیف، مانتو و کت می‌شود، به ایران وارد شده و در بازار به فروش می‌رسد. پرسشی که در این گفت‌وگو از نایب رییس اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان سالامبور و چرم شد، در همین زمینه بود.
وی در پاسخ، گفت: «در صنعت چرم هرچه زنجیره تولید به محصول نهایی نزدیک‌تر می‌شود میزان خطر در تولید نیز افزایش می‌یابد. با اینکه نزدیک شدن به محصول نهایی صاحب صنعت را به ارزش افزوده بیشتری می‌رساند، اما باید درنظر داشت که دستیابی به این ارزش بدون هزینه نیست. ماشین‌آلات، نیروی انسانی و دیگر هزینه‌ها در این شرایط افزایش می‌یابد و در صورتی که خسارت یا خطری در تولید ایجاد شود، آسیب بسیاری به تولیدکننده می‌زند. »
شادکام افزود: «یکی از مشکلاتی که باعث می‌شود زنجیره تولید در ایران کامل نباشد، بالا بودن هزینه تولید است و در شرایط کنونی کاهش این هزینه‌ها کار ساده‌ای نیست. یکی از عوامل بالا بودن هزینه تولید در ایران، تعرفه واردات مواد شیمیایی مورد نیاز این صنعت است. »
وی با بیان اینکه مواد شیمیایی مورد نیاز این صنعت متاسفانه در داخل کشور تولید می‌شود اما نه با کیفیت کافی، گفت: «در صورتی که واحدهای تولید چرم خام بخواهند از این مواد استفاده کنند، نمی‌توانند محصولات خود را برای نشان‌های معروف دنیا تولید کنند. دلیل اصلی این موضوع استاندارد نبودن مواد شیمیایی ایران است. »
نایب‌رییس اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان سالامبور وچرم با تاکید بر اینکه از طرفی مواد شیمیایی تولید داخل کیفیت کافی را ندارند و از طرف دیگر در داخل کشور تولید می‌شوند، گفت: «باید تعرفه واردات بالایی برای آنها پرداخت شود. این مشکلات باعث می‌شود واحدهای تولیدکننده چرم خام و سالامبور نتوانند از محصولات داخلی استفاده کنند و برای استفاده از مواد شیمیایی خارجی نیز باید تعرفه واردات پرداخت شود که این موضوع هزینه‌های تولید را افزایش می‌دهد. »
شادکام با بیان اینکه در شرایط کنونی و هزینه‌های تحمیلی به بخش تولید نمی‌توان با کشورهای دیگر رقابت کرد، افزود: «در حالی که تولیدکنندگان ایرانی باید با تمام این هزینه‌ها به تولید ادامه دهند، کشورهایی مانند هند و پاکستان که تولیدکننده اصلی چرم در دنیا هستند بدون پرداخت این هزینه‌ها تولید می‌کنند. در این کشورها تعرفه واردات آزاد است و واحدهای تولیدکننده بدون هیچ تعرفه‌ای می‌توانند بهترین مواد شیمیایی و کروم (ماده‌ای که در فرآیند موزدایی استفاده می‌شود) را وارد کنند. »
وی با بیان اینکه اکنون تولیدکننده ایرانی با این واحدها باید رقابت کند، گفت: «مشکلات این‌چنینی در کشور وجود دارد و تا زمانی که رفع نشود نمی‌توان امیدوار بود که ایران از خام‌فروشی نجات یابد. »
آب، بحران تولید چرم و سالامبور
تولید چرم و سالامبور از جمله صنایع آب‌بر به شمار می‌رود. یکی از اقداماتی که در سال‌های گذشته انجام شد بستن چاه‌هایی بود که در این کارخانه‌ها وجود داشت. برخی تولیدکنندگان معتقدند اگر دولت به جای مسدود کردن این چاه‌ها برای آنها کنتر نصب می‌کرد و هزینه برداشت را از صاحبان واحدها می‌گرفت، اکنون واحدهای تولید چرم و سالامبور مجبور نبودند از آب شیرین استفاده کنند که این امر هم برای آنها هزینه‌بر است و هم آسیب بیشتری به منابع آبی وارد می‌کند.
محمد واحدی، مدیر یک کارخانه تولید سالامبور و چرم درباره مشکلات این صنعت به صمت گفت: «یکی از بزرگترین مشکلات صنعت چرم و سالامبور هزینه‌های تولید و قوانینی است که گاهی تغییر می‌کند. متاسفانه هزینه تولید در ایران بسیار است و همچنین نیروی‌کار بهره‌بری مناسبی ندارد. »
وی با اشاره به اینکه چرم و سالامبور یکی از قدیمی‌ترین صنایع ایران است، گفت: «برای حفظ این صنعت بخش خصوصی باید با توان بیشتری حضور یابد و دولت نیز می‌تواند با رفع قوانین مخل تولید در این صنعت، نقش سیاست‌گذاری داشته باشد. دولت در سال‌های گذشته با برخی دخالت‌ها در تولید شرایط را برای تولیدکنندگان دشوار کرده و در صورتی که فقط نقش سیاست‌گذاری داشته باشد، می‌توان امیدوار بود که وضعیت تولید در کشور بهبود یابد. »
این مدیر کارخانه چرم و سالامبور با بیان اینکه آب در این صنعت نقش بسیار مهمی دارد، گفت: «متاسفانه یکی از اقداماتی که در برخی کارخانه‌ها شده این است که آب چاه‌ها را قطع کرده‌اند و اکنون واحدهای تولیدی مجبورند از آب شیرین استفاده کنند. این در حالی است که دولت به جای قطع آب می‌توانست برای چاه‌ها کنتور نصب کند. در این صورت آب شیرین وارد این صنعت نمی‌شد. این موضوع علاوه‌بر اینکه برای تولیدکننده هزینه‌هایی دارد باعث افزایش مصرف منابع آب می‌شود. »