تفکر حمایت از تولید داخلی با وجود راه‌اندازی کمپین و شبکه بازار، هنوز در جامعه ایرانی نهادینه نشده است.
یکی از رسم‌های نوروزی، خرید کفش و لباس نو است و در این چند روز باقی مانده تا پایان سال مراکز خرید و خیابان‌های شهر تهران مملو از جمعیت برای خرید شب عید شده است. براساس شواهد میدانی برخی از برندهای خارجی به‌منظور بازاریابی و جذب مشتری تخفیف‌های ویژه آخر سال برای مشتریان در نظر گرفته‌اند که این امر باعث شده است در شب عید، قیمت کالای خارجی ارزان‌تر از کالای داخلی شود.
عدم اقبال عمومی به کالای داخلی در ایران
به گزارش اقتصادآنلاین ، در بسیاری از کشورهای دنیا اولویت اول مردم در هنگام خرید به ویژه ایام پایانی سال، محصولات تولید داخلی آن کشورهاست که این انتخاب برای برخی از کشورها هزینه‌های زیادی را به دنبال داشته است.
به عنوان مثال سال‌ها پیش در کشور هند تمام بازار پارچه این کشور مملو از پارچه‌های تولید کشور انگلستان بود به‌طوری که صنعت نساجی در این کشور کساد شده بود اما گاندی (رییس جمهور وقت کشور هندوستان) تصمیم گرفت که تنها پارچه هندی در بازار این کشور عرضه شود و مردم هند نیز با گاندی همراه شدند به‌طوری که آن‌ها حتی پارچه‌های تولید کشور انگلستان را از انبارها خارج کرده و در میدان شهر آتش زدند و خود پشت چرخ‌های ریسندگی نشستند.
هنوز پس از گذشت سال‌ها چرخ ریسندگی گاندی نماد پیشرفت و ایستادگی کشور هند است. موضوع حمایت از تولید داخلی درکشور ژاپن، پیشینه تاریخی دارد. زمانی که خرابی‌های جنگ جهانی دوم اقتصاد ژاپن را فلج کرده بود، پروفسور تسورو شیگتو، معاون کمیته هماهنگی جامع دولت ژاپن با ارائه گزارش صادقانه‌ای از مردم خواست همان‌طور که به اقتصاد خانواده خود می‌اندیشند به اقتصادکشور نیز توجه ویژه‌ای داشته باشند.
گزارش پروفسور شیگتو فراخوان کمپین حمایت از تولید داخل درکشور ژاپن بود که این فرهنگ هنوز در مردم این کشور زنده است به‌طوری که ژاپنی‌ها کالای کم کیفیت داخلی را به اجناس خارجی ترجیح می‌دهند. در کشور فرانسه از سال 2012 طرح حمایت از تولیدات ملی درجهت حمایت از کارگران فرانسوی و فرصت‌های شغلی مطرح شد که در آن سال وزیر کار کشور فرانسه با پوشیدن تی‌شرت راه راه معروف تولید این کشور، مردم را به کمپین حمایت از تولید داخلی دعوت کرد. آمارها نشان می‌دهد که مردم فرانسه حتی حاضر هستند کالای تولید داخلی را گران‌تر بخرند.
در بسیاری از کشورهای پیشرفته دنیا وقتی مساله حمایت از کارگر داخلی باشد، کالای ملی برای مردم حکم فرزندان آن کشور را پیدا می‌کند اما این تفکر با وجود راه‌اندازی کمپین حمایت از تولید داخلی، راه‌اندازی شبکه بازار و همچنین درحال حاضر پخش آزمایشی شبکه ایران کالا، هنوز در جامعه ایرانی نهادینه نشده است به‌طوری که هم اکنون بازار مملو از کالاهای خارجی است و مردم به دلیل کیفیت پایین و گرانی کالای داخلی نسبت به کالای خارجی رغبتی به خرید محصولات داخلی ندارند و کارگر ایرانی نیز نگران فردای نامشخص خود است.
