عوامل مختلفی در ثبات قیمت‌ها تاثیرگذار است. نرخ ارز، طلا، وضعیت صادرات، واردات، تورم داخلی و در کنار همه این عوامل، اراده دولت‌ها در کنترل قیمت‌ها تاثیرگذار است.
بررسی‌ها نشان می‌دهد گاهی قیمت‌ها به دلایل منطقی مثل افزایش هزینه تولید بالا می‌رود گاهی هم به دلیل دخالت دولت‌ها کاهش می‌یابد. برخی کارشناسان بازار سرمایه معتقدند که دولت‌های دهم و یازدهم از نظر نظارت و کنترل قیمت‌ها مثل هم عمل کرده‌اند اما اراده دولت فعلی درباره نگه داشتن نرخ تورم یک‌رقمی راسخ‌تر بوده است.
تثبیت قیمت و نظریه‌های اقتصادی
سیاست تثبیت قیمت‌ها به یکسری نظریه‌های اقتصادی برمی‌گردد که با سیاست بازار آزاد در تناقض است و کنترل قیمت و دستکاری دولتی را نمی‌پذیرد. حمید میرمعینی، کارشناس بازار سرمایه با بیان این مطلب به صمت گفت: در دولت فعلی به دلیل اینکه سیاست تثبیت قیمت‌ها از نظر تعزیراتی اعمال نشده اما از نظر استفاده از ابزارهای اقتصادی همچون کنترل نقدینگی، کنترل عرضه، تقاضا، نرخ ارز و سیاست‌های پولی انجام شده که با توجه به نرخ بالای بانکی، باعث شکل‌گیری سیاست تثبیت قیمت‌ها شده است.
میرمعینی افزود: بیشترین اتفاقی که در این زمینه رخ داد، مربوط به سیاست تعزیراتی یا کنترل قیمت کالاها نبوده است، شاید درباره برخی از اقلام اساسی این اتفاق افتاد اما به ندرت بوده است. وی ادامه داد: در این دولت، بیشترین افرادی که منتفع شده‌اند افراد با حقوق ثابت و کارمندان دولت بوده‌اند. این عوامل به رشد مباحث اقتصادی و حاکمیت رکود اقتصادی طرف عرضه منجر شد.
این استاد دانشگاه ابراز امیدواری کرد که در دوره‌های بعدی با سیاست‌های انبساطی مناسب که به تورم منجر نشود شاهد رونق اقتصادی باشیم و عرضه، تقاضا و کنترل قیمت‌ها بیشتر از طریق اقتصاد داخلی تامین شود تا از طریق واردات.
میرمعینی درباره عوامل تاثیرگذار در تعیین قیمت سکه و تفاوت قیمتی در مقایسه عملکرد دولت قبلی با دولت یازدهم گفت: سکه تابعی از نرخ جهانی و دلار است. بخشی از این جریان به قیمت‌های جهانی برمی‌گردد. نرخ سکه در ابتدای دولت نهم حدود ۵۲۰تا ۵۴۰دلار در هر اونس بود و تا پایان دولت دهم به۱۵۰۰دلار برای هر انس رسیده بود که تغییری حدود ۳ برابری را نشان می‌دهد همچنین باعث تشدید قیمت شده این درحالی است که سیاست‌های انبساطی دولت قبلی باعث افزایش قیمت کالاها شد. وی افزود: قیمت طلا و سکه تابعی از قیمت‌های جهانی و دلار است.
قیمت دلار به سیاست‌های اقتصادی بازی که در دولت قبلی اعمال شد برمی‌گردد که به تورم منجر شد. با روی کارآمدن دولت یازدهم به‌طور تقریبی متوقف شد و جو روانی تورمی کمی تضعیف شده و به‌طور تقریبی اکنون به ثبات رسیده است. به گفته این کارشناس بازار سرمایه، جریانات پولی و اجرای سیاست‌گذاری‌های مالی، نظام کسب و کار تجاری کشور را دچار مضیقه کرده از این‌رو بازنگری در این سیاست‌ها بسیارتاثیرگذار است.
نظارت بر افزایش غیرمنطقی قیمت‌ها
نرخ ارز، رابطه پول ما با پول خارجی است و به وضعیت صادرات، واردات و تورم داخلی بستگی دارد و همه این عوامل باهم در ارزش پول تاثیرگذار است. گاهی قیمت‌ها به دلیل منطقی بالا می‌رود یا در اثر بروز مشکلی، با دخالت دولت قیمت تمام‌شده مشخص می‌شود.
