بیکاری یکی از مشکلاتی است که برای حل آن همواره دولت‌ها تمهیداتی ازجمله پشتیبانی‌های قانونی از صنایع و مراکز تولید، اعطای تسهیلات، بخشودگی‌های مالیاتی و سیاست‌های مشابه را در نظر گرفته‌اند.
در چند سال گذشته کارآفرینی هم به‌عنوان یک راهکار اساسی برای حل مشکل بیکاری در نظر گرفته شده و در کنار اقدامات اجرایی، پیرامون این موضوع گفتمان‌هایی به وجود آمده است؛ به‌طوری‌که امروزه کارگزاران دولتی، سیاستگذاران اقتصادی، پژوهشگران، دانشگاهیان، رسانه‌ها و دیگر آحاد جامعه، بر اهمیت کارآفرینی تاکید ویژه‌ای دارند.
از سوی دیگر، آمارها نشان می‌دهند بنگاه‌های نوپایی که در قالب کارآفرینی شکل می‌گیرند، به‌ویژه در سال‌های اولیه، با خطر زمین‌خوردن روبه‌رو هستند تا جایی که می‌توان گفت بخش قابل‌توجهی از بنگاه‌های نوپا در همان سال اول تاسیس تعطیل می‌شوند. بنا به برخی آمارها، کمتر از ۱۰ درصد این بنگاه‌ها سال پنجم عمرشان را می‌بینند.
واقعیت این است که شناخت این شبکه‌ها و یافتن راه اتصال به آنها پیچیده‌تر از آن است که بنگاه‌های نوپا به‌تنهایی قادر به آن باشند. آمارهای حاصل از پژوهش‌های گوناگون نشان می‌دهند بسیاری از بنگاه‌های نوپا به‌دلیل اینکه شناختی از شبکه‌های فعال در عرصه تولید و بازار و اقتصاد ندارند، اندوخته ناچیزشان را در همان گام‌های نخست ورود به عرصه کار از دست می‌دهند و ناچار به ترک میان می‌شوند. آسیب این امر فقط زیان اقتصادی نیست بلکه از دست رفتن امید به فعالیت دوباره است.
کارشناسان بر این باورند اگر نقشه‌ای از شبکه‌های کوچک و بزرگ بنگاه‌ها و واحدهای اقتصادی توسعه‌یافته و فعال، روابط میان آنها و بازارهای کالاها در اختیار کارآفرینان و بنگاه‌های نوپا قرار گیرد که اطلاعات مهم و لازم در آن درج شده باشد، آنها می‌توانند به کمک این نقشه راه ورود خود را به شبکه فعالیت اقتصادی کشور پیدا کنند و با مخاطرات کمتری این راه را طی کنند. چنین نقشه‌ای، علاوه بر اینکه یک راهنمای بسیار مهم برای کارآفرینان است، می‌تواند در خدمت سرمایه‌گذاران، سیاستگذاران، کارجویان، پژوهشگران نیز قرار گیرد.
در سال‌های اخیر که دانش و تجربه ساختارهای شبکه‌ای در عرصه‌های گوناگونی همچون خبررسانی، مدیریت دانش، تأمین مالی، و مانند این‌ها توسعه یافته است، بسیاری از کشورهای جهان به ترسیم چنین نقشه‌هایی همت گماشته و از این رهگذر کمک بزرگی به توسعه کارآفرینی در میان مردم خودشان کرده‌اند.
در همین راستا نشست تخصصی «نگرش شبکه‌ای، ضرورت توسعه کارآفرینی در ایران امروز» از سوی جامعه فارغ‌التحصیلان دانشگاه صنعتی امیرکبیر در محل این دانشگاه برگزار شد. در این نشست ابوالفضل رضوی، معاون توسعه روستایی و مناطق محروم ریاست‌جمهوری، غلامرضا سلیمانی معاون صنایع کوچک سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران، حضور داشتند. فاطمه داداشیان مدیرکل دفتر آموزش عالی غیرانتفاعی وزارت علوم و دبیر این نشست ضمن قدردانی از حاضران از محمد ابراهیم محجوب، استاد دانشگاه امیرکبیر خواست که مدیریت نشست را بر عهده بگیرد.
