طراحی صنعتی مبحثی میان‌رشته‌ای است که استفاده از آن در فرآیند تولید موجب افزایش کیفیت تولید، افزایش زیبایی، کاهش هزینه‌های تولید و کاهش آسیب‌های سازه و دستگاه می‌شود.
با این حال کارشناسان این رشته معتقدند آنچنان که باید و شاید به این رشته مهم و نوآور و بسترساز ایده‌مندی توجه نمی‌شود از این‌رو نیاز است که این رشته پراهمیت برای اهالی صنعت بیشتر از گذشته بازشناسی شود.
با توجه به اهمیت جایگاه طراحی صنعتی در افزایش کیفیت محصول و درنهایت رقابت‌پذیر کردن تولیدات، روزنامه صمت بر آن شد که میزگردی با محوریت بررسی چالش‌های طراحی صنعتی و جایگاه آن در صنعت کشور برگزار کند.
این میزگرد روز چهارشنبه ۲۷ مرداد در دفتر روزنامه صمت برگزار شد. در این میزگرد داوود اکبری مشاور طراحی صنعتی وزارت صنعت، معدن و تجارت، محمد یوسف نیلی کارشناس طراحی صنعتی و عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی، کاوه صراف و سهیلا فتحیه کارشناس طراحی صنعتی حضور داشتند.
طراحی صنعتی درک نمی‌شود
داوود اکبری، مشاور طراحی صنعتی وزارت صنعت، معدن و تجارت از کارشناسان دغدغه‌مندی است که معتقد است مسئولان دولتی و به‌تبع بخش خصوصی باید بیش از پیش با رشته طراحی صنعتی آشنا شوند و سازوکارهای ایجاد آن را در واحدهای صنعتی مشابه آنچه در کشورهای پیشرفته وجود دارد پیگیری کنند.
اکبری در این نشست با اشاره به ضرورت‌های گسترش رشته طراحی صنعتی در کشور گفت: هنوز دپارتمان‌های طراحی صنعتی به معنی واقعی آن در کشور ما راه‌اندازی نشده است.
هرچند در واحدهای صنعتی همچون ایران‌خودرو و سایپا دپارتمان‌های طراحی خودرو ایجاد شده با این حال در این واحدها نیز از مفهوم طراحی به معنی واقعی کلمه خبری نیست. این در حالی است که مهندس محمدرضا نعمت‌زاده، وزیر صنعت، معدن و تجارت نیز بارها گفته‌اند که چرا خودروسازها وارد طراحی پلتفرم نمی‌شوند؛ ایشان بر ضرورت و لزوم اهمیت طراحی صنعتی بارها تاکید کرده‌اند و بر خلأهای این رشته در صنعت صحه گذاشته‌اند. وی افزود: متاسفانه مفهوم طراحی چه در بدنه مدیریتی کشور، چه در بدنه صنعتی و چه در عموم جامعه هنوز جا نیفتاده و فهم و درک درستی از آن وجود ندارد.
به یاد داشته باشیم که طراحی محصول تنها طراحی مکانیکی و مکانیزم‌های آن نیست بلکه طراحی به معنی رابطه برقرار کردن محصول با مصرف‌کننده است که در مراحل بعد از تولید ایجاد می‌شود. به عبارتی رسالت طراحی صنعتی برداشتن بار مباحث زیبایی‌شنایی، ارگونومی و عملکرد متناسب با نیاز مصرف‌کننده نهایی است.
«دی‌انددی» به جای «آرانددی»
اکبری با اشاره به ایجاد سمپوزیوم طراحی و توسعه گفت: مدتی است با همراهی جامعه طراحی مهندسی کشور فراکسیونی ایجاد کرده‌ایم. همچنین در نظر داریم با حمایت محمدرضا نعمت‌زاده، وزیر صنعت، معدن و تجارت سمپوزیومی با عنوان طراحی و توسعه ایجاد کنیم.
این سمپوزیوم مبتنی بر پارادایم دی‌انددی است یعنی در واحدهای صنعتی به جای اصرار بر خلاقیت در واحدهای تحقیق و توسعه، واحدهای طراحی و توسعه ایجاد کنیم. وی افزود: ما به این موضوع باور داریم که واحدهای تحقیق و توسعه هزینه پژوهشی بسیاری دارند از این رو واحدهای دی‌انددی به جای آرانددی می‌توانند موتور محرکه مناسب‌تری برای ارائه خدمات طراحی به صنعت کشور باشند.