سوالی که مطرح می‌شود این است که آیا در کشور ما هنوز زمان آن نرسیده است که از دسترنج کارگر ایرانی همانند فرزندان خود حمایت کنیم. دراین‌باره مهدی تقوی می‌گوید: «بارها مسئولان به خودکفایی کشور در تولید تمام محصولات تاکید کرده‌اند که این امر تئوری اقتصاد را نقض می‌کند. براساس اقتصاد بین‌الملل، کشورها باید عوامل تولید خود را صرف تولید کالاهایی کنند که در آن‌ها مزیت نسبی و یا مطلق دارند یعنی باید کالاها را با کیفیت بهتر و ارزان‌تر تولید کرده و سپس صادر کنند و از آن کشورها کالاهایی که در تولید آن مزیت نسبی و یا مطلق ندارند وارد کنند.
طبق مبانی تجارت باید کالاهایی در کشور ما تولید شود که در آن مزیت نسبی و یا مطلق داریم؛ به عبارتی کالاهایی را که نسبت به سایر کشورها ارزان‌تر و بهتر تولید می‌کنیم،صادر کنیم و به جای آن از کشورهایی که در تولید کالاهای مورد نیاز ما مزیت نسبی و یا مطلق دارند وارد کنیم.
درحال حاضر برخی از کالاها در کشور ما با دوبرابر هزینه یک کشور دیگر تولید می‌شوند که باید در تولید کالاهایی که بهتر و ارزان‌تر از دیگران تولید می‌کنیم تخصص پیدا کنیم و سپس کالاهایی که هزینه تولید آن در کشور ما گران تر از کشورهای دیگر است را از کشورهایی که دارای مزیت نسبی و مطلق درتولید آن کالا هستند وارد کنیم. لذا اظهارنظر برخی از مسئولان مبنی بر اینکه باید در تولید تمام محصولات خودکفا شویم و کمتر کالا به کشور وارد کنیم، مخالف مبانی اقتصاد بین‌الملل است و این امر رشد اقتصادی کشور را کاهش می‌دهد».
لزوم افزایش تعرفه واردات
هرساله در آستانه سال نو ما شاهد واردات انواع پوشاک، میوه، آجیل و خشکبار به کشور هستیم که این امر متضاد با مبانی علم اقتصاد است. این کارشناس اقتصادی تصریح می‌کند: «اشکال اصلی در عملکرد وزارتخانه‌های مربوطه و گمرک است به‌طوری که گمرک باید تعرفه واردات را افزایش دهد؛ به عنوان مثال باید تعرفه واردات میوه‌هایی که در تولید آن مزیت نسبی و مطلق داریم را افزایش دهد.
یعنی آن دسته از میوه‌هایی که در تولید آن مزیت نسبی و مطلق نسبت به سایر کشورها داریم از جمله سیب، پرتقال، انجیر، پسته، زرشک و زعفران را صادرکنیم و تنها میوه‌هایی که توان تولید آن را در کشور نداریم از جمله موز، از این کشورها وارد کنیم.
آن دسته از کشورهایی که به دنبال خودکفایی می‌روند همانند سوسیالیست‌های قدیمی هستند؛ به عنوان مثال اگر سیاست آلمان شرقی با آلمان غربی را در سال‌های گذشته مقایسه کنیم، در ساعت هشت شب مردم آلمان غربی تمام مدت درحال حرکت و خوش‌گذرانی بودند اما در این ساعت آلمان شرقی درخاموشی به سر می‌برد، زیرا دولتمردان آلمان شرقی به دنبال خودکفایی بودند یعنی تمام کالاها را خود تولید کرده تا از کشورهای امپریالیسم کالا وارد نکنند».
رکود در کفش ملی
درسال‌های گذشته صنعت نساجی مازندران حرف اول را در ایران و کشورهای منطقه می‌زد اما درحال حاضر این صنعت تعطیل شده است. سوالی که مطرح می‌شود این است که چرا ما نتوانستیم همانند کشور هند صنعت نساجی خود را از رکود نجات دهیم. در این‌باره تقوی ادامه می‌دهد: «هند در تولید پارچه تخصص کافی و لازم را دارد و به دلیل اینکه پارچه‌ها را با کیفیت بالا و ارزان قیمت تولید می‌کند، از پارچه‌های تولیدی خود استفاده کرده و به هیچ عنوان پارچه از سایر کشورها وارد نمی‌کند.
