مدیران و دست‌اندرکاران امر تولید و صنعت همواره در پی به‌دست آوردن روشی مناسب برای سنجش عملکرد خط تولیدی خود نسبت به تغییرات کیفیت مواد اولیه، پارامترهای فرآیند تولید و در نهایت نحوه دستیابی به محصول ایده‌آل بوده‌اند.
سرپرست معاونت آموزش، پژوهش و فناوری وزارت صنعت، معدن و تجارت ۴ عامل کلیدی آموزش نیروی انسانی، فناوری، بروزرسانی واحدهای تحقیق و توسعه و ایجاد نوآوری را برای دستیابی به رقابت‌پذیری در تولید بهینه متصور شد.
برخی فرآیندهای صنعتی به صورت پیشرفته (های‌تک) و مشتمل بر فرآیندهای پیچیده فیزیکی و شیمیایی است که دانش تحلیل و پیش‌بینی خروجی خط تولید در آنها تنها در اختیار عده خاصی از متخصصان است. این امر موجب وابستگی مستقیم مدیران صنعتی به متخصصانی می‌شود که با استفاده از دانش انحصاری خود اقدام به ارائه پیشنهادهایی برای تولید محصولاتی با ویژگی‌های مورد نظر مدیران می‌کنند.
از طرف دیگر، تحقق استانداردهای کنترل کیفی محصول همواره یکی از نگرانی‌های مدیران و دست‌اندرکاران خط تولید بوده است. استفاده از فرآیند سعی و خطا برای دستیابی به محصولی که بتواند تمامی آزمایشات کنترلی را با موفقیت پشت سر بگذارد بیشترین راه‌حل قابل استفاده بر اساس تجربیات پیشین بوده است.
فرآیند سعی و خطا نه تنها هزینه‌های زمانی و مالی قابل توجهی را به همراه خواهد داشت بلکه در بیشتر مواقع جواب مناسب و قابل اعتمادی را نیز به دنبال نخواهد داشت. اکنون این سوال مطرح می‌شود که آیا می‌توان نیاز مدیران و تولیدکنندگان را به مشاوره متخصصان شرکتی و درگیر با فرآیندهای پرهزینه سعی و خطا برطرف کرده و آنها را در رسیدن به محصولی با جنبه‌های کیفی موردنظرشان یا بهینه‌سازی خط تولید یاری رساند؟
۴ عامل کلیدی در بهینه‌سازی
رمضانعلی صادق‌زاده، سرپرست معاونت آموزش، پژوهش و فناوری وزارت صنعت، معدن و تجارت ، کیفیت مطلوب و رسیدن به قیمت رقابتی را دو مزیت بهینه‌سازی خط تولید دانست و به صمت گفت: ۴ عامل کلیدی می‌تواند در بهینه‌سازی تولید موثر باشد؛ اول اینکه بتوانیم نیروی انسانی ماهر تربیت و آموزش‌های مهارتی را به روز کنیم.
دوم باید از فناوری‌های نوین در صنایع استفاده کرد چراکه استفاده از فناوری‌های نوین ارزش افزوده بالایی را به همراه دارد و اغلب صنایعی که از فناوری‌های پیشرفته استفاده می‌کنند به‌مرور زمان تبدیل به صنایع پیشرفته می‌شوند.
او افزود: سومین عامل به پایداری بنگاه‌های تولیدی و صنعتی در چرخه تولید و عرصه رقابت برمی‌گردد. برای رسیدن به این پایداری و بروزرسانی نیاز به واحدهای تحقیق و توسعه ضروری است و از طرفی از ظرفیت‌های دانشگاهی برای بروزرسانی چرخه تولید نیز باید استفاده کرد. چهارمین عامل به استفاده از فناوری‌های نوین و کوتاه بودن عمر برخی از فناوری‌ها برمی‌گردد.
از این‌رو باید در فرآیند تولید نوآوری به وجود آورد که با بکارگیری واحدهای تحقیق و توسعه می‌توان این نوآوری را خلق کرد. به‌طور کلی این ۴ عامل موجب خواهد شد که خروجی بنگاه‌های تولیدی و صنعتی دارای بهره‌وری بالا، کیفیت مطلوب، کاهش هزینه تولید و قیمت رقابتی باشد و محصول خود را در عرصه‌های داخلی و بین‌المللی به فروش رسانند.
به گفته صادق‌زاده همانطور که شاهد هستید وظایف معاونت آموزش، پژوهش و فناوری در حوزه ستاد تعریف می‌شود و شورای سیاست‌گذاری و راهبردی آموزش، پژوهش و فناوری بخش صنعت، معدن و تجارت وظیفه سیاست‌گذاری در حوزه آموزش، پژوهش و فناوری را به عهده دارد که بهینه‌سازی تولید یکی از مواردی است که در این سیاست‌گذاری در نظر گرفته شده است.
فرآیند انجام کار شورا اینگونه خواهد بود که راهبردها و سیاست‌های کلان آموزشی، پژوهشی، فناوری و ارتقای بهره‌وری بخش صنعت، معدن و تجارت پس از بررسی در کارگروه‌های تخصصی در شورا مطرح شده و به تصویب می‌رسد. طرح‌ها، برنامه‌ها و اعتبارات مورد نیاز و نیز اولویت‌های اجرایی ازطریق شبکه‌سازی فعالیت‌ها به پیشنهاد واحدهای تابعه و وابسته در کارگروه‌های تخصصی بررسی و نتیجه در شورا تصویب می‌شود.