سمپوزیومی برای توسعه
اکبری با بیان مختصات شکل‌گیری سمپوزیوم طراحی و توسعه گفت: سمپوزیوم ملی طراحی و توسعه قرار است در تاریخ ۲۹ و ۳۰ آذر امسال با حمایت وزارت صنعت، معدن و تجارت در سالن اجلاس سران برگزار شود. در این سمپوزیوم تمامی رشته‌های مهندسی طراحی و طراحی صنعتی توافق خود را برای ایجاد مراکز طراحی و توسعه در بخش‌های مختلف صنعت اعلام می‌کنند. برنامه‌ریزی برای انجام و اجرای این سمپوزیوم با حمایت وزارت صنعت، معدن و تجارت در حال انجام است.
رشته‌ای میان‌رشته‌ای
اکبری درباره نیازمندی‌های واحدهای صنعتی کشور و خدمات طراحی صنعتی گفت: قابلیت‌های رشته طراحی صنعتی در همه بخش‌های صنعتی یکسان نیست. این رشته در صنعتی مانند کیف و کفش به نوعی با مفاهیم فشن و مد همپوشانی پیدا می‌کند. در صنعت خودرو بیشتر با رشته‌های مهندسی همجواری ایجاد خواهد شد و در معماری داخلی و مبلمان با رشته‌های معماری همپوشانی دارد. از این‌رو طراحی صنعتی رشته‌ای میان‌رشته‌ای است که بین موضوعات برندینگ، مارکتینگ و... پیوند ایجاد می‌کند که تمامی اینها در رشته طراحی صنعتی به صورت مجموعه‌ای وجود دارد.
طراحی صنعتی را نمی‌شناسند
اکبری با بیان اینکه پارادایم نوآوری و خلاقیت بیشترین تاثیر را بر طراحی صنعتی می‌گذارد گفت: متاسفانه در سطح کلان صنعت چندان آشنایی با رشته طراحی صنعتی وجود ندارد و به عبارتی آن را به‌عنوان یک رشته حرفه‌ای نمی‌دانند تا جایی که با رشته مهندسی مکانیک یا مدیریت صنعتی اشتباه گرفته می‌شود.
البته میزان آشنایی از رشته طراحی صنعتی به جامعه طراحان نیز بستگی دارد. ارتباط دو طرفه‌ای که در صورت افزایش، بخش صنعتی کشور نیز بیشتر مجموعه طراحان را خواهد شناخت و با آن ارتباط برقرار می‌کند.
آنچه به این موضوع کمک می‌کند نوع سیاست‌گذاری‌هایی است که در وزارت صنعت، معدن و تجارت می‌تواند شکل بگیرد. هرچند سال‌هاست که روی ایجاد واحدهای تحقیق و توسعه تاکید شده اما از آنجایی که ایجاد واحدهای تحقیق و توسعه در یک سیستم بروکراتیک قرار گرفته و بودجه سالانه‌ای برای آن مدنظر است که درباره موضوع معینی تحقیق کنند همین امر باعث می‌شود که خروجی محصول از پژوهش‌ها چندان پراهمیت نباشد.
دولتی‌ها طراحی صنعتی را بشناسند
مشاور طراحی صنعتی وزارت صنعت، معدن و تجارت گفت: تا زمانی که احساس نیاز در صنعت ما نسبت به طراحی صنعتی به وجود نیاید از اساس موضوع طراحی مطرح نخواهد شد. از این‌رو بحث عرضه و تقاضا و ضرورت‌های موضوعی نیز پیرامون این رشته وجود دارد.
البته طبیعی است که طراحی صنعتی را در خارج یا بنگاه‌های خصوصی کشور جدی‌تر می‌بینیم چراکه آنها احساس منافع بیشتری برای دریافت خدمات از بخش‌های طراحی می‌کنند در حالی که بدنه صنعتی دولتی چندان لزومی به طراحی صنعتی احساس نمی‌کند؛ چراکه مدیر دولتی در خروج محصول نهایی چندان احساس منافع نمی‌کند و به دنبال آن نمی‌رود. اکبری افزود: متاسفانه الزامات قانونی برای بکارگیری طراحی صنعتی در کشور و حتی برای طراحان وجود ندارد.