سیاست کشور هند به این صورت است که پارچه‌های تولیدی خود را به کشورهای دیگر صادر کرده و آن دسته از کالاهایی که نمی‌تواند تولید کند را از آن کشورها وارد می‌کند. درسال‌های گذشته خودرو در کشور ما تولید نمی‌شد و تمام خودروهای موجود در بازار وارداتی بودند اما پس از گذشت چند سال تکنولوژی تولید دو مدل خودرو پیکان و ژیان از خارج به ایران وارد شد و ما توانستیم به مرور زمان درصنعت خودروسازی کارآمد شویم. هم اکنون ایران خود تولیدکننده خودرو است و کمتر از خارج واردات دارد.
اما درسال‌های گذشته کارخانه کفش ملی ایران به کشور انگلستان و روسیه کفش صادر می‌کرد به‌طوری که این برند در کشور آمریکا فروشگاه‌های زنجیره‌ای داشت اما درحال حاضر به دلیل عدم توجه مسئولان کفش ملی حتی بازار فروش خود در داخل کشور را نیز از دست داده است. بنابراین اگر بتوان کالای باکیفیت و با قیمت مناسب تولید کرد و سپس آن کالا را صادر کنیم، در افزایش نرخ اشتغال، جلوگیری از خروج ارز و رشد مثبت اقتصادی گام موثری برداشته‌ایم».
سیاست‌های غلط اقتصادی دولت‌ها
این کارشناس اقتصادی می‌گوید: «ایران در تولید نفت و گاز دارای مزیت نسبی است و همچنین میزان حقوق کارگر ایرانی قابل مقایسه با کارگر انگلیسی نیست. بنابراین کشور از نظر نیروی کار ارزان قیمت دارای مزیت نسبی و مطلق است. ایران به دلیل داشتن نفت و گاز و نیروی کارگر ارزان قیمت مزیت نسبی و مطلق در تولید کالای باکیفیت و ارزان‌قیمت و از طرفی صادرات کالا دارد اما متاسفانه برنامه‌ریزی و سیاست‌های اقتصادی دولت‌ها همواره اشکالاتی داشته است.
به عنوان مثال دولت نهم و دهم نرخ تورم را به 40 درصد رساند و رشد اقتصادی را منفی کرد و هدفمند کردن یارانه‌ها غلط ترین سیاست دولت گذشته بود. همچنین بهره‌وری از نیروی کار در ایران بسیار پایین است که این امر قیمت تمام شده کالا را افزایش می‌دهد. متاسفانه تاکنون از مزیت نسبی و مطلق کشور در تولید و صادرات کالا استفاده نشده است».
سه ویژگی مهم حمایت از تولید داخلی
یکی از دغدغه‌های اصلی اقتصاد ایران در سال‌های اخیر بیکاری است و این موضوع درحالی مطرح می‌شود که صنایع کشور پتانسیل ایجاد اشتغال پایدار به صورت گسترده رادارند. در صورت حمایت از تولید داخلی می‌توان با برنامه‌های کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت نرخ بیکاری را در کشور کاهش داد. همچنین مزیت دیگر حمایت از تولید داخلی جلوگیری از خروج ارز به منظور واردات کالاهای غیر ضروری است.
این امر در شرایطی رخ می‌دهد که به واسطه عدم فعالیت صنایع کشور با تمام توان و ظرفیت خود، دولت به منظور تامین نیازهای غیرضروری مردم به سمت واردات کالاهای مختلف هدایت می‌شود که این موضوع باعث شده است تا ارز قابل توجهی هر ماه از کشور خارج شود.
هم اکنون صنایع کوچک و بزرگ کشور با مشکل کمبود نقدینگی مواجه هستند بنابراین اگر هزینه واردات به این صنایع تزریق شود، مشکل تامین کالاهای مورد نیاز داخل برای بلندمدت برطرف می‌شود و دیگر نیازی به خروج ارز برای واردات کالاهای غیرضروری نیست.
سومین مزیت حمایت از تولید داخلی توسعه اقتصادی کشور است. چنانچه صنایع کشور با تمام توان خود فعالیت کنند ،حجم تولید کشور افزایش پیدا خواهد کرد که این موضوع می‌تواند به رشد مثبت اقتصادی و رسیدن به اهداف مورد نظر در برنامه‌های کلان اقتصادی کشور منجر شود.
به طورکلی در شرایطی که ایجاد اشتغال، جلوگیری از خروج ارز و رشد اقتصادی سه ویژگی مهم حمایت از تولید داخلی هستند، ضروری است که از تولید داخل حمایت ویژه‌ای صورت بگیرد و تمام نهادها این موضوع را در دستور کار خود قرار دهند.