طلوع دوباره نساجی با تامین زیرساخت‌ها

نساجی به‌عنوان قدیمی‌ترین صنعت و باتوجه به اشتغالزایی بالا، نیازمندی به سرمایه‌گذاری اندک نسبت به سایر واحدهای تولیدی، مزیت هم‌مرزی با کشورهای همسایه شرقی و بهره‌مندی از فرصت شهر زیارتی مشهد برای جذب گردشگر از صنایع مهم استان به‌شمار می‌رود؛ موضوعی که معاون صنایع سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی در گفت‌وگو با صمت درباره وضعیت این صنعت استراتژیک استان اظهار کرد: براساس آمار پروانه‌های صادرشده از سوی سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی، هم‌اکنون ۳۱۳ واحد تولیدی در زمینه صنعت نساجی مشغول به فعالیت هستند که از نظر تعداد ۵درصد، از نظر سرمایه‌گذاری ۷درصد و با اشتغال ۱۶هزار و ۹۶۶ نفر، ۹درصد کل صنایع استان را به خود اختصاص داده‌اند. 

واحدهای نساجی خراسان رضوی براساس آمار پروانه‌های صادرشده از سوی سازمان صنعت، معدن و تجارت استان از نظر تعداد ۳ درصد، سرمایه‌گذاری ۸/۷ درصد و اشتغال ۶ درصد کل واحدهای نساجی کشور را دربر می‌گیرند.

ابراهیم ناصری با بیان این مطلب افزود: این واحدها در زمینه تولید سالانه حدود یک‌میلیون و ۸۳۰هزار تن انواع الیاف، نخ، پارچه و پوشاک فعالیت دارد، علاوه براین، در واحدهای تولیدی صنایع نساجی استان سالانه ۱۳میلیون تخته پتو، ۱۲۴میلیون متر مربع فرش، ۱۱۶میلیون مترمربع موکت، ۱۶۰میلیون فوت‌مربع چرم و ۲۶۰میلیون جفت کفش تولید می‌شود که حجم بسیاری از تولید صنایع نساجی کشور را به خود اختصاص داده‌اند تا علاوه بر رونق بخشیدن به تولید و اشتغال، در بخش اقتصاد استان نقش اساسی را برعهده گیرند. 

اینکه بخش بزرگی از اشتغال صنعت نساجی کشور در واحدهای صنفی مشغول به فعالیت هستند امری انکارناپذیر است؛ موضوعی که خراسان رضوی نیز درگیر آن است و از نظر واحدهای صنفی نساجی پس از پایتخت، رتبه دوم کشوری را به خود اختصاص داده که این امر نشانگر توانمندی‌های فراوان استان در این صنعت است که برای توسعه این صنعت باید مسئولان کشوری و استانی توجه بیشتری به آن داشته باشند.

ناصری در این‌باره ابراز کرد: برنامه راهبردی وزارت صنعت، معدن و تجارت در زمینه صنعت نساجی و پوشاک، دستیابی به جایگاه سوم صنعت نساجی در منطقه و رسیدن به رتبه پنجاهم جهان را تدوین کرده که بر این اساس، هم‌اکنون چشم‌انداز صنعت نساجی خراسان رضوی با توجه به موقعیت گردشگری، توسعه حلقه‌های پایین‌دستی زنجیره تامین (پوشاک و مصنوعات چرمی سبک) با ارزش‌افزوده بالاتر است که به حتم این توسعه منجر به گسترش و توسعه واحدهای تامین‌کننده مواد اولیه این صنایع خواهد شد. 

صنعت نساجی خراسان رضوی با مشکلات زیادی مانند بحران ناشی از شرایط رکود در بازار و فروش نرفتن محصولات تولیدی، قاچاق محصولات نساجی، افزایش قیمت تمام‌شده محصول به دلیل هزینه‌های سربار به‌ویژه هزینه‌های بیمه و مالیات و دریافت نکردن مالیات ارزش‌افزوده از مشتریان به دلیل نامناسب بودن شرایط بازار به وسیله تولیدکنندگان‌دست و پنجه نرم می‌کند.

