رشد ۴/ ۷ درصدی اقتصاد در نیمه نخست سال جاری حکایت از اثرگذاری بخش صنعت در این رقم دارد.
به‌طوری که با بررسی آمارهای اعلام شده از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت می‌توان گفت در این دوره از ۴۴ محصول صنعتی و معدنی منتخب ۲۸ کالا در مجموع رشد تولید را تجربه کرده‌اند که سهم بخش صنعت از میان رشد یافته‌های نیمه نخست سال جاری برابر با ۲۴ محصول بوده است.
کارنامه قبولی در مدت زمان مورد بررسی در حالی برای بخش صنعت صادر شده است که آخرین آمار اعلام شده از سوی بانک مرکزی نیز تاییدی است بر اثرگذاری بخش صنعت در رشد اقتصادی؛ به‌طوری که این آمار نیز از روند بهبود سایر بخش‌ها مانند کشاورزی، صنایع و معادن و خدمات حکایت دارد و با توجه به آمار اعلام‌شده می‌توان گفت در سال‌های اخیر، رشد اقتصادی بخش کشاورزی نیز با وجود نوسان مثبت بوده است و حال باید دولت برای خروج مسکن از رکود راهکاری در نظر بگیرد؛ چرا که رشد بسیاری از صنایع به‌خصوص صنایع معدنی به این بخش وابسته است و رشد بخش مسکن می‌تواند خروج صنایع معدنی از رکود را همراه داشته باشد.
علاوه بر آمارهای منتشرشده از وضعیت صنعت در نیمه نخست سال جاری معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق بازرگانی صنایع، معادن و کشاورزی تهران در گزارشی وضعیت بخش صنعت و معدن را در چهار اپیزود « تولید»، «تجارت (صادرات و واردات)»، «جایگاه ایران در مقایسه با سایر کشورها»، «وضعیت صدور جواز تاسیس و پروانه بهره‌برداری در گروه‌های صنعتی» را بررسی کرده است.
در این گزارش با بررسی وضعیت تولید صنعت و معدن نکته مدنظر قرار گرفته که در نیمه نخست سال جاری از میان ۴۴ کالای منتخب صنعتی و معدنی به ترتیب «دوده ، الیاف و تاپس پلی استر و کمباین» به ترتیب با رشد ۹/ ۴۵درصدی، ۷/ ۲۸ درصدی و ۶/ ۲۴ درصدی همراه بوده‌اند و در مقابل سه کالای « DMT، نخ پلی استر و کاشی و سرامیک» افت ۳/ ۹۶ درصدی، ۳/ ۲۸ درصدی و ۲/ ۲۵ درصدی تولید را تجربه کرده‌اند. آمار اعلام شده تاکیدی است بر افت تولید ۱۶ محصول معدنی که رشد این بخش به رفع رکود در بخش ساختمان گره خورده است.
وضعیت صادرات و واردات
وضعیت صادرات و واردات بخش صنعت و معدن به تفکیک گروه آیسیک نیز بیانگر آن است که در نیمه نخست سال جاری از ۳۰ گروه فعالیت بخش صنعت و معدن ۹ گروه کالایی با افت ارزش صادرات همراه بوده و ۱۴ گروه کالایی کاهش ارزش واردات را تجربه کرده‌اند.
به‌طوری‌که در مدت زمان مورد بررسی از بین ۳۰ گروه فعالیت بخش صنعت و معدن، بیشترین ارزش صادرات به ترتیب به سه گروه ساخت کک، فرآورده‌های حاصل از تصفیه نفت و سوخت‌های هسته ای، ساخت مواد و محصولات شیمیایی و میعانات گازی اختصاص داشته است و سه گروه ساخت ماشین‌آلات و تجهیزات طبقه‌بندی نشده در جای دیگر، ساخت مواد و محصولات شیمیایی و ساخت وسایل نقلیه موتوری، تریلر و نیم تریلر نیز به ترتیب بیشترین ارزش واردات را در این دوره به خود اختصاص داده‌اند.