کیفیت فقط رنگ و لعاب نیست
محمدیوسف نیلی، کارشناس طراحی صنعتی و عضو هیات علمی دانشگاه شهیدبهشتی از کارشناسان باسابقه‌ای است که معتقد است در کشور ما طراحی صنعتی نه‌تنها درک نمی‌شود، که بسترهای کافی و لازم نیز برای گسترش آن وجود ندارد. وی معتقد به گذشت زمان است تا این رشته بال و پر بگیرد.
البته توسعه‌ای که نیلی در طراحی صنعتی به آن معتقد است ارتباط شدیدی به درک آداب و زیبایی‌های زندگی دارد؛ درکی عمیق که شاید هر کسی نتواند آن را داشته باشد.
نیلی در این نشست گفت: واژه طراحی در اصطلاح عامه زیاد شنیده می‌شود اما کج‌فهمی در این رشته بسیار است. برای برطرف شدن این کج‌فهمی زمان زیادی لازم است. هرچند در طول ۲۰سال گذشته جامعه طراحان کارهای بسیاری در کشور ما انجام دادند.
وی با بیان اینکه کشور ما در دوران‌گذار از سنت به مدرنیته قرار گرفته افزود: طراحی صنعتی ادعا دارد که می‌تواند کیفیت محصولات را ارتقا دهد؛ کیفیتی که تنها رنگ و لعاب نیست.
بنابراین اگر ما اعتقاد داشته باشیم که طراحی مهم است وگذار از کمیت به کیفیت باید انجام شود طراحی صنعتی محقق می‌شود. نیلی افزود: ابتدا باید ببینیم که طراحی صنعتی چگونه می‌تواند در خدمت صنعت باشد. اگر ما بتوانیم محصولاتی تولید کنیم که کیفیت بالایی داشته باشند و افراد بتوانند به خوبی از آنها استفاده کنند یعنی طراحی صنعتی در آنها نقش داشته است.
سازمان‌های بی‌وزن
کاوه صراف، از کارشناسان باسابقه‌ای است که با وجود فعالیت زیاد در واحدهای صنعتی چندان به بسترسازی در رشته طراحی در کشور خوشبین نیست. با این حال وی افزایش کیفیت در محصولات را معنای اول و آخر طراحی صنعتی می‌داند. به گفته صراف اینکه کفش، کیف یا لباس باکیفیت و چندکاره‌ای تولید کنیم که دارای کیفیت بالایی باشد یعنی توانستیم طراحی آن محصول را به خوبی پیاده‌سازی کنیم. صراف، کفش‌هایش را نمونه یک طراحی محصول واقعی می‌داند چراکه با آنها کوه، تفریح، اداره و حتی مسافرت می‌رود.
وی در این نشست گفت: وزارت صنعت، معدن و تجارت باید در عصر نوآوری و خلاقیت به طراحی صنعتی بیشتر توجه کند. شاید در عصر صنعتی شدن ما به صورت خطی عمل می‌کردیم اما درحال‌حاضر دنیا چند خطی شده است. به بیان دیگر شاید در عصر صنعتی شدن تنها مدیران صنعتی فعالیت می‌کردند اما در عصر نوآوری افرادی که فکر می‌کنند و ایده دارند برنده خواهند شد.
برای برنده شدن و خلق نوآوری نیز در این دوران باید به دنبال طراحان صنعتی رفت؛ طراحان یا نوآورانی که چندان شناخته‌شده نیستند. صراف افزود: در عصر نوآوری سازمان‌هایی با گرانش صفر (سبک و بی‌وزن) باید ایجاد کنیم. سازمان‌های طراحی صنعتی دارای این مشخصه هستند از این‌رو باید سازمان‌های طراحی صنعتی با گرانش صفر و نه متکی به «آرانددی» ایجاد کنیم.
رشته‌ای مستقل و پرکاربرد
سهیلا فتحیه، از کارشناسان طراحی صنعتی است که در صنعت چرم سابقه فعالیت دارد و تدریس در دانشگاه نیز از او کارشناسی خبره ساخته است. هرچند وی از اینکه درباره طراحی صنعتی خودرو حرف بزند بیزار است اما همچنان با تعصب شدیدی که به این رشته دارد معتقد است که فضای توسعه برای این رشته چندان فراهم نیست و حتی مسئولان نیز آن را نمی‌شناسند.
فتحیه در این نشست گفت: طراحی صنعتی در دل صنایع تعریف نمی‌شود بلکه این صنایع هستند که باید در گستره طراحی صنعتی تعریف شوند؛ چراکه طراحی صنعتی یک رشته مستقل است. گروه طراحی صنعتی تیم متفکری است که طراح یک زنجیره از آن است.