یکی از مواردی که واحدهای تولیدی و بخش خصوصی با آن درگیرند، مالیات بی‌مبنا و معیار است. عده‌ای باور دارند با وجود اینکه دولت در موارد بسیاری به بخش خصوصی کمک کرده اما این کمک‌ها کافی نبوده است بنابراین منتظر حمایت‌های بیشتری از سوی دولت هستند.
این گروه معتقدند از آنجایی که در شرایط رکود و تورم به بخش‌های تولیدی فشار وارد می‌شود باید این فشارها را کم کرد و در این زمینه می‌توان از راه مالیاتی کمک کرد. بنا به باور این گروه؛ منطقی ندارد بنگاه تولیدی که سال گذشته را در رکود گذرانده و هیچ سودی نکرده مالیات پرداخت کند! مگر نه این است که مالیات از سود فعالیت بنگاه‌ها کسر می‌شود؟ پرسش این است که چقدر دولت باید از واحدهای تولیدی حمایت کند و تا کجا این حمایت‌ها ادامه دارد؟
نظام مالیاتی سنتی‌مآبانه
هوشنگ خوش‌لحن، فعال اقتصادی صنعت چرم در گفت‌وگو با صمت می‌گوید: منبع اقتصادی کشور ما براساس نفت و مالیات بسته شده است. بنابراین اینکه بخواهیم مالیات را از چرخه اقتصاد کشور حذف کنیم قابل‌قبول نیست. وی با تاکید بر اینکه مالیات باید بر اساس درآمد واقعی محاسبه شود، اظهار می‌کند: متاسفانه نظام برآوردی مالیاتی ما در ایران روزآمد نیست و سنتی‌مآبانه است.
در این نظام، تعیین مالیات براساس حدس‌های شخصی و نیز کارشناسان انجام می‌شود، در حالی که باید دید تولیدکننده در طول سال چقدر تولید و چقدر درآمد خالص داشته است. این فعال اقتصادی ادامه می‌دهد: هرچند نظام مالیاتی کارمندان دولت براساس آخرین دریافتی است ولی در نظام صنایع متاسفانه این مسئله تعریف نشده است.
به این ترتیب یک صنعتگر باید بر اساس ذهنیات یک کارشناس مالیات بدهد. خوش‌لحن با گله از اینکه مالیات بر اساس درآمد و نه سود خالص حساب می‌شود، ابراز می‌کند: در نظام اقتصادی دنیا مالیات براساس آورده خالص حساب می‌شود، یعنی منبعی که براساس تولید خالص و فروش خالص به‌دست یک تاجر یا صنعتگر بیاید. وی ادامه می‌دهد: نظام مالیاتی دچار مشکل خودفریبی شده زیرا مبلغی تکلیف شده و باید به هر طریق ممکن آن را از مردم گرفت. هیچ‌کس از درست مالیات پرداخت کردن فرار نمی‌کند مگر تعداد کمی. بنابراین اگر موضوعی عادلانه بررسی و آسیب‌شناسی شود، می‌توان گفت صنعتگران به‌طور قطع از اینکه درست مالیات پرداخت کنند، استقبال می‌کنند.
وی تاکید می‌کند: به‌عنوان یک صنعتگر و تاجر باور دارم اگر با نظام تعریف‌شده و کارشناسی مالیات گرفته شود، همه استقبال می‌کنند. در این روند هم چرخ اقتصاد می‌چرخد و هم واحدهای صنعتی از این همه بیماری و رکود نجات پیدا می‌کنند.
کاهش مالیات یک مسکن است
حسین ساسانی، کارشناس اقتصادی نیز در گفت‌وگو با صمت می‌گوید: وقتی رکود در جامعه باشد، منطقی است که بنگاه‌های اقتصادی هم سودآوری ندارند. در این بین دولت باید راهکارهایی پیدا کند که فشار مالیاتی کم شود. می‌توان گفت این عمل دولت یک نوع حمایت است برای اینکه بنگاه‌ها حذف نشوند.
این کارشناس با اشاره به رکودی که بنگاه‌ها با آن روبه‌رو هستند، اظهار می‌کند: درحال‌حاضر بسیاری از بنگاه‌ها با ظرفیت کمی کار می‌کنند، بعضی دیگر هم به تعطیلی کشیده شده‌اند. در این بین منطقی است که این بنگاه‌ها درخواستی از دولت داشته باشند و بگویند اگر قرار است دولت از ما حمایت کند، این حمایت‌ها در قالب بخشش یا معافیت مالیاتی باشد.
وی با انتقاد از نظام مالیاتی ایران ادامه می‌دهد: متاسفانه نظام مالیاتی ما درست طراحی نشده و درست هم اجرایی نمی‌شود. البته حتی اگر ما یک سیستم درست هم داشته باشیم برخی از مجریان هستند که آنطور که خود می‌خواهند دست به اجرا می‌زنند و بر اساس قانون عمل نمی‌کنند.