ناصری با اشاره به این مطلب تصریح کرد: فرسودگی ماشین‌آلات، بروز نبودن فناوری مورد استفاده در خط تولید، کمبود نقدینگی، مشکلات مربوط به تامین مواد اولیه پتروشیمی (در واحدهای مصرف‌کننده این محصولات) از بورس و دسترسی نداشتن به مواد اولیه مرغوب (به‌ویژه پارچه) برای تولید محصولات باکیفیت نیز از دیگر مواردی است که صنعت نساجی استان را با مشکلات اساسی روبه‌رو کرده که برطرف شدن آنها نیازمند همکاری و همراهی مسئولان استانی و کشوری است.

هدایت سرمایه‌گذاری جدید به سمت احداث واحدهای نساجی

نساجی به عنوان صنعت مادر همواره توانسته علاوه بر حفاظت در مقابل گرما و سرما، با ایجاد خلاقیت و تنوع در تولید انواع مجصولات و ارائه به بازار، ارزش افزوده مناسبی را ایجاد کند. اما متاسفانه با وجود برخی زیرساخت‌های لازم ازجمله تامین مواد اولیه (پنبه)، در خراسان جنوبی مغفول مانده است.

این موضوع را رییس سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان جنوبی در گفت‌وگو با صمت مطرح کرد و افزود: ایجاد ۴هزار و ۴۷۹ فرصت شغلی به صورت اسمی برای احداث واحدهای مختلف صنایع نساجی با صدور ۱۴ جواز تاسیس از سوی سازمان صنعت، معدن و تجارت استان شاهدی بر این امر است.

جواز تاسیس‌هایی که براساس آمار فقط یک واحد آن در شهرستان طبس از پیشرفت ۳۵درصدی برخوردار است و سایر جوازها در حالت رکود مانده و پیشرفت فیزیکی مناسبی ندارد. 
با وجود این، از سوی سازمان صنعت، معدن و تجارت استان ۱۸ پروانه بهره‌برداری صادر شده که در مجموع برای ۴۳۰ نفر به صورت اسمی فرصت شغلی ایجاد کرده است. این در حالی است که از این تعداد ۴ واحد فعال، ۵ واحد نیمه‌فعال و سایر واحدها به دلایل مختلف به‌صورت کامل تعطیل شده‌اند. داود شهرکی با بیان این مطلب افزود: یک واحد تولیدی نخ از کرک در منطقه ویژه اقتصادی استان در حال احداث است که در صورت بهره‌برداری، می‌تواند علاوه‌بر ایجاد اشتغال، ارزش‌افزوده مناسبی را با صادرات محصول نصیب استان کند. 

هم‌نشینی با کشورهای شرقی و نزدیکی به همسایگان شمال و جنوب شرقی می‌تواند به‌عنوان مزیتی برای ایجاد ارزش‌افزوده برای خراسان جنوبی باشد. البته اگر این استان درپی ایجاد جایگاه مناسبی در بازارهای داخلی و خارجی صنعت نساجی باشد باید تولید کالای باکیفیت و رقابت‌پذیر به نسبت محصولات مشابه کشورهایی مانند ترکیه، چین و تایلند را در دستور کار قرار دهد.

شهرکی با بیان این مطلب ادامه داد: صنعت نساجی با توجه به مزیت‌هایی که دارد می‌تواند ارزش افزوده و اشتغال مناسبی را در استان ایجاد کند اما متاسفانه تاکنون در این زمینه فعالیت چندانی به منظور احداث و بهره‌برداری از واحدهای ریسندگی و بافندگی نشده است. 

