تاثیر نرخ رشد اقتصادی در زندگی روزمره مردم و بخش‌های مختلف تولیدی، صنعتی و تجاری کشور چگونه احساس می‌شود؟ نرخ رشد اقتصادی ۷درصدی که از طرف دولت چندی پیش اعلام شد، امروز به بحث داغی تبدیل شده است.
برخی می‌گویند این رشد را احساس می‌کنند و از آن راضی هستند اما برخی بر این باور هستند که آثار رشد اقتصادی در سفره‌های مردم و شرایط اقتصادی بازار ملموس نیست.
این درحالی است که به گفته محمدباقر نوبخت، معاون رییس‌جمهور و رییس سازمان برنامه و بودجه، احساس نکردن نرخ رشد اقتصادی تنها یک برداشت عمومی است و اگر به آمارها سرک بکشیم، چیز دیگری را می‌بینیم.
در آمارهای ارائه شده از سوی رییس سازمان برنامه و بودجه، شاهد رشد ۹درصدی در تولیدات صنعتی و رشد ۶ درصدی در کشاورزی هستیم. درحال‌حاضر مهم‌ترین مسئله این است که با توجه به نرخ رشد ۷ درصدی، تولیدکنندگان و فروشندگان ما چگونه می‌توانند این رشد را احساس کنند؟ با توجه به اینکه بخش بیشتری از رشد با تکیه بر درآمدهای نفتی بوده است، چگونه می‌توان از وابستگی به درآمدهای نفتی کاست و شاهد رشد پایدار بود؟ چقدر توافق هسته‌ای ایران و قدرت‌های بزرگ بر این آمار ۷ درصدی تاثیرگذار بوده است؟ اینها پرسش‌هایی است که برای پاسخ به آن به سراغ کارشناسان اقتصادی رفتیم.
لزوم سرمایه‌گذاری در پروژه‌های عمرانی
ابراهیم جمیلی، رییس خانه اقتصاد ایران درباره تاثیر درآمد نفت بر رشد اقتصادی و صنعتی حاصل شده، در گفت‌وگو با صمت مطرح می‌کند: دولت در گذشته، یک‌میلیون بشکه نفت را به مبلغ ۸۰ دلار می‌فروخت اما به‌تدریج این قیمت به ۴۰ دلار رسید، بنابراین کاهش قیمت نفت بر عملکرد اقتصادی دولت تاثیر گذاشت.
اما در چند ماه گذشته، با افزایش تولید نفت کاهش درآمد دولت جبران شد. رییس خانه اقتصاد ایران ادامه می‌دهد: چون در بخش درآمدهای نفت رشد داشته‌ایم، این مسئله بر رشد صنایع تاثیر گذاشته است. اما باید گفت که در بخش صنعت در همه صنایع رشد نداشته‌ایم و بیشتر رشد ما در بخش صنعت خودروسازی بوده است. به‌طور مثال در بخش سیمان و فولاد هنوز مشکلاتی داریم.
در حال حاضر پروژه‌های عمرانی در کارخانه‌ها خوابیده‌اند و تولیدات در انبارها مانده‌اند. امروز پیمانکاران به علت اینکه طلب خود را از دولت نگرفته‌اند به بانک بدهکار هستند.
جمیلی از لزوم نقش‌آفرینی دولت در حمایت از پروژه‌های عمرانی می‌گوید و بیان می‌کند: دولت باید درآمد حاصل از فروش نفت را در بخش عمرانی به‌کار گیرد تا در گردش اقتصادی تاثیرگذار شود. مسئله این است که اگر درآمد نفت صرف هزینه‌های جاری شود، در بلندمدت هیچ رونقی در اقتصاد کشور اتفاق نخواهد افتاد.
بنابراین درآمد حاصل از فروش نفت باید صرف هزینه‌های عمرانی و زیرساخت‌ها شود. در این باره دولت باید برای حفظ رشد و رونق اقتصادی تخفیف‌های بیشتری در پروژه‌های عمرانی اعمال کند. ایجاد اشتغال، افزایش مصرف و گردش مالی از نکاتی است که باید مورد توجه قرار گیرد. آن موقع است که بخش خصوصی احساس می‌کند می‌تواند سهمی در تولید داشته باشد ولی اگر درآمدهای نفتی فقط صرف دادن یارانه‌ها شود، هیچ اتفاقی نخواهد افتاد.
