جایگاه پنجم کشورمان در پرورش کرم ابریشم دنیا و تولید ابریشم باکیفیت ایرانی به دلیل واردات بی‌رویه این محصول به مخاطره افتاده است؛ به گونه‌ای که در استان گیلان به عنوان قطب تولید، بسیاری از توتستان ها متروکه و کارخانه‌های پیله‌خشک‌کنی تعطیل شده‌اند و طبق اعلام شرکت پرورش کرم ابریشم حدود ۱۳ هزار خانوار از این بخش از تولید کنار رفته‌اند.
به گزارش ایسنا، پرورش کرم ابریشم که نوغان‌داری نامیده می‌شود ابتدا از چین آغاز شد و پس از آن علم تولید ابریشم به بقیه کشورها راه یافت. این حرفه در ایران قدمت زیادی دارد و شغل اجدادی بسیاری از شمالی‌نشینان کشور است، علاوه بر آن در شهرهای مرکزی نیز رواج زیادی یافته است و ابریشم تولید ایران جزو بهترین ابریشم‌های تولیدی در دنیاست که در ایران بیشتر برای تولید فرش مورد استفاده قرار می‌گیرد.
این شغل آباواجدادی بنا به دلایل تکراری مانند واردات بی رویه و اجناس بی کیفیت چینی که باعث ضعیف شدن بسیاری از مشاغل و صنایع کشور شده است، در حال از بین رفتن است و بسیاری از نوغانداران در حال ترک شغل اجدادی خود هستند. کسانی هم که مانده‌اند به گفته خودشان به دلیل علاقه شخصی به آفریده لذت‌بخشی به نام کرم ابریشم بوده است.
مهدی پورحسین، سرپرست شرکت سهامی پرورش کرم ابریشم درباره جایگاه نوغان‌داری ایران در دنیا به ایسنا گفت: چین با تولید ۸۵ درصد، جایگاه نخست را در تولید ابریشم در دنیا دارد و ایران نیز با تولید یک درصد از ابریشم تولیدی جهان در جایگاه پنجم قرار گرفته است.
وی با بیان این که در ایران ۹۹ درصد از ابریشم تولیدی صرف تولید فرش می‌شود، ادامه داد: ابریشم به دلیل اینکه می‌تواند طرح و بافت و رنگ را نگه دارد، صرف تولید فرش می شود اما برای استفاده های دیگر مانند تولید لباس باید ضخامت نخ را نازک‌تر کرد که در ایران استفاده زیادی از آن نمی‌شود.
سرپرست شرکت سهامی پرورش کرم ابریشم در خصوص شهرهایی که در ایران به تولید ابریشم می‌پردازند، گفت: در اکثر نواحی مرکزی، شمالی، شمال غربی و شمال شرقی ایران نوغان‌داری رواج دارد. استان گیلان در رده اول تولید ابریشم و استان های خراسان، گلستان و مازندران در رده‌های بعدی قرار دارند. اما با توجه به تنوع آب و هوایی، زمان شروع فرآیند نوغان‌داری در استان های مختلف، چند ماه متفاوت است. برای مثال در استان‌های مرکزی مانند فارس و نطنز پرورش را از ۲۰ فروردین آغاز می کنند اما از اواسط خرداد به دلیل گرم شدن این نواحی دیگر پرورش نوغان جواب نمی دهد. در صورتی که در این زمان در استان های شمالی پرورش نوغان آغاز می شود.
کاهش تولیدکنندگان ابریشم
پورحسین با اشاره به مصرف ابریشم در ایران ادامه داد: مصرف داخلی بین ۷۰۰ تا ۷۵۰ تن است که ۷۵ تا ۱۰۰ تن آن در داخل تولید می شود و باقی آن وارداتی است.
با وجود تفاوت فاحش بین مصرف و تولید در ایران، سرپرست شرکت سهامی پرورش کرم ابریشم از کاهش تعداد تولیدکنندگان ابریشم در ایران خبر می‌دهد و دلیل اصلی آن را ورود بی‌رویه ابریشم و همچنین به ایران می‌داند.
وی با بیان اینکه در سال های جاری تعداد خانوارهایی که به نوغان‌داری مشغول بوده‌اند کاهش یافته‌است، گفت: در گذشته ۲۰۰ هزار جعبه تخم نوغان توزیع می شد و ۵۰ هزار خانوار به تولید نوغان می‌پرداختند، اما امروزه ۳۰ هزار جعبه کمتر توزیع می شود و تقریبا ۱۲ تا ۱۳ هزار خانوار تولیدکننده نوغان کاهش یافته‌اند که دلیل اصلی این کاهش، واردات بی رویه نخ و پیله ابریشم به ایران است.
