به تازگی رییس سازمان امور مالیاتی کشور از اعمال نرخ صفر مالیاتی برای ۵ حوزه صادرات خدمات و کالاهای غیرنفتی، محصولات بخش کشاورزی، فعالیت‌های تولیدی و معدنی اشخاص حقوقی غیردولتی و بیمارستان‌ها، هتل‌ها و مرکز اقامتی گردشگری خبر داده است.
خبری خوشحال‌کننده برای صادرکنندگان و نوید تازه‌ای است برای اقتصاد کشور زیرا معافیت مالیاتی برای صادرکنندگان می‌تواند افزایش ارزآوری را به دنبال داشته باشد و رشد منابع ارزی حاصل از صادرات غیرنفتی یعنی برداشتن گامی بلند برای عبور از اقتصاد تک محصولی. اما نکته حائزاهمیت خبرخوش رییس سازمان امورمالیاتی این است که فقط برخی از اقلام و بخش‌های صادراتی مشمول این معافیت‌ها شده‌اند، حال با توجه به این مسئله مهم‌ترین سوال این است که آیا انتخاب گروه‌های مشمول معافیت‌های صادراتی به درستی انجام شده است؟ پیامدهای اجرای این بخشنامه بر روی تولید چیست و تا چه میزان می‌تواند به تولید محصولات دارای ارزش افزوده کمک کند.
ابوالفضل روغنی، رییس کمیسیون صنایع اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران در گفت‌وگو با صمت اظهار می‌کند: درحال‌حاضر یکی از مهم‌ترین فاکتورهای ارزآوری برای کشور، صادرات محصولات پتروشیمی است و بعید به نظر می‌رسد دولت صفر شدن مالیات برای این محصولات را بپذیرد.
وی ادامه می‌دهد: اینکه سازمان امور مالیاتی بر چه اساسی تصمیم به انتخاب گزینشی صنایعی همچون بخشی از محصولات کشاورزی، فعالیت‌های تولیدی و معدنی اشخاص حقوقی غیردولتی و بیمارستان‌ها، هتل‌ها و مرکز اقامتی گردشگری برای مالیات با نرخ صفر کرده است اما به طورقطع باید افزایش صادرات با هدف رشد ارزآوری همراه مدنظر قرار بگیرد. روغنی می‌افزاید: ما به‌عنوان اعضای اتاق بازرگانی بر این امر اصرار داریم تا معافیت مالیاتی واردات مواد اولیه مورد نیاز صنایع داخلی کشور به عنوان اصل قرار گیرد تا از این طریق بتوان زمینه افزایش تولید را مهیا کرد.
رییس کمیسیون صنایع اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران در ادامه با اشاره به اینکه تفکیک صنایع پایین‌دستی از صنایع بالادستی برای صادرات با نرخ صفر مالیاتی خاطرنشان می‌کند: این موضوع باید مورد بررسی واقع شده و از سوی دولت نسبت به آن توجه ویژه‌ای اعمال شود. وی در ادامه با تاکید بر اینکه دولت برای صادرات محصولات کشاورزی نیز باید به شکل گزینشی عمل کند می‌افزاید: برخی محصولات کشاورزی، همچون خربزه یا هنداونه آب بسیاری را برای رشد جذب کرده و برای صادرات این نوع محصولات، در واقع آب کشور صادر می‌شود در نتیجه بهتر است برای صادرات محصولات کشاورزی توجه بیشتری کرده و با بررسی‌های کارشناسانه برخی اقلام و محصولات کشاورزی برای صادرات در فهرست تخفیف مالیاتی قرار بگیرند.
به گفته وی، صادرات محصولاتی که آب بسیار زیادی را به خود اختصاص می‌دهد کاری اشتباه و غلط است. روغنی درباره وضع مالیات صفر برای صادرات محصولات مواد معدنی می‌گوید: یکی از مهم‌ترین مشکلاتی که صادرات مواد معدنی با آن دست و پنجه نرمی می‌کند خام‌فروشی است که از نگاه بسیاری از مسئولان و فعالان اقتصادی به علت فروش منابع کشور این اقدام بسیار نکوهیده است.
بسیاری از فعالان اقتصادی معتقدند باید این مواد به ارزش‌افزوده تبدیل و سپس صادر شوند در نتیجه به نظر می‌رسد با کاهش شدید مالیاتی برای صادرات این محصولات با ارزش افزوده تا حدودی خام‌فروشی کاهش یابد. وی درباره کاهش مالیات صادرات صنعت گردشگری نیز می‌گوید: باید درهای کشور را به روی گردشگران باز کنیم تا از این راه ارز وارد کشورمان شود بنابراین به نظر می‌رسد کاهش مالیات صادرات برای صنعت گردشگری اقدام درستی بوده است.