رییس خانه اقتصاد ایران درباره نقش برجام در افزایش رشد اقتصادی حاصل شده تصریح می‌کند: امروز موانع جابه‌جایی پول در دوران تحریم، برطرف و شرایط بهتر شده است. البته هرچند هنوز تمام موانع تحریم برطرف نشده و انتقال‌های مالی به راحتی انجام نمی‌شود ولی فشارها برداشته شده و این یکی از شاخص‌هایی است که باعث رونق اقتصادی می‌شود.
متاسفانه اتفاقی که با برجام افتاد این بود که توقعات را بالا برد اما باید دقت کرد مشکلات کشور یک شبه ایجاد نشده که یک شبه هم حل شود. وی ادامه می‌دهد: دستگاه دیپلماسی کشور باید پیگیر بند اجرای برجام باشد. می‌دانیم که ۶ قدرت، یک طرف میز و ایران یک طرف دیگر به تنهایی ادامه داد و توانست خواسته‌های به حق خود را به دیگران بقبولاند. باید دنیا بفهمد ایران جنگ طلب نیست و به دنبال آرامش و امنیت است. ضمن اینکه توانایی لازم را دارد تا انرژی دنیا را تضمین کند و دیگران به آن نیازمندند.
عضو پیشین هیات رییسه اتاق بازرگانی با تاکید بر لزوم چاره‌اندیشی برای استمرار رشد اقتصادی اظهار می‌کند: درآمد نفتی همواره ثابت نیست اما باید تلاش کنیم رشد اقتصادی مستمر و پایداری داشته باشیم که تحقق این هدف نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و تمرکز بر تولید است.
وی همچنین درباره عملیاتی کردن رشد پایدار می‌گوید: برای اینکه به تولید اهمیت دهیم ابتدا باید مشکلات بانک‌ها را بر طرف، بازار سرمایه را تقویت و با فساد اداری مبارزه کنیم. بعد از مشکلاتی که بانک‌ها برای تولید به وجود آورده‌اند یکی از عوامل اصلی بروز مشکل برای بخش تولید، بحث فساد اداری است. به عبارتی تا زمانی‌که فساد پابرجاست، مشکلات همچنان باقی است.
شرط افزایش رشد اقتصادی
حسین ساسانی، اقتصاددان در پاسخ به این سوال که یک تاجر و تولیدکننده چطور می‌تواند رشد اقتصادی را احساس کند به صمت می‌گوید: وقتی رشد اقتصادی در جامعه اتفاق می‌افتد به این معنی است که ما توانسته‌ایم اشتغال و ارزش افزوده ایجاد کنیم و به طورقطع ارزش افزوده ایجاد شده در درآمد سرانه مردم خود را نشان خواهد داد.
وقتی درآمد سرانه مردم بالا می‌رود، قدرت خرید جامعه نیز افزایش پیدا می‌کند. وی ادامه می‌دهد: وقتی یک تاجر و تولیدکننده با مشکلات کم می‌تواند منابع مالی و مواد اولیه مورد نیاز را به سهولت تامین کند، از فروش کالاهای خود در بازار هدف اطمینان دارد زیرا اگر تولیدکنندگان در تامین مواد اولیه و منابع مالی مشکل نداشته باشند می‌توانند محصولاتی رقابت‌پذیر و با کیفیت تولید کنند.
ساسانی در ادامه از رابطه رشد اقتصادی با قدرت خرید و تامین نقدینگی سخن گفته و اذعان می‌کند: رشد اقتصادی باید از یک طرف قدرت خرید تولیدکننده یا قدرت تامین نقدینگی مورد نیاز او را افزایش دهد و ازطرف دیگر تولیدکننده این توان را داشته باشد که نیروهای انسانی توانمند و مورد نیاز خود را به‌کار گیرد. بعد از این تولیدکننده می‌تواند بر اساس فرآیندی که شکل گرفته، محصول خود را تولید کند و به فروش برساند.
وی تصریح می‌کند: وقتی رشد اتفاق می‌افتد، قدرت خرید مردم بالا می‌رود و شما به عنوان تولیدکننده می‌توانید در بازارها به راحتی محصول خود را به فروش برسانید.