تمرکز ساخت و بهره‌برداری از واحدهای تولیدی در مراکز شهرها مهم‌ترین مشکلی است که استان‌های تازه استقلال‌یافته با آن روبه‌رو هستند چرا که در دوران اشتراک توجهی به شهرها و مناطق اطراف نمی‌شود و این امر بعد از جدایی آسیب‌های جبران‌ناپذیری را به استان‌های تازه‌تاسیس از نظر توسعه صنعتی وارد می‌کند.

این مطلب را رییس سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان جنوبی عنوان کرد و گفت: خشکسالی‌های متوالی در کشور و استان باعث شده کشت پنبه برای کشاورزان توجیه اقتصادی نداشته باشد. البته با توجه به کمبود منابع آبی در استان و کشت نشدن پنبه، سعی شده با واردات، مواد اولیه مورد نیاز واحدهای نساجی استان را تامین کرد. 
پیش‌بینی احداث و بهره‌برداری از واحدهای تولیدی براساس توانمندی‌های موجود استان‌ها، می‌تواند مزایای مناسبی به همراه داشته باشد؛ موضوعی که متاسفانه با توجه به توانمندی‌هایی که در خراسان جنوبی وجود دارد تاکنون محقق نشده است. این در حالی است که واحدهای نساجی فعال خراسان جنوبی ماشین‌آلات، تجهیزات و فناوری مناسبی در زمینه تولید، ندارند و همین امر باعث شده هزینه‌های تولید در آنها زیاد باشد.

با وجود این، رکود در بازار تولید و فروش محصول، واردات بی‌رویه محصولات نساجی از مبادی قانونی و قاچاق و بی‌کیفیتی پنبه فرآوری‌شده در واحدهای پنبه پاک‌کنی استان و کشور و نوسانات قیمت ارز در چند سال گذشته باعث شده توانمندی‌های استان همچنان مغفول بماند.

در این میان کمبود سرمایه در گردش موجب شده خط تولید صنایع نساجی استان فعالیت چندانی نداشته باشند؛ موضوعی که شهرکی آن را مطرح و اظهار کرد: در صورتی که شرایط تولید در خراسان جنوبی فراهم شود، می‌توان بخشی از سرمایه‌گذاری‌ها و منابع مالی را به احداث و بهره‌برداری از واحدهای تولیدی جدید به‌ویژه واحدهای نساجی جدید (واحدهای تولیدی پوشاک و سایر منسوجات) که ارزش‌افزوده و اشتغال مناسبی دارند اختصاص داد.

رفع مشکلات، نیازمند عزم جدی و اقدام عملی

همواره وسعت جغرافیایی و تراکم جمعیت در هر استان می‌تواند به‌عنوان یک ویژگی و مهم درنظر گرفته شود چرا که می‌تواند صنایع مختلف را با مدنظر قرار دادن توانمندی‌های موجود در خود جای دهد. این در حالی است که در جهان صنعتی امروز بهره‌مندی از صنایع نساجی به‌عنوان صنعت مادر مزیتی است که می‌تواند رونق اقتصادی و اشتغال مناسبی را ایجاد کند. 

رییس سازمان صنعت، معدن و تجارت سیستان و بلوچستان در گفت‌وگو با صمت با بیان اینکه هم‌اکنون این استان دارای ۱۳ واحد تولیدی نساجی و پوشاک با سرمایه‌گذاری ۱۲۲هزار و ۷۳۷میلیون ریال و اشتغال۱۳۶۵ نفری به منظور تولید ۹میلیون و۹۵۶هزار و۴۰۰ مترمربع چادر برزنتی، ۱۰۸هزار دست پارچه و انواع نخ، رنگرزی و انواع پوشاک و ۱۴هزار و۵۰۰ تنی تور ماهیگیری است، اظهار کرد: تامین سرمایه در گردش و نقدینگی، ورود بی‌رویه و غیرقانونی کالاهای مشابه و بی‌کیفیت خارجی، رکود در بازار فروش محصول با درنظر گرفتن پایین بودن قیمت تمام‌شده تولید پارچه نسبت به سایر استان‌ها و بالا بودن ظرفیت تولید پوشاک به‌دلیل مشابهت با کالای قاچاق، کمبود نیروی متخصص و کارآمد به منظور آشنایی و کار با دستگاه‌های نساجی از مشکلاتی است که واحدهای نساجی با آن روبه‌رو هستند.

