کارخانه وطن که قدیمی‌ترین کارخانه کشور محسوب می‌شود؛ پس از طی مسیر پرفراز و نشیب 92 ساله خود، این روزها زمین‌گیر شده و مشکلات رکود در بازار نساجی و کارخانه‌های این صنعت، توانی برای احیای این کارخانه باقی نگذاشته‌اند.
کارخانه وطن که بر اساس آمار موجود، قدیمی‌ترین کارخانه کشور محسوب می‌شود؛ پس از طی مسیر پرفراز و نشیب 92 ساله خود، این روزها زمین‌گیر شده و مشکلات رکود در بازار نساجی و کارخانه‌های این صنعت، توانی برای احیای این کارخانه باقی نگذاشته‌اند.
به گزارش سایت نساجی امروز به نقل از خبرگزاری فارس، تعطیلی کارخانه‌های نساجی در حالی روی داده که قاچاق و واردات بی‌رویه محصولات نساجی و پوشاک، اصلی‌ترین مسأله این صنعت محسوب شده و در طی سال‌های اخیر، علاوه بر منسوجات چینی و هندی، منسوجات و پوشاک اروپایی و ترک نیز در بازار ایران خودنمایی می‌کنند؛ که تازه‌ترین مدل آن توزیع چند هزار شال انتخاباتی بنفش ساخت ترکیه در گردهمایی هواداران یکی از نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری با شعار «برای ایران» بود.
*آغاز فعالیت از سال 1304 شمسی
در اوایل قرن 14 هجری شمسی بود که فضل‌الله دهش در سفری که به اروپا داشت با نظاره توسعه صنعتی آن زمان اروپا که بر پایه صنایع همچون نساجی بود؛ به فکر احداث کارخانه‌ای در اصفهان افتاد و پس از سفرهای متعدد به آلمان، اولین خط تولید ریسندگی را به ایران وارد کرد و در ملک شخصی خود در محدوده بین چهارباغ بالا و میدان فیض احداث نکرد.
این کارخانه پس از تغییر مالکیت به محمدحسین کازرونی، راه رشد و توسعه را به سرعت پیمود و با احداث طرح‌های توسعه بافندگی و لباس دوزی، پیشروی خود به عنوان برترین شرکت صنعت را ادامه داد.
در ابتدای دهه چهل و با رونق گرفتن صنعت در کشور، کارخانه‌های نساجی زیادی در اصفهان فعالیت داشتند که مالکیت دو کارخانه وطن و زاینده‌رود در اختیار کازرونی‌ها بود.
*تبدیل «وطن» به موفق‌ترین کارخانه نساجی کشور
در سال 1340 به بهانه بازدید علی امینی، نخست‌وزیر وقت، از دو کارخانه مذکور، روزنامه مجاهد نوشت: «در حال حاضر کارخانه ریسندگی و بافندگی وطن و زاینده‌رود کازرونی با مدرن‌ترین ماشین‌آلات ریسندگی و بافندگی مجهز شده و عالی‌ترین پارچه‌های نخی و پشمی را به بازار عرضه می‌کنند. مرغوبیت محصولات این دو کارخانه سبب شده که شخصیت‌هایی که برای بازدید آثار تاریخی به این شهر می‌آیند از نمایشگاه محصولات کازرونی نیز دیدن کنند».
اتفاق مهم آن روزها، اضافه شدن کارخانه دوخت لباس به مجموعه کارخانه وطن بود که از کشور انگلستان خریداری شد و قادر بود روزانه 80 دست لباس کامل بچه‌گانه، زنانه و مردانه به سبک اروپا بدوزد.
*آغاز مشکلات و دولتی شدن وطن
در دی‌ماه 1346 این خبر راجع به قدیمی‌ترین کارخانه اصفهان در روزنامه‌ها درج شد: «مدتی بود که کارخانه وطن به مناسبت نداشتن مواد اولیه و گرفتاری‌های دیگر به محاق تعطیل درآمده بود تا اینکه بالاخره هیأت دولت در یک جلسه، تصمیم نهایی خود را گرفت و قرار شد از این پس کارخانه وطن نیز مانند کارخانه‌های زاینده‌رود و ریسباف به وسیله هیأت حمایت از صنایع اداره شود».
