فعال کردن واحدهای تولیدی ازجمله موضوعاتی است که همواره مورد توجه مردان دولت تدبیر و امید بوده به همین دلیل در آغاز سال ۹۵ دولت تاکید کرد که حدود ۵هزار واحد نیمه‌فعال را فعال می‌کند. امروز براساس آخرین آمارها بیش از ۱۹هزار واحد تولیدی فعال شده است.
حمایت از این واحدها یکی از شرط‌های لازم برای افزایش رشد اقتصادی است چرا که با خود افزایش اشتغال و تولید را به همراه می‌آورد. بنابراین این واحدهای تولیدی برای ادامه حیات به کمک دولت نیاز دارند. این حمایت‌ها می‌تواند شامل کمک مادی درقالب ارائه تسهیلات، معافیت مالیاتی، ارائه وام و حمایت‌های معنوی از جمله تشویق تولیدکننده‌ها به تولید، حمایت از کارآفرینان و حفظ حقوق مالکیت معنوی باشد.
درباره حمایت مادی دولت، همانطور که آمارها نشان می‌دهد، می‌بینیم که امسال بیش از ۱۳هزار میلیارد تومان تسهیلات در استان‌ها به این واحدها اختصاص داده شده است. اما در این بین واحدهایی هم هستند که چندین سال پیش فعال بوده‌اند و بعد از مدتی تعطیل شده‌اند، حال دوباره امروز به چرخه تولید وارده شده‌اند که از تسهیلات بهره‌مند می‌شوند.
سوال این است واحدی که چندین سال پیش نتوانسته خود را در چرخه تولید حفظ کند آیا با تزریق نقدینگی و بازگشت دوباره به عرصه تولید امکان ماندگاری طولانی‌مدت دراین عرصه را خواهد داشت، آن هم در شرایطی که رقابت در عرصه تولید و صادرات به مراتب نسبت به سال‌های گذشته به‌دلیل بحران‌های اقتصادی در جهان و کوچک شدن بازارهای هدف سخت‌تر شده است
وارد بازارهای بین‌المللی شوند
فرشاد مقیمی، معاون برنامه‌ریزی سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران ضمن اشاره به آمارهای موجود درباره سرمایه‌گذاری در واحدهای تولیدی به افزایش اشتغال در این حوزه تاکید می‌کند و در گفت‌وگو با صمت می‌گوید: در حال حاضر بیش از ۱۰هزار واحد صنعتی توانسته‌اند برای دریافت وام قرار داد ببندند. هرچند تاکنون وام‌ها و تسهیلاتی به آنها داده شده اما نکته این است که در طرح رونق تاکنون حدود ۷هزار و ۳۰۰میلیارد تومان پرداخت شده است.
البته اگر عدد پرداختی بانک‌ها را هم با این عدد جمع کنیم به عدد ۱۳هزار میلیارد تومان می‌رسیم. وی ادامه داد: با توجه به سرمایه‌گذاری‌های انجام شده، بیش از ۲۵۰۰ نفر شاغل شده‌اند، البته این رقم جدای طرح‌هایی است که به بهره‌وری رسیده است. در حال حاضر تعداد واحدهایی که امسال به بهره‌برداری رسیده‌اند حدود ۱۹هزار و بیست و یک مورد است که حدود ۲۹هزار نفر را مشغول کرده است.
همچنین حدود ۸۳۴ واحد غیرفعال هم امروز فعال شده که این مسئله هم حدود ۱۳هزار نفر را مشغول کرده است. مقیمی در ادامه از لزوم توجه به واحدهای تولیدی در سال آینده سخن می‌گوید و بیان می‌کند: این اتفاق در سال ۹۵ به‌طور قطع در سال جدید هم باید ادامه پیدا کند. البته در سال ۹۵ چند ماه ابتدایی را بابت اینکه زیر ساخت‌ها آماده شود از دست دادیم. بخشنامه‌هایی که دولت، بانک مرکزی و دستگاه‌های اجرایی باید می‌دادند کلی زمان از این مجموعه گرفت.
در سال ۹۶ با توجه به اینکه این زیرساخت‌ها آماده و زمینه‌ها فراهم شده است، اگر برنامه‌ها با سرعت یکنواخت ادامه پیدا کند، می‌توانیم از روزهای ابتدای سال شاهد اقدامات دولت برای راه‌اندازی واحدهای جدید تولیدی باشیم.
وی تاکید می‌کند: لازم است بخش‌هایی که امسال با توجه به محدودیت زمانی در برنامه‌ها مورد توجه قرار نگرفته است، برای سال آینده بازبینی شود. مطمئن هستم که این واحدها ظرفیت لازم را دارند تا با کمک دولت به چرخه تولیدی کشور وارد شوند.وی درباره منطق توجه به واحدهای ازکار افتاده اظهار می‌کند: واحدهایی که ۱۵سال است از کار افتاده‌اند، به‌طور قطع بخش عمده شان قابل راه‌اندازی دوباره با همان فعالیت‌ها نیستند. بنابراین باید تغییرات و بازنگری لازم در کارآیی و مدیریت محصولات آنها انجام شود.