این اقتصاددان شرایط لازم برای رشد اقتصادی را در فراهم کردن سهولت کار برای تولیدکننده می‌داند و می‌گوید: اگر در جامعه به دنبال این هستیم که رشد اقتصادی پایدار داشته باشیم باید رشد را به طور عملی تجربه کنیم. برای این مسئله ۲ شرط لازم است؛ نخست اینکه تولیدکننده بتواند نقدینگی و منابع مالی مورد نیاز خود را با سهولت و در زمان کوتاه تهیه کند.
دوم اینکه، تولیدکننده و صنعتگر بتواند مواد، قطعات، تجهیزات، فناوری و ماشین‌آلات مورد نیاز خود را به راحتی از روش‌های مختلف خریداری کند و به کارخانه ببرد. ساسانی تاکید می‌کند: وقتی رشد اقتصادی اتفاق می‌افتد، تولیدکننده می‌تواند ماشین‌آلات و تجهیزات لازم را خریداری کند و اطمینان پیدا می‌کند که وسایل خریداری شده را به راحتی از طریق حمل‌ونقل به کارخانه انتقال می‌دهد.
وی درباره مدیریت نقدینگی نیز می‌گوید: رشد اقتصادی باعث می‌شود، پول در صنایع حمل‌ونقل افزایش پیدا کند و حمل‌ونقل رونق گیرد. در مرحله بعدی وقتی ماشین‌آلات وارد شد، کارخانه‌ها نو شدند، نقدینگی لازم هم در اختیار نیروی انسانی قرار گرفت، تولیدکننده می‌تواند محصولی با قیمت تمام شده کمتر و کیفیت بالاتر تولید و عرضه کند.
ضرورت افزایش قدرت خرید مردم
ساسانی در ادامه با اشاره به تاثیر رشد اقتصادی بر درآمد سرانه اظهار می‌کند: وقتی تولیدکنندگان بتوانند محصولات با کیفیت با قیمت پایین‌تر در زمان کوتاه‌تر روانه بازار کنند، شاهد رشد اقتصادی هستیم.
در گام بعدی، این مسئله بر درآمد سرانه تاثیر می‌گذارد. وقتی درآمد سرانه افزایش پیدا می‌کند به طور قطع قدرت خرید مردم بالا می‌رود. محصولاتی که تولیدکننده تولید کرده، مصرف‌کننده می‌خرد و در مقابل منابع مالی و پولی در اختیار تولیدکننده قرار می‌گیرد و دوباره این چرخه ادامه پیدا می‌کند.
این استاد اقتصاد درباره انگیزه دستیابی به رشد اقتصادی می‌گوید: هدف ما از افزایش رشد اقتصادی این است که بتوانیم رفاه افراد جامعه را افزایش دهیم، رضایت و امید به زندگی را در جامعه توسعه دهیم و رشد اقتصادی بر تولید، صنعت، بازرگانی و خدمات تاثیر گذاشته و شرایطی پیش می‌آید که همه بتوانند فعالیت اقتصادی کنند.
وی بر لزوم توجه به مسائل اقتصادی در قالب یک رابطه علت و معلولی تاکید و بیان می‌کند: ابتدا باید یک بار موضوع را از پایین به بالا و یک‌بار از بالا به پایین مرور کنیم. در مدیریت به این نوع نگاه رابطه علت و معلولی می‌گوییم. از پایین به بالا را که اشاره کردیم اما از بالا به پایین به این معنی است که بگوییم رشد اقتصادی اتفاق افتاده در نتیجه رضایت مردم و قدرت تامین مواد و قطعات افزایش یافته و تولیدکنندگان توانسته‌اند محصولات خوبی را ارائه بدهند.
بنابراین برای اینکه بدانیم رشد اقتصادی در زندگی مردم و در ضوابط صنعتی، تولیدی و اقتصادی تاثیرگذار بوده یا نه، باید بتوانیم رابطه علت و معلولی پدیده‌ها را تحلیل کنیم و ببینیم در هر کدام از اینها چه ارزشی افزوده شده است.
