انتقال اصناف به داخل شهرک‌های صنعتی یا ایجاد شهرک‌های صنفی - تخصصی می‌تواند مزایای زیاد داشته باشد؛ ازجمله اینکه باعث کاهش صنوف آلاینده در شهرها می‌شود و در مقابل صنوف با حفظ زمین و ملک خود در شهر می‌توانند امتیازات دریافت زمین را در شهرک‌های صنعتی به‌دست آورند.
این سازوکار در همه شهرهای کشور در حال پیگیری است. به‌عنوان نمونه پیش‌بینی شده که امسال ۲۰۰ مورد از صنوف در شهرک‌های صنعتی استان هرمزگان ساماندهی شوند.
ساماندهی اصناف در شهرک‌های صنعتی اقدامی است که از سوی سازمان صنایع کوچک و اتاق اصناف در حال پیگیری است و چندین بخش برای بررسی و تحلیل دارد؛ نخست اینکه این اقدام چه کمکی به صنوف می‌کند و دوم اینکه کدام یک از اصناف در این دایره ساماندهی چینش می‌شوند؟
علاوه بر این، چه تسهیلاتی برای اصناف مستقر در شهرک‌های صنعتی درنظر گرفته می‌شود؟ آیا این تسهیلات مشابه امتیازاتی است که به واحدهای صنعتی مستقر در شهرک‌ها داده می‌شود یا متفاوت است؟ این سوالات به همراه یک فرضیه مطرح می‌شود؛ فرضیه‌ای بر این مبنا که انتقال صنوفی که به لحاظ حجم فعالیت‌ها آلایندگی بیشتری برای محیط‌زیست دارند، می‌تواند کمک موثری به چیدمان مدرن شهری باشد.
در این میان زمانی موضوع ساماندهی و انتقال اصناف به بیرون از شهرها جذابیت پیدا می‌کند که بدانیم قرار است شهرک‌های صنفی - تخصصی نیز برای آنها احداث شود. این رویه در تمامی استان‌های کشور در حال پیگیری است.
اولویت‌های ساماندهی
در این گزارش به بررسی وضعیت ساماندهی اصناف در شهرک‌های صنعتی استان هرمزگان پرداخته‌ایم؛ استانی با ۲۲ شهرک و ناحیه مصوب که ۱۸ مورد از آنها بهره‌برداری شده است. بهمن غلامپور، مدیرعامل شرکت شهرک‌های صنعتی بندرعباس توضیحات کامل و جامعی در این زمینه دراختیار صمت قرار داد.
وی گفت: برای ساماندهی صنوف در استان پیش‌بینی‌های لازم شده تا جایی که برآورد می‌شود امسال ۲۰۰ مورد از صنوف در کل استان در شهرک‌های صنعتی ساماندهی شوند. تا کنون نیز بیش از ۱۰۰ مورد از صنوف در شهرک‌های صنعتی مشغول ساخت‌وساز شده‌اند. البته از آنجا که زیرساخت‌های لازم در شهرک‌های صنعتی فراهم است آمادگی ساماندهی بیش از ۲۰۰ مورد از صنوف را نیز در امسال داریم.
غلامپور افزود: مجموعه اصناف در بندرعباس (شهرک صنعتی گمبرون)، میناب (شهرک صنعتی میناب)، شهرک صنعتی رودان، حاجی‌آباد(شهرک صنعتی شماره۲)، بندرخمیر و شهرک صنعتی شماره ۲ بستک ساماندهی می‌شوند. به علاوه اینکه در شهر بستک و بندر لنگه شهرک صنفی در دست احداث و راه‌اندازی است.
مدیرعامل شرکت شهرک‌های صنعتی بندرعباس گفت: در ساماندهی اصناف اولویت اصلی با صنوف آلاینده است. مانند در و پنجره‌سازی، ام‌دی‌اف‌سازی و نجاری. مصالح ساختمانی، تعمیرات خودرو و واحدهای صنفی تولیدکننده قطعات بتنی نیز در اولویت بعدی قرار دارند.
وی درباره مختصات تعداد واحدهای صنعتی به واحدهای صنفی در استان هرمزگان گفت: مجموع واحدهای صنعتی در شهرک‌های صنعتی استان به ۱۰۰۰ مورد نمی‌رسد در حالی که مجموعه صنوف تنها در شهر بندرعباس بیش از ۶هزار مورد است.
این موضوع اهمیت ساماندهی اصناف در شهرها را بیشتر نشان می‌دهد. همچنین به دلیل کمبود فضای شهرها بهتر است اصناف در شهرک‌های صنعتی قرار بگیرند. تلاش شرکت شهرک‌های صنعتی هم این است که آنقدر جذابیت را در شهرک‌های صنعتی زیاد کند که اصناف خود با رغبت بخواهند در شهرک‌ها فعالیت کنند.
مزایای ساماندهی
غلامپور درباره امتیازات در نظر گرفته شده برای اصناف مستقر در شهرک‌های صنعتی نیز گفت: تمامی امتیازاتی که برای واحدهای صنعتی لحاظ می‌شود برای اصناف مستقر نیز در نظر گرفته می‌شود مانند یارانه آموزش و تسهیلات واگذاری زمین. در این میان اگر واحدهای صنفی، تولیدی و صنعتی در قالب شرکت باشند مانند بقیه واحدهای مستقر در شهرک‌های صنعتی از معافیت‌های مالیاتی برخوردار می‌شوند.