ساسانی تاکید می‌کند: در این بین اگر دولت باز هم درباره مالیات‌ها حمایت‌های خود را افزایش دهد و مشکل بنگاه‌ها را کم کند، نباید انتظار داشته باشیم این بنگاه‌ها دوباره بتوانند روی پای خود بایستند و همه چیز درست شود. ساسانی همچنین اظهار می‌کند: گاهی مجری قوانین و سیاست‌گذاران سعی می‌کنند منافع گروهی و فردی خود را در نظر بگیرند. همه اینها دست به‌دست هم می‌دهد تا بنگاه‌ها نتوانند فعالیت مناسبی داشته باشند.
این کارشناس اقتصاد با مقایسه میزان نقش‌آفرینی دولت در کشورهای پیشرفته اظهار می‌کند: حمایت از بنگاه‌های اقتصادی در کشورهای توسعه یافته به شکلی که ما حمایت می‌کنیم، وجود ندارد. بنگاه‌های آنها همه چیز را مدیریت می‌کنند و از دولت توقع کمک مالی ندارند، تنها فرقی که وجود دارند اینکه در آنجا فضای کسب‌وکار مناسب است و یک فضای رقابتی کامل وجود دارد.
وی با اشاره به اینکه کاهش مالیات از موارد مقطعی و مسکن است، تاکید می‌کند: اگر دولت می‌خواهد از بنگاه‌ها حمایت کند باید فضا را آماده کند، نه اینکه به‌طور مستقیم پول تزریق کند یا مالیات نگیرد. می‌توان گفت روش تزریق پول یا معافیت مالیاتی در دنیا منسوخ شده است، مهم این است که فضای غیرانحصارگرایی، رقابتی سالم و غیر بروکراتیک در کشور به وجوداید تا کسب‌وکارها رونق پیدا کنند.
کلام آخر
گفتنی است؛ براساس گفته سید محمدرضا مرتضوی، دبیرکل خانه صنعت، معدن و تجارت، تولیدکنندگان در سال‌های ۹۱ و ۹۲ با ۱۸درصد، در سال ۹۳ با ۳۲درصد و در سال ۹۴ با ۲۳درصد افزایش نرخ مالیات مواجه شده‌اند. بنا به گفته وی در سال ۹۱ تولیدکنندگان ۵ برابر صنوف مالیات پرداخت کردند و در سال ۹۴ تولیدکنندگان با افزایش ۲۳درصدی مالیات روبه‌رو بوده‌اند.
همچنین سازمان امور مالیاتی در ۱۱ ماهه سال ۹۵ در دو حوزه مالیات‌های مستقیم و مالیات ارزش‌افزوده، در مجموع بیش از ۷۱۳هزار میلیارد ریال مالیات وصول کرد که این رقم ۹۰درصد تحقق در پیش‌بینی بودجه سال ۹۵ را نشان می‌دهد. این میزان وصولی نسبت به دوره مشابه سال گذشته ۲۶ درصد رشد داشته است.
در بخش مالیات‌های مستقیم حدود ۴۲۳هزار میلیارد ریال وصول شده که ۹۲درصد تحقق نسبت به پیش‌بینی در بودجه را نشان می‌دهد و ۲۳درصد نیز نسبت به دوره مشابه سال گذشته رشد داشته است. در بخش مالیات ارزش افزوده نیز افزون‌بر ۲۹۱هزار میلیارد ریال مالیات (بر کالا و خدمات) وصول شده که ۸۶درصد تحقق یافته و ۳۲درصد رشد نسبت به دوره مشابه سال قبل داشته است.
مجموع مالیات و عوارض استرداد شده به مودیان مالیاتی از ابتدای اجرای قانون مالیات ارزش‌افزوده (مهر ۱۳۸۷) تا پایان سال ۹۴ رقمی معادل ۱۳هزار میلیارد ریال است. گفتنی است در سال ۱۳۹۵ از مبلغ مالیات وصولی رقمی معادل ۳۴هزار میلیارد ریال به بخش سلامت اختصاص یافته است. سهم درآمدهای مالیاتی برای امسال نیز به ۱۱۲هزار میلیارد تومان افزایش یافته، در حالی که برای سال ۹۵، ۱۰۳هزار میلیارد تومان لحاظ شد.
فشارهای مالیاتی همچنان بخش تولید را آزار می‌دهد، از نظر کارشناسان دولت می‌تواند با حمایت از واحدها و بنگاه‌های تولیدی فضا را بهبود ببخشد. کارشناسان باور دارند در این بین به جای اینکه دولت از تزریق پول و وام استفاده کند باید تلاش کند تا با کاهش بروکراسی اداری و شفاف کردن قوانین، فضا را تغییر دهد و با بنگاه‌های اقتصادی، تعامل و همکاری بیشتری داشته باشد.