از سوی دیگر براساس این گزارش در نیمه نخست سال جاری بیشترین رشد صادرات به گروه کالایی ساخت ماشین آلات دفتری و حسابداری با رشد صادرات ۳۰۰ درصدی نسبت به نیمه نخست سال گذشته اختصاص داشته و بیشترین رشد واردات نیز به ماشین‌آلات تولید پوشاک، عمل آوردن و رنگ کردن پوست با رشد واردات ۴۸۴ درصدی نسبت به مدت مشابه سال گذشته رسیده است.
همچنین با بررسی ترکیب ارزشی صادرات و واردات به تفکیک بخش‌های اصلی، می‌توان گفت بیشترین ارزش واردات کشور در مدت زمان مورد بررسی به بخش صنعت و پتروشیمی با واردات قریب به ۱۷ میلیارد و ۴۶۸ میلیون دلاری (سهم ۸۶) درصدی اختصاص داشته است و این بخش در صادرات نیز سهمی حدود ۴/ ۷۴ درصدی را از آن خود کرده است.
اما در مدت زمان مورد بررسی کمترین ارزش صادرات و واردات در بین بخش‌های مختلف، به بخش خدمات مربوط بوده؛ به‌طوری که سهم این بخش از صادرات و واردات بسیار ناچیز و حدود صفر است. از سوی دیگر در بین بخش‌های مختلف وارداتی، بیشترین رشد ارزش واردات به بخش فرش و صنایع دستی اختصاص داشته است؛ به‌طوری که رشد ارزش واردات این بخش در نیمه نخست سال جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل بیش از ۴۷ درصد بوده و در این بخش نیز بیشترین افت واردات به بخش معدن رسیده است.
از سوی دیگر در بخش‌های مختلف صادراتی نیز بیشترین رشد ارزش صادرات به بخش معدن با رشد ۵۰ درصدی اختصاص داشته و بیشترین کاهش ارزش صادرات را نیز میعانات گازی با رشد منفی ۲/ ۱۳ درصدی داشته است. در این گزارش ترکیب ارزشی صادرات و واردات نیز به تفکیک نوع کالا مورد ارزیابی قرار گرفته است که براساس آن میزان صادرات و واردات نیمه نخست سال جاری به تفکیک نوع کالا، بیشترین سهم از ارزش صادرات را اقلام واسطه‌ای و کمترین سهم را اقلام سرمایه‌ای داشته است.
سهم اقلام واسطه‌ای از صادرات نیز در این دوره معادل ۶/ ۸۰ درصد و سایر اقلام سرمایه‌ای نیز ۲۵/ ۱ درصد بوده است. همچنین بیشترین سهم از ارزش واردات در نیمه نخست سال جاری را نیز اقلام واسطه‌ای به خود اختصاص داده‌اند و اقلام مصرفی و سرمایه‌ای از ارزش واردات به ترتیب ۵۷ درصد، ۲۰ درصد و ۲۱درصدی را به خود نسبت داده‌اند. درعین حال در نیمه نخست سال ۱۳۹۵ واردات اقلام مصرفی رشد ارزشی ۴/ ۱۶ درصدی و صادرات این اقلام رشد ۸/ ۸ رصدی را رقم زده است. درخصوص اقلام سرمایه‌ای نیز اگرچه در این مدت واردات این نوع کالاها با رشد نزدیک به ۳ درصدی همراه بوده، اما صادرات آن افت حدود ۱۳ درصدی را تجربه کرده است.
مقایسه ارزش تولیدات صنعتی ایران و جهان یکی دیگر از مواردی است که در این گزارش مورد ارزیابی قرار گرفته است. به‌طوری که براساس آخرین آمارهای بانک جهانی از ارزش تولیدات صنعتی جهان و ایران به قیمت ثابت ۲۰۱۰ می‌توان گفت از اواخر سال ۲۰۱۴ تا اکتبر ۲۰۱۶ به‌طور کلی ارزش تولیدات صنعتی جهان با نوسان‌های زیادی همراه بوده است. همچنین ارزش تولیدات صنعتی جهان در اکتبر ۲۰۱۶ نسبت به ماه ماقبل آن حدود ۲/ ۳ درصد کاهش داشته و به یک هزار و ۶۹۰ میلیارد دلار رسیده است.
