این روزها گمرک ایران از بسته حمایتی صادرکنندگان رونمایی کرده که همین امر نه تنها بر نقش مهم توسعه صادرات تاکید دارد بلکه راه‌های افزایش صادرات از طریق نقش حیاتی گمرک را آسان کرده است.
به گفته بسیاری از کارشناسان و فعالان اقتصادی، این بسته حمایتی منجر به بهبود شرایط و تسهیل راه‌های افزایش صادرات، این فاکتور مهم اقتصادی می‌شود. همچنین کارشناسان درباره این بسته حمایتی معتقدند گمرک با الکترونیکی شدن می‌تواند بر امر کاهش کاغذ بازی تاثیر بسیاری گذاشته و شرایط بهتری را برای صادرکنندگان رقم بزند.
به گفته آنان، الکترونیکی شدن گمرک به مرور زمان بسیاری از مشکلات منوط به نتیجه کاغذ بازی را نیز از میان برده و فعالیت صادرکنندگان تسریع می‌شود. درباره ارتباط تنگاتنگ گمرک و توسعه صادرات نباید از این موضوع غافل بود که بخشی از تجارت بین‌المللی را صادرات کشورها تشکیل می‌دهد و بخشی از آسان کردن راه‌های صادرات بر عهده گمرک است. در شرایطی که هر کشوری به دنبال کسب سهم بیشتری از بازارهای بین‌المللی و جهانی است از فاکتورهایی بهره‌مند می‌شوند که رسیدن به این بازارها را راحت تر کند. جالب این که در شناسایی ابزارهای توسعه صادرات، گمرک نقش بسزایی داشته و تعامل صادرکنندگان با این نهاد اجرایی راه را برای ارتقای وضعیت صادرات فراهم می‌کند.
اما اینکه گمرک ایران چطور می‌تواند نقش مهمی در توسعه صادرات و حمایت از صادرکنندگان داشته باشد و البته چرا بسیار از فعالان اقتصادی در شرایطی که گمرک فقط نقش نهاد اجرایی را بازی می‌کند با این ارگان به مشکل جدی برمی‌خورند از جمله سوالاتی است که کارشناسان نظرات متعدد و متنوعی نسبت به آنها دارند.
گمرک شیوه‌نامه صادرکن نیست
مجید رضا حریری نایب‌رییس اتاق بازرگانی ایران و چین در گفت‌وگو با صمت معتقد است: صادرکنندگان از جمله فعالان اقتصادی هستند که کمترین مشکل را با گمرک داشته و دارند چراکه گمرک بیش از هر وظیفه ای، نقش تعیین‌کننده‌ای در حفظ مبادی ورودی کشور دارد. وی با بیان این که تا به امروز نشنیده‌ام که صادرکنندگان با گمرک مشکل ویژه‌ای داشته باشند ادامه می‌دهد: به نظر بسته‌های حمایتی گمرک چندان تاثیری هم بر روند فعالیت صادرکنندگان ندارد. چرا که گمرک بیشتر جنبه اجرای قوانین سایر سازمان‌ها را برعهده دارد تا اینکه نقش مستقلی در قانون‌گذاری و یا ابلاغ بسته‌های حمایتی داشته باشد.
حریری در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به اینکه گمرکات قانون‌گذار یا شیوه‌نامه صادر کن نیستند ابراز می‌کند: گمرک مجری مصوبات سایر دستگاه‌ها هستند. به عبارتی سازمان‌هایی نظیر وزارت امور اقتصادی و دارایی، سازمان استاندارد، سازمان امور مالیاتی و سایر سازمان‌ها تمامی قوانین و دستورات را به صورت شیوه‌نامه به گمرک ابلاغ و از طرف این نهاد اجرا می‌شود در نتیجه کوچکترین نقشی در تصمیم‌گیری‌ها ندارد.
به گفته نایب رییس اتاق بازرگانی ایران و چین، مجموعه گمرکات در ۳۰ سال اخیر رفتار تعاملی با صادرکنندگان داشته است به شکلی که بارها و در موارد متعددی، کالاها در انبار صادرکنندگان قرار گرفته و مامور گمرک ایران برای بررسی‌های مورد نظر در انبار کالاها حضور پیدا می‌کند.
وی در پاسخ به این سوال که آیا بسیاری از فعالان اقتصادی با گمرک به مشکل می‌خورند یا خیر، می‌گوید: به طور معمول برای صادرکنندگان مشکل چندانی وجود ندارد اما شاید برخی قوانین دست و پا گیر واردکنندگان را با مشکل روبه‌رو کند. که آنهم همانطور که اشاره کردم ارتباطی به گمرک ایران ندارد بلکه شیوه‌نامه‌هایی است که از سوی سایر سازمان‌ها به گمرک ابلاغ شده است.
حریری در ادامه، الکترونیکی شدن اظهارات گمرکی را از مهم‌ترین اقدامات اخیر گمرک ایران برای حمایت از صادرکنندگان دانسته و اضافه می‌کند: با این اقدام گمرک همه کاغذ بازی‌ها تمام شده است که این اقدام، یک حرکت رو به جلو محسوب می‌شود چرا که شفافیت جای ابهام را خواهد گرفت.