این اقتصاددان درباره تاثیر برجام بر رشد اقتصادی حاصل شده نیز اظهار می‌کند: شرط تمام صحبت ما این است که توانایی لازم را داشته باشیم تا ارتباطات بین‌المللی خود را در سطح جهانی افزایش دهیم. ابتدا باید سعی کنیم سرمایه‌گذاران خارجی را به کشور، جذب و بتوانیم منابع مالی لازم را تامین کنیم. برای افزایش راه ارتباطی خود با دنیا باید به دو مسئله سرمایه‌گذاری مالی یا غیرمستقیم و سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی توجه کنیم.
وی ادامه می‌دهد: سرمایه‌گذاری مالی به این معنی است که یک سرمایه‌گذار خارجی حاضر می‌شود پول خود را به ایران بیاورد و در نهایت سود را به کشور خود برگرداند اما در سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی سرمایه‌گذار ضمن آوردن سرمایه، پول، روش‌ها، سبک‌های مدیریتی جدید، فناوری و معرفی بازارهای شناخته شده، می‌خواهد با ما شریک شود.
ساسانی تاکید می‌کند: امروز برجام بخش کوچکی از مشکلات سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی را حل کرده است. بنابراین اگر برجام درست اجرا شود و ارتباط ما با دنیا به درستی افزایش پیدا کند، موانع داخلی رفع شود، مشکل قانونی و مشکلات مالیاتی نداشته باشیم و سرمایه‌گذار خارجی احساس امنیت کند، شاهد رشد اقتصادی خواهیم بود.
برجام امید را به جامعه برگرداند
سیدهاشم موسوی، معاون صنایع کوچک شرکت شهرک‌های صنعتی استان فارس درباره رشد اقتصادی و تاثیر آن بر تولید در گفت‌وگو با صمت می‌گوید: امروز شرایط اقتصادی در کشور بهتر شده است به طوری‌که رشد اقتصادی قابل لمس است. به طور مثال اگر به تولیدکنندگان رجوع کنید، این امر را احساس می‌کنید. امروز تولیدکنندگان ما احساس رضایتمندی بهتری نسبت به قبل دارند.
وی در ادامه از نقش برجام در رشد حاصل شده سخن گفته و تاکید می‌کند: برجام امید را به جامعه برگرداند و شرایط ویژه‌ای را ایجاد کرد که تا قبل از آن ندیده بودیم. افزایش تعاملات ما با دنیا آنقدر مهم است که با مروری به وضعیت قبل متوجه می‌شویم چقدر ضرر کرده‌ایم.
قبل از برجام برای اینکه تنها بتوانیم قطعات جزئی و وسایل اساسی را وارد کشور کنیم باید شرایط سختی را تحمل می‌کردیم و خیلی راه‌ها را دور می‌زدیم. اما مسئله این است که برای رسیدن به رشد پایدار باید با دنیا در تعامل بود. وی با اشاره به لزوم شکل‌گیری ثبات اقتصادی نیز بیان می‌کند: ثبات در کشور باعث می‌شود احساس امنیت سرمایه‌گذاری شکل بگیرد. کشور ما بازار مناسبی دارد و همه در اینجا طرفدار سرمایه‌گذاری هستند. بنابراین باید ریسک سرمایه‌گذاری را کاهش و انگیزه‌های آن را افزایش دهیم.
کلام آخر
برای داشتن رشد پایدار و رونق اقتصادی مستمر، نیازمند تمرکز بیشتر در پروژه‌های عمرانی و زیرساخت‌ها هستیم. توجه به این موارد می‌تواند افزایش اشتغال، افزایش مصرف و گردش مالی را به وجود آورد.
برای اینکه تولیدکننده بتواند رشد اقتصادی را احساس کند باید بتواند نقدینگی و منابع مالی مورد نیاز خود را به راحتی و در کمترین زمان تهیه کند. وقتی تولیدکننده بتواند قطعات و تجهیزات مورد نیاز خود را به راحتی تامین کند، کالایی با کیفیت بهتر و ارزان‌تر به جامعه عرضه می‌کند.
از طرف دیگر خریدار نیز گرایش بیشتری به مصرف این کالاها پیدا می‌کند. نتیجه همه اینها رشد نقدینگی، خرید و فروش، رونق و رشد در عرصه اقتصاد است.