کسی که ۱۵ سال پیش محصولی را تولید می‌کرده ممکن است امرزو اصلا توجیهی برای تولید آن نداشته باشد. بنابراین اول از همه باید دید که آیا واحد تولیدی مورد نظر امکان ادامه فعالیت را دارد یا خیر؟ اگر امکان داشت آن واحد را کمک کنیم اگر نه کمک کنیم تا محصولات جدیدتری را تولید کند و یک فعالیت جدید را در دستور کار خود قرار دهد.
مقیمی تاکید می‌کند: راه‌اندازی هر واحد تولیدی به مجموعه‌ای از خدمات نیاز دارد. حمایت‌های مالی و مدیریتی در حوزه بازارها، تامین منابع، توجه به سیستم مدیریتی و آموزشی، کمک برای ارتقای فناوری از جمله این موارد است. تولیدکننده قبل و بعد از تولید به کمک نیاز دارد.
بنابراین باید برنامه‌ریزی دقیق‌تری انجام شود که آنها بتوانند فرآیندهای قبل و بعد داخل بنگاه خود را مدیریت کرده و محصولات رقابت‌پذیری را وارد بازار کنند. واحدهای تولیدی برای اینکه بتوانند ادامه حیات دهند باید از بازارهای محلی بیرون بیایند و به بازارهای بین‌المللی ورود پیدا کنند.
فعال‌سازی سرمایه‌های راکد
غلامرضا سلیمانی، معاون سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران درباره لزوم حمایت از واحدهای تولیدی در گفت‌وگو با صمت بیان می‌کند: بحث کمک به واحدهای تولیدی در راستای طرح اقتصاد مقاومتی است. از آنجائیکه رهبر معظم انقلاب تاکید داشته‌اند که واحدهای نیمه فعال و راکد باید فعال شوند، هیات دولت ازجمله شخص رییس‌جمهور و آقای اسحاق جهانگیری هم پیگیر این مسئله بودند.
به این ترتیب برنامه‌هایی از سوی دولت مصوب شد بنگاه‌ها فعال شوند تا بتوانند تولید را رونق و ظرفیت خود را افزایش دهند. وی می‌گوید: سرانجام سوله‌ای افتاده، ماشینی سال‌ها کار نمی‌کند ما باید بتوانیم آن را به سمت کاربری ببریم. بهره‌وری به این معنی است که بتوانیم سرمایه‌های راکد را فعال کنیم چرا که اگر شما بخواهید دوباره همه چیز را از صفر شروع کنید به دو برابر سرمایه نیاز دارید.
وی در پاسخ به این سوال که چه ضمانتی برای درست به کار بردن کمک‌های دولتی از سوی بنگاه‌ها وجود دارد، می‌گوید: اول اینکه به بنگاه‌های غیراقتصادی وامی داده نمی‌شود و تنها از بنگاه‌هایی حمایت می‌شود که فعال بوده، بازار دارند اما در تامین منابع مالی خود مشکل داشته‌اند. بنابراین تولیدکننده باید طرح توجیهی ارائه بدهد، اینکه آیا ادامه فعالیت آن واحد، اقتصادی است یا خیر؟ اگر توجیهی برای ادامه فعالیت یک واحد اقتصادی وجود نداشته باشد، هیچ وامی داده نمی‌شود. همچنین بانک‌ها برای پرداخت تسهیلات خیلی سفت و سخت گرفته‌اند و بر این امر نظارت شدید دارند.
سلیمانی در ادامه بحث نظارت‌های گسترده بر واحدهای تولیدی اظهار می‌کند: ظرف چند روز گذشته به جیرفت، کرمان، کهگیلوله و بویراحمد سفر کردم. هدف ما از این سفرها این است که مطمئن شویم تسهیلات به جای خود خرج می‌شود. بنابراین از بانک گرفته تا شهرک‌های صنعتی، سازمان‌های صنایع استانی و حتی خود مردم همه سعی در نظارت و کنترل داریم.
سلیمانی در آخر می‌گیود: بحث حمایت از واحدهای تولیدی به معنای حمایت از فضای کسب‌وکار کشور است. چند سال پیش در کشور رکود بود اما امروز اقتصاد از رکود خارج شده است و شاهد هستیم که رشد اقتصادی در بخش‌های کلان اتفاق افتاده است. امید است که تسهیلات ارائه شده بتواند یک ساله باشد، سرمایه درگردش قابل تمدید شود و دولت بهره بانک‌ها را کاهش بدهد چرا که ۱۸ درصد زیاد است.