معافیت مالیاتی صنایع کلیدی
حسین ساسانی، کارشناس ارشد اقتصادی نیز درباره تاثیر اعمال معافیت مالیاتی برای صادرات برخی از گروه‌های کالایی بر تولید می‌گوید: دولت برای کاهش مالیات یا رساندن آن به صفر باید با هدفگذاری ویژه گام برداشته و در مسیر کاهش مالیات صادرات بیشتر بر صنایع مادر و کلیدی تکیه کند. وی در گفت‌وگو با صمت می‌گوید: در حالی حمایت از صادرات، در تمامی کشورها از مهم‌ترین برنامه‌های دولت محسوب می‌شود که نتیجه این حمایت، ارزآوری بیشتر برای کشورها باشد در نتیجه هر تصمیمی که برای این امر گرفته می‌شود کارشناسی شده و با اهداف توسعه‌ای است.
ساسانی ادامه می‌دهد: در بسیاری از کشورها برنامه‌ریزی برای حمایت از صادرات به این شکل است که اگر قرار بر اعمال معافیت مالیاتی بر روی کالاها و محصولات صادارتی است به‌طورحتم این امر با برنامه‌ریزی و بررسی نتیجه و سود نهایی انجام می‌شود اما متاسفانه در ایران این اقدام به درستی انجام نشده و می‌تواند منجر به ایجاد رانت شود. این کارشناس ارشد اقتصادی در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به اینکه هنوز مشخص نیست مبنای تصمیم‌گیری برای معافیت مالیاتی برخی از گروه‌های کالایی چیست می‌گوید: صنایعی که از آنها یاد شده به عنوان صنایع کلیدی محسوب نمی‌شود در نتیجه می‌توان این فرضیه را متصور شد که این نوع تصمیم‌گیری‌ها می‌تواند منجر به ایجاد رانت شود.
وی در ادامه با اشاره به اینکه اگر تا به امروز صادرات افزایش قابل توجهی نداشته و ارزآوری آن چندان به چشم نمی‌خورد بنابراین باید راهکارهای تشویقی صادرات پیدا کنیم، یادآور می‌شود: باید تمامی صنایع بالاخص صنایع کلیدی و مادر معاف از مالیات شوند زیرا این تنها راهکاری برای تشویق بخش تولید به صادرات کالا و محصولات با کیفیت و دستیابی به اهداف توسعه است بنابراین لازم است تمامی تصمیم‌ها و برنامه‌ریزی‌ها به شکل دقیق و با بررسی کارشناسانه انجام شود.
به گفته این کارشناس اقتصادی، دولت نه‌تنها مالیات را به‌عنوان ابزار سیاستگذاری باید کاهش دهد بلکه برای توسعه صادرات باید از روش‌های بهتری نیز بهره‌مند شود چرا که متاسفانه توسعه صادرات در ایران با نوسان زیادی روبه‌رو است.
امتیازات برای صادرکنندگان
سیدناصر موسوی‌لارگانی، نایب‌رییس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی نیز در مورد مشوق‌های مالیاتی جدید دولت برای صادرات غیرنفتی به صمت می‌گوید: بیشتر کشورها برای افزایش صادرات خود مشوق‌هایی در نظر می‌گیرند که ضرورت به کار گیری آنها در اقتصاد کشورهای نفت خیز همچون ایران از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است به همین دلیل دولت برای افزایش صادرات باید امتیازات ویژه‌ای برای تولیدکنندگان و صادرکنندگان در نظر بگیرد.
وی ادامه می‌دهد: برخی کشورها برای واردات از تعدادی از کشورها، تعرفه وضع می‌کنند اما دولت‌های صادرکننده مبلغ تعرفه را به صادرکنندگان خود می‌پردازند تا دلسردی میان صادرکنندگان ایجاد نشده و صادرات همچنان انجام شود.
لارگانی با بیان اینکه دولت برای صادرات باید امتیازات ویژه‌ای برای تولیدکنندگان و صادرکنندگان در نظر بگیرد می‌گوید: حتی اگر دولت نتواند به همه صادرکنندگان جایزه صادراتی اختصاص دهد باید به صادرکنندگان موفق که ارزآوری به کشور داشته‌اند جایزه و مشوق اعطا شود.
به گفته وی، مشوق‌های مالیاتی نه تنها صادرکنندگان را تشویق می‌کند بلکه تولیدکنندگان را نیز تشویق به تولید کالاهای با کیفیت تر و رقابتی تر می‌کند. البته تولیدکنندگان باید تلاش کنند تا کیفیت تولید خود را بالاتر برده و در زمینه بسته‌بندی نیز تغییرات اساسی ایجاد کنند.
کلام آخر
دولت‌ها برای رسیدن به اهداف توسعه‌ای، افزایش سرمایه‌گذاری، حمایت از فعالان اقتصادی و افزایش اشتغال برخی مشوق‌های مالیاتی را در نظر می‌گیرند که این امتیازات مالیاتی به شکل معافیت، تخفیف اجرا می‌شود. کارشناسان اگرچه معتقدند باید دولت، بسته‌های ویژه حمایتی خود را در قالب تخفیف مالیاتی زودتر رونمایی می‌کرد اما نباید این حمایت‌ها فقط برای یک سری صنایع غیرکلیدی باشد.