آمایش سرزمینی بهانه است
سامانه شبکه‌ای، یکی از موضوعاتی که در برنامه‌ریزهای کشورهای توسعه‌یافته موردتوجه قرار گرفته و در ایجاد کارآفرینی هم نقش بسزایی ایفا کرده است. معاون توسعه روستایی ریاست‌جمهوری در همین زمینه گفت: ما اگر سامانه شبکه‌ای را در کشور داشتیم وضعیت جامعه به این صورت نبود چون در بخش زیست‌محیطی تعادل جمعیتی و توزیع ثروت دچار مشکلات جدی هستیم شاید برخی از افراد این مشکلات را نتیجه نبود آمایش سرزمینی بدانند ولی به نظر می‌رسد آمایش سرزمینی بیش از اینکه علت باشد بهانه است.
وقتی به نظام برنامه‌ریزی کشور نگاه می‌کنیم متوجه می‌شویم که باید از یک نظام شبکه‌ای و سامانه‌ای پیروی کند در همین نظام برنامه‌ریزی کشور نیز مسائل جدا از هم قرار دارد و اتصالی به هم ندارد. اگر امروز شبکه اینترنت قطع شود آیا ما بازهم می‌توانیم با سامانه‌های مجازی دیگر ارتباط داشته باشیم و از وضعیت کشور و دنیا مطلع باشیم بنابراین وقتی این اتصالات از سوی اینترنت برقرار شده توانسته‌ایم به رشد و تعالی برسیم پس در نظام برنامه‌ریزی نیز نیاز به اتصال داریم.
نقش‌آفرینی محدود در تولید ثروت
متوازن نبودن نقش‌آفرینی افراد یک جامعه در تولید ثروت امروز یکی از چالش‌های کشورهای کمتر توسعه‌یافته است، رضوی دراین‌باره اظهار کرد: اگر به درصد جمعیت کشور در نیمه شرقی و نیمه غربی نگاه کنیم و آن را مقایسه کنیم بسیار نامتعادل دیده می‌شود بسیاری از مساحت کشور ما امروز بدون استفاده مانده متاسفانه درصد قابل‌توجهی از جمعیت کشور در تولید ثروت یا نقشی ندارد و یا کمترین نقش را ایفا می‌کنند اگر این مسئله را در دنیا جست‌وجو کنیم متوجه می‌شویم کشورهای کمتر توسعه‌یافته یا توسعه‌نیافته نسبت به بقیه کشورها وضعیتی مشابه کشور ما را دارند در کشور ما مسئله‌ای به نام نگرش شبکه‌ای باید حاکم باشد.
توسعه با شبکه‌ای بودن امکان‌پذیر است و توسعه را باید از محل و منطقه شروع کرد و سپس در ابعاد گسترده‌تر انجام داد جمعیت کشور ما در سال ۱۰۳۵ در بخش فعالان روستایی ۶۸ درصد بوده درحالی‌که امروز و در آمار سال ۹۰ این جمعیت برعکس شده و جمعیت شهرنشین حدود ۷۰درصد می‌باشد یعنی جمعیت روستایی ما نرخ جمعیت شهری را گرفته است.
سخنانی مطرح می‌شود که عده‌ای اگر بدانند در جامعه کار پیدا می‌شود تحصیل را رها می‌کنند ازنظر من این یک خطر برای کشور است و هیچ چیزی جای علم را در نظام توسعه‌ای نخواهد گرفت.
چین؛ تجربه‌ای موفق
در ربع قرن گذشته روابط اجتماعی، سیاسی و اقتصادی جهان و جهانیان سخت تحت تاثیر شبکه‌های ریز و درشتی بوده که به طور عام به شکل خودجوش نقش گرفته و به پشتیبانی فناوری ارتباطات تکامل و توسعه یافته‌اند. تجربه چین یکی از این نمونه‌هاست. در نخستین سال‌های پس از انقلاب چین صنایع روستایی تا حدی در این کشور رواج داشت اما این حوزه از صنعت در اواخر سده بیستم چنان پیشرفتی کرد که به‌هیچ‌رو با پیش از آن قابل قیاس نبود.