از سوی دیگر در بازه زمانی دسامبر ۲۰۱۴ تا اکتبر ۲۰۱۶ بیشترین ارزش تولیدات صنعتی جهان به مارس ۲۰۱۶ با میزان تولید صنعتی حدود یک هزار و ۸۰۰ میلیارد دلار و کمترین ارزش تولید صنعتی نیز به اوت ۲۰۱۵ با ارزش یک هزار و ۶۰۰ میلیارد دلار اختصاص داشته است. همچنین در بازه زمانی دسامبر ۲۰۱۴ تا ژوئیه ۲۰۱۶ ارزش تولیدات صنعتی ایران نیز تقریبا روند صعودی را طی کرده است. به‌طوری که براساس آمارها ارزش تولیدات صنعتی ایران از ژوئیه ۲۰۱۵ تا ژوئیه ۲۰۱۶ حدود ۳۱ درصد داشته است.
همچنین کمترین ارزش تولیدات صنعتی ایران در مدت مذکور به فوریه ۲۰۱۵ با ارزش ۴ میلیارد و ۵۸۰ میلیون دلار و بیشترین ارزش تولیدات صنعتی نیز به ژوئیه ۲۰۱۶ با ارزش ۷ میلیارد و ۲۰۰ میلیون دلار اختصاص داشته است.
وضعیت جوازهای صادره
جوازهای صادره در بخش‌های مختلف نیز یکی از عوامل اثرگذار در بخش صنعت و معدن است. براساس این گزارش در مدت زمان مورد بررسی در مجموع ۲ هزار و ۵۸۰ فقره پروانه بهره‌برداری در زمینه تولیدات صنعتی توسط وزارت صنعت،معدن و تجارت صادر شده که نسبت به دوره مشابه سال قبل رشدی ۱۱ درصدی را ثبت کرده است.
از سوی دیگر بیشترین تعداد پروانه بهره‌برداری در گروه فعالیت مواد غذایی و آشامیدنی با تعداد ۳۸۸ فقره صادر شده است. در گروه فعالیت محصولات از توتون و تنباکو نیز کمترین تعداد پروانه بهره‌برداری (یک فقره) صادر شده است. همچنین در نیمه نخست سال جاری در مجموع ۷ هزار و ۹۵۵ فقره جوازه تاسیس صادر شده است که بیشترین سهم به گروه فعالیت محصولات غذایی و آشامیدنی با صدور هزار و ۲۸۳ فقره جواز تاسیس اختصاص داشته است و کمترین سهم نیز به گروه فعالیت جمع‌آوری تصفیه و توزیع آب با یک فقره جواز تاسیس اشاره کرد. از سوی دیگر گروه فعالیت رادیو، تلویزیون و وسایل ارتباطی بیشترین رشد در تعداد جواز تاسیس صادره را در نیمه نخست به خود اختصاص داده‌اند.
اما در میان جذاب‌ترین فعالیت‌های صنعتی در این مدت سه گروه فعالیت تولید محصولات غذایی و آشامیدنی، محصولات کانی غیر فلزی و محصولات از لاستیک و پلاستیک، جذاب‌ترین فعالیت‌های صنعتی از منظر تقاضای سرمایه‌گذاران برای فعالیت در این زمینه‌ها محسوب می‌شوند.
از سوی دیگر در مدت زمان مورد بررسی سرمایه‌گذاری اختصاص یافته به پروانه‌های بهره‌برداری برابر با ۶۳/ ۱۲ هزار میلیارد تومان بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل ۱۰۵ درصد رشد داشته است.
همچنین در این مدت متوسط سرمایه‌گذاری برای راه‌اندازی یک واحد صنعتی نیز برابر با ۹۷/ ۴۸ میلیارد ریال بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل ۷/ ۸۴ درصد رشد داشته است، اما بالاترین سرمایه‌گذاری محقق شده در مدت زمان مورد بررسی مربوط به گروه صنعتی محصولات غذایی و آشامیدنی‌ها به میزان ۳۰ هزار میلیارد ریال است. متوسط سرمایه‌گذاری یک واحد تولیدی در این گروه با رشد ۳/ ۲۷۸ درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل همراه بوده است.
همچنین بیشترین اشتغال ایجاد شده مندرج در پروانه‌های بهره‌برداری صادره را گروه محصولات غذایی و آشامیدنی‌ها با ۸ هزار و ۶۹ نفر در نیمه نخست سال جاری به خود اختصاص داده است.