سرپرست شرکت سهامی پرورش کرم ابریشم ادامه داد: طبق آمار رسمی گمرک از سال ۱۳۸۰ تا سال گذشته که آمار رسمی اعلام شده است سالانه ۴۰۰ تا ۵۰۰ تن نخ ابریشم وارد شده در صورتیکه این میزان واردات بر حسب نیاز نبوده است.
به گفته پور حسین، هزینه تولید هر کیلوگرم ابریشم در ایران بین ۴۵ تا ۵۰ دلار است در صورتیکه قیمت هر کیلوگرم نخ وارداتی ۱۰ دلار است. چگونه ممکن است تا این اندازه تفاوت بین نخی باشد که در داخل تولید شده و نخی که پس از طی مسافت بیشتر و پرداخت هزینه حمل و نقل و پس از آن گذشتن از گمرک، در بازار مصرف داخلی عرضه می شود؟
وی با تاکید براین که قیمت نخ وارداتی واقعی نیست، گفت: اگر واردات از مسیر صحیح صورت گیرد نخ وارداتی نمی‌تواند از هیچ نظر با نخ تولید داخل رقابت کند. در این صورت به نوغاندار گفته می شود که شرایط را بررسی کند و در صورتی که برایش صرف کرد، به نوغان‌داری بپردازد اما در این شرایط هیچ کس نمی تواند رقابت کند.
سرپرست شرکت سهامی پرورش کرم ابریشم ادامه داد: از دیگر مشکلات بازار نوغان ورود دولت است. دولت باید پایش را از این بخش کنار بکشد زیرا این به ضرر نوغاندار است. دولت باید از نوغاندار حمایت کند اما نه به این صورت که به خرید و فروش بپردازد.
توتستان‌های متروکه و کارخانه‌های تعطیل
ابراهیم قنبرزاده - یکی از نوغانداران گیلانی - نیز درباره مشکلات نوغانداران به ایسنا گفت: این روز ها مردم به دنبال بازدهی و حمایت هستند، اما کرم ابریشم واقعا موجودی دوست‌داشتنی است و آفریده‌ای است که نمی‌توان به راحتی از آن گذشت. من هم نمی توانم کاملا آن را کنار بگذارم و مقدار کمی تولید می کنم، اما می توانم بگویم این صنعت در حال از بین رفتن است.
قنبرزاده ادامه داد: قبلا نخ صومعه‌سرا بهترین نخ بود و شرکت پرورش کرم ابریشم در این منطقه ۵۰۰ - ۶۰۰ هکتار توتستان داشت و چند کارخانه پیله خشک کنی نیز مشغول به فعالیت بودند، اما اکنون این کارخانه ها بسته شده اند و توتستان ها نیز تقریبا متروکه‌اند و مردم از ادامه این کار سرد شده‌اند.
کاظم نگین‌راز - نوغاندار لنگرودی - نیز با بیان این که نزدیکانش به او پیشنهاد می‌دهند که تغییر بهره‌وری بدهد و به جای نوغان به کاشت مرکبات بپردازد، گفت: بازار مرکبات هم اشباع است. از طرفی استان همجوار ما، مازندران، امسال مشکلات زیادی برای محصول پرتقال از قبیل سرمازدگی داشت.
نگین راز با اشاره به این که در این حرفه مشکلات زیادی وجود دارد، ادامه‌داد: هر چه هم می گوییم در حد شعار است و امدادگری وجود ندارد. چند وقت پیش جلسه ای در استان داشتیم که کشاورزان، نوغانداران، رییس دانشگاه گیلان و رییس جهاد کشاورزی استان در آن حضور داشتند، اما هیچ کدام از نمایندگان مردم گیلان در آن حضور نیافتند تا صدای ما را به مجلس برسانند.
وی اظهار کرد که قیمت پیله ابریشم سال ۱۳۹۳ که بخش خصوصی وارد بازار شد، ۳۰ تومان بوده است در صورتی که با وجود تورم اکنون پیله را به قیمت ۲۰ تومان از ما می خرند و قیمت تضمینی خرید دولت زیر ۱۶ تومان است. علاوه بر آن پیله و نخ وارداتی نیز از دیگر مشکلات نوغانداران است. گویا یک کارخانه ریسندگی و بافندگی در لاهیجان شروع به‌کار کرده است که نخ ابریشم را از چین وارد و در آن کارخانه به مدل نخ ایرانی تبدیل می‌کند اما کیفیت نخ وارداتی به هیچ وجه به خوبی نخ تولید داخل نیست.