نائب رییس اتاق بازرگانی ایران و چین در ادامه با اشاره به این که کارهای مکانیزه ونظام‌مند در گمرکات منجر به شفافیت می‌شود، می‌گوید: متاسفانه فعالان اقتصادی هنوز به شفافیت کارها هنوز عادت نکرده‌اند و در اوایل می‌تواند منجربه ایجاد برخی مشکلات شود. وی با تاکید بر اینکه زیرساخت‌های مکانیزه کردن انجام امور در ایران چندان مناسب نیست می‌افزاید: اینکه گمرک دیجیتال و خوبی داشته باشیم بسیار خوب و صحیح است اما در مراحل اجرا باید سرعت اجرا با سرعت پیشرفت زیرساخت‌ها مناسب باشد.
۲۰ سازمان در اجرای قوانینی گمرکی
نائب رییس اتاق بازرگانی ایران و چین در حالی که معتقد است صادرکنندگان کمترین مشکل را با گمرک دارند، مسعود دانشمند عضو هیات رییسه خانه اقتصاد ایران نیز با تایید سخنان وی، به راهکارهای گمرکی برای آسان کردن روند صادرات فعالان اقتصادی می‌پردازد.
وی در گفت‌وگو با خبرنگارصمت می‌گوید: گمرک مسئول مبادی ورودی و خروجی کشور است و به تنهایی نقشی در صدور شیوه‌نامه‌ها برای صادرکنندگان ندارد به شکلی که بیش از ۲۰ سازمان در اجرای قوانین گمرکی نقش داشته و گمرک موظف به اعمال قوانینی است که به آن ابلاغ کرده‌اند.
دانشمند در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به این که گمرک مجموعه نظر سایر دستگاه‌ها را اجرا می‌کند خاطر نشان می‌کند: یکی از مهم‌ترین مسائلی که در گمرک باید به آن توجه شود این است که نرخ تمام شده کالا در صادرات که در نتیجه طولانی شدن مدت زمان توقف کالا در گمرک افزایش می‌یابد برای صادرکننده و تولیدکننده بسیار با اهمیت است چون هر چه میزان توقف کالا در گمرک بیشتر شود از ارزش کالا و حیثیت صادرکننده در نظر خریدار کم می‌شود بنابراین باید قوانین گمرکی در گمرکات به شکل دقیق اجرا شود.
به گفته وی، با الکترونیکی شدن گمرک همان درصد ناچیز مشکلات صادرکنندگان در راستای بروکراسی اداری از بین رفته و شرایط برای تسهیل صادرات فراهم می‌شود.
عضو هیات رییسه خانه اقتصاد ایران در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به اینکه باید گمرک ایران به گمرک جهانی پیوند داده شود می‌گوید: با این شکل است که صادرات رونق پیدا می‌کند زیرا تطبیق فعالیت‌های گمرکی بر اساس اصول بین‌المللی است و روانسازی و شفاف‌سازی فعالیت‌های گمرکی اهمیت بسیاری دارد. به گفته دانشمند، گمرک الکترونیکی به دلیل الکترونیکی شدن فرآیندهای روزمره گمرک در امورمربوط به صادرات با استفاده از ساختار مشترک و ایجاد ارتباط اینترنتی بین ادارات نظارتی زمینه آسان کردن صادرات کالا و خدمات را مهیا می‌کند.
رضایت صادرکنندگان از گمرک
کاظم مرتاض صادرکننده نمونه سال ۹۳ و فعال اقتصادی نیز در گفت‌وگو با صمت ضمن تایید تعامل گمرک ایران با صادرکنندگان می‌افزاید: ما کوچکترین مشکلی با گمرک نداشته و نداریم. وی ادامه می‌دهد: همه مشکلات صادرکنندگان در قوانین کوچک و دست و پا گیری است که برای همه صادرکنندگان وجود دارد و چندان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار نیست.
این صادرکننده نمونه با اشاره به این که مشکلاتی در مبادی خروجی و در پایانه‌ها در یکسال گذشته به وجود آمده است می‌گوید: متاسفانه در زمینه حمل نقل بار مشکلات بسیاری وجود دارد و به شکلی بخش قابل توجهی از صادرات محصولات قربانی مشکلات حمل‌ونقلی می‌شود. اما هیچ نگرانی بابت گمرک برای صادرکنندگان وجود ندارد.
کلام آخر
گمرک به عنوان متولی کنترل صادرات و واردات کالا وظایف قانونی و اجرایی دارد بنابراین این نهاد به منظور روانسازی تشریفات گمرکی باید سراغ دیگر دستگاه‌های مربوط برود و تعاملات لازم و سازنده را با آنها برقرار کند زیرا به‌طور قطع این اقدام را نمی‌توان از صادرکننده انتظار داشت تا برای ترخیص کالا سراغ یکایک دستگاه‌های مربوط برود و مجوزها را بگیرد.
به طورقطع با الکترونیکی شدن گمرک این مشکل هم حل شده و راه‌های صادرات بیش از پیش آسان‌تر می‌شود. اگرچه صادرکنندگان و فعالان اقتصادی معتقدند گمرک اجراکننده قوانین است اما متاسفانه به علت اجرای قوانین سخت‌گیرانه همیشه مورد اتهام برخی فعالان اقتصادی در زمینه واردات و در برخی مواقع صادرات واقع می‌شود.