مدیرعامل شرکت شهرک‌های صنعتی بندرعباس درباره مزایای استقرار اصناف در شهرک‌های صنعتی نیز گفت: هزینه زمین در شهرک‌های صنعتی به نسبت هزینه آن در داخل شهر برای اصناف ارزان‌تر تمام می‌شود. به علاوه اینکه شرکت شهرک‌های صنعتی برای اصناف سوله بزرگ درنظر گرفته است. در برخی از شهرک‌های صنعتی نیز ۵۰ سوله کارگاهی در دست احداث داریم که به صورت اقساط بلندمدت دراختیار صنوف قرار می‌گیرد.
غلامپور گفت: جذابیت ساماندهی اصناف در شهرک‌های صنعتی یا در یک شهرک صنفی زمانی است که این واحدهای صنفی در یک جا متمرکز می‌شوند؛ اجتماعی که می‌تواند سبب جذب مشتری‌های زیادی برای آنها شود تا مانند یک بازار بورس پیشرفت بسیاری کنند.
چالش‌ها و موانع
با وجود اینکه غلامپور مزایای بسیاری برای طرح ساماندهی اصناف در شهرک‌های صنعتی برشمرد به نظر می‌رسد چالش‌ها یا دلهره‌هایی از سوی اصناف در این طرح وجود داشته باشد چرا که برخی از اصناف در شهرها خود مالک زمین هستند و صلاح نمی‌دانند که ملک خود را ترک کنند.
عبدالمجید جلالی، رییس اتاق اصناف بندرعباس به این چالش‌ها و مقاومت‌ها از سوی صنوف اشاره کرد. وی در توضیحات بیشتری به صمت گفت: وجود کارگاه‌ها و اصناف در بافت سنتی قدیم شهرها پسندیده بوده است اما امروزه این قاعده نتیجه نمی‌دهد. معماری جدید در شهرها و سبک مدرن ایجاب می‌کند که صنوف آلاینده به بیرون از شهرها منتقل شوند.
جلالی گفت: البته انتقال کارگاه‌ها و اصناف به خارج از شهرها جزو وظایف شهرداری‌ها است اما در برخی از استان‌ها این کار انجام نمی‌شود. در دولت گذشته نیز پیشنهاد شد که زمین‌هایی آماده و به صنوف آلاینده داده شود. با این حال پیگیری‌ها نتیجه‌ای نداشت. تا اینکه با همکاری سازمان صنایع کوچک قرار شده اصناف به شهرک‌های صنعتی انتقال یابند اما ممکن است آنها در این زمینه مقاومت کنند.
وی افزود: انتقال اصناف به داخل شهرک‌های صنعتی برای صنوف امتیازاتی دارد؛ چراکه زمین و ملک صنوف در داخل شهر پابرجا می‌ماند و فقط کارگاه آنها وارد شهرک‌های صنعتی می‌شود. در این حالت دفتر مرکزی و کار یک صنف در داخل شهر مستقر خواهد ماند.
رییس اتاق اصناف بندرعباس گفت: با وجود امتیازات ساماندهی در شهرک‌های صنعتی برای اصناف، استقبال اصناف شهرستان‌ها از این طرح بیشتر از مرکز استان بوده است.
خلاصه کلام
به گزارش صمت درحال‌حاضر خسارت‌های ناشی از انتشار آلاینده‌ها در تهدید سلامت و بهداشت انسان‌ها از اهمیت بیشتری برخوردار شده و به دنبال آن موضوع انتقال اصناف آلاینده به خارج از محدوده شهرها به یکی از مهم‌ترین استراتژی‌های دولت‌ها در این زمینه مبدل شده است.
هرچند قانون درباره مشاغل مزاحم تدابیری اندیشیده و ممانعت‌هایی در زمینه تاسیس و تغییر مکان این مشاغل به عمل می‌آورد اما به نظر اجرای این موارد قانونی و تسریع در روند اجرایی آن به تدوین قوانین دیگری نیاز دارد.
در این میان انتقال اصناف و صنایع آلاینده باید به گونه‌ای دقیق و جامع برنامه‌ریزی شود تا بتوان مشکلات را در هنگام اجرای طرح، رفع کرد. نکته دیگر اینکه ایجاد تجمع‌هایی از اصناف در شهرک‌های صنفی - تخصصی مزیت‌هایی دارد؛ ازجمله اینکه باعث گسترش بازار و افزایش تقاضا برای محصولات آنها می‌شود.
به عبارتی، دیگر نیاز نیست آنها به‌دنبال جذب مشتری بروند بلکه به مرور زمان مصرف‌کنندگان هستند که به آنها مراجعه می‌کنند مانند بازار یافت‌آباد که مرکز مبل تهران شده است. نکته دیگر اینکه باید در ساماندهی اصناف اولویت‌بندی‌ها به تناسب شهر و منطقه رعایت شود تا این طرح مطلوب‌تر اجرایی شود.