آلبرت بغزیان، اقتصاددان و کارشناس بازار سرمایه با بیان این مطلب به صمت گفت: در این‌صورت دولت هیچ‌وقت نمی‌گوید ضرر کنید و با قیمت پایین بفروشید، این کنترل قیمت‌ها یا نظارت بر قیمت‌ها نیست، بلکه دولت باید بر افزایش غیرمنطقی قیمت‌ها نظارت داشته باشد.
برای مثال اگر دلار از ۱۰۰۰ تومان به ۴۰۰۰ هزارتومان برسد در این صورت هزینه تولید بالارفته و به‌عنوان نمونه، تولید پراید صرف نمی‌کند. اما زمانی که نرخ عرضه یا هزینه کارگر تغییر نکرده است دلیل این افزایش قیمت، منطقی نیست.
بغزیان با بیان اینکه در همه جای دنیا در سرمایه‌گذاری رقابت وجود دارد، افزود: اینجاست که دولت باید نظارت داشته باشد. درست است که بازار رقابتی است اما باوجود شورای رقابت، وقتی حدس می‌زند برخی از تولیدکنندگان شاید تبانی کنند و قیمت اظهاری دهند، دولت باید ورود کند.
وی درباره نحوه تعیین نرخ ارز گفت: نرخ ارز، رابطه پول ما با پول خارجی است و به وضعیت صادرات، واردات و تورم داخلی بستگی دارد و همه این عوامل باهم می‌تواند پول را کم‌ارزش یا باارزش کند. اینجا اراده دولت است که آیا می‌خواهد نرخ ارز را در این حد نگه دارد یا خیر بنابراین شاهد بودیم در شرایطی که تحریم شدیم ارز کم و بازار ملتهب شد. دولت یا بانک مرکزی دخالت می‌کرد و در نهایت تا مرز ۴هزار تومان هم رسید. این مسئله نشان داد این تقاضا کاذب بوده و تقاضای سوداگری است.
بغزیان ادامه داد: این درحالی است که بعد از برجام و در شرایطی که پول‌ها به کشور برگشته و صادرات نفت هم افزایش پیدا کرده است چه دلیلی دارد که ارز نوسان کند. بغزیان درباره عوامل تاثیرگذار در قیمت سکه تصریح کرد: قیمت سکه به طلای جهانی و واردات دلار برمی‌گردد و تابع نوسانات قیمت دلار است.
وی با انتقاد از عملکرد دولت درباره نحوه قیمت‌گذاری مواد غذایی و محصولات صنعتی گفت: دولت در اینجا ضعیف عمل می‌کند و افزایش‌هایی را مجوز می‌دهد که غیرمنطقی است. دلیلی ندارد موادغذایی گران شود و سبد غذایی خانوارهای کم‌درآمد دچار مخاطره شود. این به اعتقاد این کارشناس بازار سرمایه، دولت‌ها از نظر نظارتی مثل هم عمل کرده‌اند اما اراده دولت فعلی در زمینه نگه داشتن تورم یک‌رقمی راسخ‌تر بوده است.
بغزیان در پاسخ به اینکه چرا نرخ ارز نسبت به ارزش پول کشور بالاست، تاکید کرد: در دنیا بحث صادرات و واردات در تعیین قیمت‌ها تاثیرگذار است و دولت‌ها دخالت می‌کنند و ارز را به نفع صادرات یا به ضرر واردات تغییر می‌دهند. به عنوان مثال، کشورهایی که درگیر جنگ می‌شوند ذخایر ارزی‌شان تحت تاثیر قرار می‌گیرد. تاریخ نشان داده به‌طور معمول هر وقت اروپا یا امریکا درگیر جنگ شده، ارزشان هم تغییر کرده است. وی خروج انگلیس از اتحادیه اروپا را به‌عنوان نمونه‌ای برشمرد که باعث کاهش نرخ پوند نسبت به یورو شده است.
بغزیان افزود: به نظر می‌رسد اقتصاد این کشور تحت تاثیر این روند ضعیف‌تر شده باشد از سوی دیگر این اتفاق به واردات سایر کشورها کمک کرده و برای آنها ارزان‌تر تمام می‌شود اما ازنظر سیاسی می‌گویند پول انگلیس ضعیف شده است.
این استاد دانشگاه تاکید کرد: در ایران اگر پول‌مان ضعیف شود، باید صادرات‌مان خیلی بیشتر از این رشد کند و باکیفیت‌تر شود، اما چون هزینه تولید به‌دلیل واردات گران‌تر تمام می‌شود همین مسئله لطمه‌اش را به تولید و صادرات می‌زند. در چنین شرایطی، دولت است که اختیار دارد با بازارها مقابله کند یا خودش در زمان نیاز، به اقتصاد کشور پول تزریق کند.