باید صادرات محور شویم
محمدحسین برخوردار، عضو اتاق بازگانی تهران درباره این سوال که آیا حمایت از واحدهای تولیدی که برخی نیمه فعال و برخی از کارافتاده هستند ضرورت دارد یا خیر، به صمت می‌گوید: یکی از اشتباهات بزرگی که از ابتدا در ایران رخ داده، دادن مجوز فعالیت به بخش‌های بسیار کوچک اقتصادی است.
شما هیچ جای دنیا نمی‌بینید که به واحدهای بسیار کوچک بها داده شود به طور مثال مشاهده نمی‌کنید که در زمینه تولید لوازم‌خانگی (از لباسشویی گرفته تا یخچال) بیش از ۵۰۰ کارخانه شکل بگیرد. این کار به این دلیل معنی اقتصادی نداردکه تولید را به سوی هزینه‌های بالا با سود کم سوق می‌دهد. بنابراین پول دادن به آن بخش از واحدهای تولیدی که بیش از ۲۰ سال است که راکد هستند، به جز ضرر و خسران چیز دیگری ندارد.
برخوردار در ادامه ضمن اینکه بازنگری در سیاست‌ها را لازم می‌داند، بیان می‌کند: باید سیاست‌ها را عوض کرد، حتی اگر خود کارخانه‌ها تمایلی به تغییر آن ندارند باید آنها را مجبور کرد. می‌توان برخی از کارخانه‌های از کار افتاده را به کارگاه‌های بزرگ تبدیل کرد و در آنها بخش تحقیق و توسعه را رشد داد. امروز کارخانجات ما فقط مصرف داخل را تامین می‌کنند و هیچ توانایی برای رقابت در بازارهای بین‌المللی و صادرات ندارند.
بنابراین باید سعی کنیم محصولات ملی‌ای تولید کنیم که قابلیت صادرات داشته باشند تا بتوانیم صادرات محور شویم. تنها در این شرایط است که باید از واحدهای تولیدی حمایت کرد و اگر به واحدهای تولیدی که قدرت صادرات دارند، کمک نکنیم به طورقطع راه را به خطا رفته‌ایم.
وی ضمن اینکه از شکل‌گیری تعداد زیاد کارخانه‌ها گله می‌کند، از لزوم رقابت‌پذیری واحدهای تولیدی سخن می‌گوید و ابراز می‌کند: با توجه به وضعیت فعلی می‌توان گفت که ما به کارخانه‌های زیادی در جاهای مختلف مجوز دادیم و متاسفانه به آمایش سرزمینی توجه نکرده‌ایم. به هر حال کارخانه‌ها شکل گرفته‌اند اما باید گفت که آنهایی که سر پا هستند یا نزدیک به سر پا بودن هستند باید سیستمی داشته باشند، تا بتوانند محصولاتی مطابق با سلیقه مردم و کشورهای همسایه تولید کنند تا صادرات محور شوند. با توجه به این مبحث، اگر تولید فقط برای مصرف داخلی باشد نمی‌تواند کارآیی زیادی داشته باشد.
برخوردار درباره لزوم نقش آفرینی دولت نیز می‌گوید: دولت باید به واحدهای تولیدی قدرت بدهد، به طور مثال بخشی از مالیات‌های آنها را معاف کند تا بتوانند از سود به‌دست آمده، واحدهای پژوهشی به وجود آورند. در این بین واحدها باید به دنبال اهداف عملیاتی باشند و نه اینکه تنها نقشه بکشند و در ذهن خود پیش بروند.
بنابراین باید شرایط طوری فراهم شود که نمونه‌های آزمایشگاهی به محصول تبدیل شوند و بعد از آن است که راه صادرات باز می‌شود. وی بر لزوم توجه به صنایعی که دارای مزیت نسبی هستند تاکید می‌کند و می‌گوید: به صنایع غذایی، پتروشیمی، معدنی و هر صنعتی که نسبت به دیگر کشورها مزیت نسبی دارد، باید بها داد. آیا ما توانسته‌ایم پژوهش‌هایی داشته باشیم که محصولی صادرات محور تولید کنیم؟ به نظر من باید از صرف ارائه سمینارها فراتر رویم و ذهن‌مان را بر روی صادرات متمرکز کنیم.
کلام آخر
کمک به واحدهای تولیدی برای فعالیت در عرصه اقتصاد یکی از اقدامات لازم برای رشد و رونق اقتصادی است. اما در این میان باید توجه کنیم به واحدهایی بها داده شود که فعال بوده یا حداقل ظرفیت بازاریابی را دارند، نه واحدهایی که راکد بوده و تنها هزینه‌بر هستند.
برای اینکه واحدهای تولیدی رونق بگیرند و بتوانند به درستی فعالیت کنند باید به آنها کمک کرد تا ضمن تامین نیازهای داخلی به نیازهای بین‌المللی هم پاسخ دهند و راهی برای خروج از مرزها پیدا کنند. تنها در این شکل است که کمک به واحدهای تولیدی سودآور می‌شود.