تا سال ۱۹۷۸م نزدیک به یک ونیم میلیون واحد صنعتی روستایی کمتر از ۱۰درصد کل محصولات صنعتی چین را تولید می‌کردند. تنها ظرف ۱۵ سال این تعداد نزدیک به ۱۶ برابر و سهم آنها از کل محصولات صنعتی بیش از ۴ برابر شد که یک‌سوم صادرات چین را تشکیل می‌داد و جمعیتی حدود ۱۰۰میلیون نفر از روستاییان را در استخدام داشت.
عامل اصلی این تحول، به‌ویژه در منطقه شانگهای، اتصال صنایع روستایی به شبکه صنایع بزرگ‌تر بود تا جایی که بین ۵۰ تا ۷۰درصد محصولات صنایع روستایی، قطعات و تجهیزات موردنیاز صنایع شهری را تشکیل می‌داد.
معضلات کلان اقتصادی
در ایران نیز، با توجه به اینکه از آغاز دهه حاضر نقش شبکه‌ها در زندگی اجتماعی و اقتصادی مردم روزبه‌روز پررنگ‌تر شده و با عنایت به دانش و تجربیاتی که از این راه کسب شده، می‌توان گفت اکنون وقت آن رسیده که قلمرو اقتصاد و کارآفرینی را نیز از منظر شبکه‌ها بنگریم و ببینیم چگونه می‌توانیم با استفاده از دانش شبکه‌ها زمینه را برای افزایش قدرت کارآفرینی، ماندگاری بنگاه‌های نوپا، اشتغال بیشتر و درنهایت توسعه اقتصادی فراهم آوریم.
غلامرضا سلیمانی معاون صنایع کوچک سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران، با اشاره به معضلات کلان اقتصادی کشور گفت: اقتصاد دولتی با نظام برنامه‌ریزی متمرکز، تخصیص بودجه مبتنی بر گستردگی جغرافیایی و نظام بانکی و پولی نامناسب و نظارت بر مبتنی بر مچ‌گیری ازجمله معضلات کلانی است که در اقتصاد وجود دارند. همچنین در همین رابطه می‌توان به نبود نقشه راه برای شکل‌گیری توسعه کارآفرینی، بیکاری جوانان، پایین‌بودن سطح رفاه اجتماعی و توسعه نامتوازن منطقه‌ای اشاره کرد.
از طرفی غایب‌بودن بخش مولد در اقتصاد کشور و سهم‌بری ناعادلانه عوامل در زنجیره ارزش اقتصاد کشور را با چالش روبه‌رو کرده است.
توسعه بنگاه‌ها
محقق‌نشدن اهداف اشتغال‌زایی به‌دلیل نبود اکوسیستم کارآفرینی و همچنین نبود رویکرد توسعه شبکه‌ای کارآفرینی، به‌عنوان یکی از معضل‌های بزرگ حوزه کارآفرینی و اشتغال شناخته می‌شود، سلیمانی ؛ راهکار توسعه کارآفرینی و اشتغال پایدار را توسعه بنگاه‌های خرد، کوچک و متوسط با رویکرد توسعه شبکه‌ای عنوان کرد و گفت: این بنگاه‌ها باید با این رویکرد در زنجیره جهانی ارزش، حضور پایدار داشته باشند تا از طریق مشارکت بخش خصوصی و دولتی بتوان اکوسیستم پویا و فعال کارآفرینی را ایجاد کرد.
برای توسعه بنگاه‌های خرد، کوچک و متوسط باید نقشه راه توسعه در سطح ملی تدوین شود و سپس بر اساس مزیت‌های منطقه‌ای طرح‌های توسعه استانی تدوین و پروژه‌های توسعه این بنگاه‌ها در سطح ملی با رویکرد توسعه شبکه‌ای اجرا شوند. به هر روی رویکردهای توسعه‌ای در عصر جدید براساس رویکرد شبکه‌ای و همکاری به‌جای رویکرد منفرد و غیرشبکه‌ای تعریف می‌شوند.
همچنین رویکرد مداخله و حمایت مستقیم دولت در راه توسعه باید جای خود را به رویکرد و حمایت غیرمستقیم بدهد تا بتوان در مسیر توسعه گام برداشت و ظرفیت‌های اشتغال و کارآفرینی را بالا برد.