وی افزود: وجود تحریم و نداشتن ارتباط مناسب تجاری با جامعه بین‌المللی برای ورود ماشین‌آلات روز دنیا از کشورهای تولیدکننده، مستهلک بودن ماشین‌آلات موجود و نیاز به اختصاص تسهیلات برای نوسازی، نبود امکان تامین مواد اولیه با کیفیت مطلوب و قیمت مناسب به‌دلیل موقعیت جغرافیایی استان و دوری از مرکز تولید و توزیع، بالا بودن قیمت تمام‌شده محصولات، زیاد بودن نرخ بهره تسهیلات، ثابت نبودن سیاست‌های اقتصادی و به دنبال آن ممکن نبودن پیش‌بینی صحیح از وضعیت اقتصادی آینده ازجمله مشکلاتی است که صنعت نساجی سیستان و بلوچستان با آن دست و پنجه نرم می‌کند.

از دید نادر میرشکار، با توجه به اینکه تعدادی از واحدهای نساجی استان به‌دلیل زیان انباشته، ضرردهی و ناتوانی در پرداخت بدهی‌های بانکی به وسیله بانک‌ها مصادرشده و تعیین تکلیف نشده‌اند، برطرف شدن این مشکل نیازمند عزم جدی برای روان کردن وضعیت ماندگاری و استمرار فعالیت آنها در استان و اقدامات عملی است.

البته تمایل نداشتن صاحبان صنایع به سرمایه‌گذاری در این بخش به دلیل مشکلات قانون کار، بهبود نیافتن فضای کسب و کار داخلی، سرکوب نشان و دخالت دولت در قیمت‌گذاری و اعمال قوانین محدودکننده برای تولیدکنندگان را می‌توان به عمده دلایل توسعه‌نیافتگی صنعت نساجی در استان و کل کشور درنظر گرفت. 

در این میان در شهرستان ایرانشهر که شرکت صنایع بافت بلوچ را در خود جای داده بزرگترین واحد تولید محصولات نساجی در استان به شمار می‌رود که ظرفیت تولید آن براساس پروانه بهره‌برداری، سالانه ۵هزار تن نخ‌پنبه پلی‌استر، ۲۸میلیون و ۸۰۰هزار متر پارچه خام و ۲۸میلیون متر رنگرزی پارچه و نخ است که با سرمایه‌گذاری ثابت۲۰هزار و ۹۴۷میلیون ریال به بهره‌برداری رسیده تا برای ۲هزار و ۱۱۶ نفر فرصت شغلی ایجاد کند.

به گفته میرشکار، این واحد بعد از واگذاری به بخش خصوصی با رکود مواجه شد که هم‌اکنون با برگشت آن زیرنظر دولت برای احیا، خرید قطعات و بازسازی بخشی از ماشین‌آلات و تجهیزات، خرید مواد اولیه، راه‌اندازی بافندگی تا ظرفیت ۵هزار متر در روز و پیگیری تا حصول ظرفیت ۱۲هزار متر در روز، پیگیری افزایش ظرفیت تولید ریسندگی تا ۵هزار کیلوگرم در روز، پیگیری افزایش ظرفیت رنگرزی چاپ و تکمیل تا ظرفیت ۲۰هزار متر در روز، راه‌اندازی واحد دولا تاب به ظرفیت ۳۰هزار کیلوگرم در ماه و پیگیری افزایش ظرفیت آن تا ۴۰هزار کیلوگرم در ماه و ایجاد اشتغال در دستور کار قرار گرفته است.