به گفته سرپرست معاونت آموزش، پژوهش و فناوری وزارت صنعت، معدن و تجارت دانشگاه صنایع و معادن، موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی، پژوهشکده زمین‌شناسی و پژوهشکده میکروالکترونیک زیر نظر وزارت صنعت، معدن و تجارت آموزش‌های لازم را برای بهینه‌سازی تولید به مدیران بنگاه‌های تولیدی و صنعتی می‌دهند.
به‌عنوان نمونه پژوهشکده میکروالکترونیک به‌تازگی فناوری را در این حوزه شناسایی کرده که به صرفه‌جویی در انرژی و بهینه‌سازی انرژی کمک زیادی خواهد کرد در نتیجه تیم‌های مورد نیاز برای اجرای این طرح تشکیل شده است.
مراکز رشد، بستری برای بهینه‌سازی تولید
خسرو پیری، مدیرکل دفتر سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی فناوری وزارت علوم، تحقیقات و فناوری با اشاره به اینکه وظیفه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی برای ارتقای وضعیت علم و فناوری کشور است به صمت گفت: برنامه‌ریزی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری برای به وجود آوردن زیرساخت‌های لازم در بهینه‌سازی تولید راه‌اندازی پارک‌های علم و فناوری بوده و شرکت‌های دانش‌بنیان در این زمینه فعالیت‌های خوبی را برای کاهش مصرف انرژی و آب در مناطق شهری و روستایی انجام داده‌اند.
به گفته پیری تلاش وزارت علوم، تحقیقات و فناوری شناسایی ایده‌ها و تبدیل آن به محصول است و این موضوع با در نظر گرفتن قوانین، تسهیلات و پشتیبان‌های مالی از سوی پارک‌های علم و فناوری در حال انجام است.
از دیگر برنامه‌هایی که وزیر علوم، تحقیقات و فناوری به‌تازگی اعلام کرده‌اند ایجاد مراکز نوآوری در دانشگاه‌ها و دستگاه‌های دولتی است که این موضوع می‌تواند پلتفرم خوبی برای جوانان باشد تا بتوانند ایده خود را شکل دهند. ایجاد این مراکز در روزهای آینده از سوی وزیر علوم، تحقیقات و فناوری ابلاغ خواهد شد.
او با اشاره به اینکه هم‌اکنون مراکز رشد به‌عنوان خزانه‌ای از ایده‌ها مطرح هستند، تصریح کرد: ایده‌های مختلف در این مراکز شکل می‌گیرند و با حمایت مراکز رشد تبدیل به محصول می‌شوند. درواقع با پشتیبانی غیرمستقیم وزارت علوم، تحقیقات و فناوری از مراکز رشد به صورت مشاوره‌های مالی، حقوقی و روانشناسی ایده‌ها را می‌توان با در نظر گرفتن بهینه‌سازی خط تولید به محصول تبدیل کرد.
پیری تصریح کرد: علاوه بر این در هفته پژوهش در نظر داریم بسترسازی لازم را برای ایجاد فن بازارهای داخلی با همکاری خارجی‌ها انجام دهیم که می‌تواند زمینه بهینه‌سازی در تولید را با بکارگیری فناوری دیگر کشورها فراهم کند.
در حال حاضر شرکت‌های دانش‌بنیان توانسته‌اند با استفاده از فناوری‌های روز مصرف آب را به مقدار قابل توجهی کاهش داده‌اند و بسیاری از پروژه‌های آنها در استان‌های لرستان، همدان و دیگر شهرهایی که با مشکل آب مواجه هستند در حال انجام است از این‌رو شهرهای دیگر نیز از این فناوری استقبال کرده‌اند و قرار است این فناوری در آنجا نیز به کار رود. همچنین در حوزه انرژی برخی شرکت‌های دانش‌بنیان موفق به تولید لامپ‌هایی با مصرف کم شده‌اند.
سطح کشت کشور بهینه نیست
مهدی الیاسی، معاون سیاست‌گذاری و ارزیابی راهبردی معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری بهینه‌سازی صنایع را وابسته به عوامل تولید دانست و به صمت گفت: در حال حاضر در حوزه کشاورزی سطح کشت کشور بهینه نیست به این شکل که میزان برداشت در کشاورزی نسبت به دیگر کشورها کمتر است. مهم‌ترین عامل آن به کیفیت بذر و آبیاری و حتی کود برمی‌گردد و اینکه فناوری‌هایی که در این حوزه به کار می‌رود خیلی به رروز نیست.
به گفته الیاسی، معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری با تشکیل ستادهای بهینه‌سازی سوخت و انرژی در صدد کاهش مصرف سوخت و انرژی برآمده اما برای طرح‌های صنعتی و بهینه‌سازی صنعتی مانند ماشین‌آلات صنعتی و طراحی فعالیت آنچنانی نداشته‌ایم.