مشکلات کارخانه وطن در آن زمان، بدهی‌های بانکی و عدم نوسازی ماشین‌آلات عنوان شد و در اسفند سال 1348، شرکت موفق به پرداخت سود سهام به کارگران خود شد.
*تغییر مکان به خارج از شهر
در سال 1352، زمین شرکت واقع در ضلع جنوبی پل خواجو، به قطعات 300 و 500 متری تفکیک و به فروش رسید تا مبالغ حاصل از آن صرف تجدید سرمایه شرکت و احداث خطوط تولید جدید در منطقه شهرک صنعتی محمودآباد شود.
تولید پارچه در شرکت وطن، در سال‌های پس از انقلاب نیز ادامه یافت و در سال 1383 این شرکت به بخش خصوصی واگذار شد.
*آغاز روند نزولی کارخانه و تشدید مشکلات
واگذاری کارخانه به بخش خصوصی غیرمتخصص اولین شوک به شرکت ریشه‌دار وطن بود و به گفته مظفر چلمقانی، دبیر انجمن نساجی استان اصفهان، مالک اول، پس از سه سال مجدداً کارخانه را به گروه دیگری واگذار کرد که آنان نیز سررشته‌ای از اداره کارخانه نساجی نداشتند.
پس از آن، مشکلات کلی اقتصاد از جمله رکود بازار داخل، افزایش حجم واردات، افزایش بهای تمام‌شده و فزونی هزینه‌های نگهداری کارخانه موجب شد تا این کارخانه با 300 کارگر به تعطیلی کشیده شود و در حال حاضر هیچ فعالیت تولیدی در آن صورت نگیرد.
مظفر چلمقانی در همین رابطه در گفت‌وگو با خبرنگار فارس با تأیید تعطیلی کارخانه وطن اظهار کرد: این کارخانه در حال حاضر به محل خریدوفروش خودرو تبدیل شده است.
*ضربات شدید واردات برپیکر قدیمی‌ترین صنعت کشور
وی در رابطه با دلایل بروز رکود در صنعت نساجی اذعان کرد: در وضعیت رکودی و در همه جای دنیا، دولت‌ها در زمان رکود با ایجاد مشوق‌های تولیدی نظیر کاهش نرخ مالیات و نرخ سود تسهیلات، مردم را به سرمایه‌گذاری در تولید تشویق می‌کنند.
دبیر انجمن نساجی استان اصفهان تصریح کرد: بالا بودن نرخ سود تسهیلات، جرائم بانکی و واردات بی‌حدوحصر موجب کاهش ظرفیت تولید کارخانه‌های نساجی اصفهان شده است.
چلمقانی تأکید کرد: با وجود مشکلات متعدد و حمایت‌های حداقلی دولت‌ها نسبت به صنعت نساجی، این صنعت آن‌قدر ریشه داشته که در یک دهه اخیر به‌خوبی در برابر مشکلات مقاومت کرده است.
*مزیت‌های نساجی در سال تولید و اشتغال
وی ادامه داد: صنعت نساجی از نظر اشتغال‌زایی در رده برترین صنایع قرار داشته و کمتر صنعتی نظیر نساجی ایجاد اشتغال می‌کند.
دبیر انجمن نساجی استان اصفهان خاطرنشان کرد: این صنعت اگر بخواهد کلیه نیاز مصرف کشور را تأمین کند نیازمند 200 هزار نیروی انسانی جدید است. این صنعت با کمترین حجم سرمایه نسبت به دیگر صنایع فعال در کشور می‌تواند بیشترین اشتغال را ایجاد کند که از مهم‌ترین مشکلات امروز جامعه ایران بوده و تولیدات صنایع نساجی با ارزشی حدود 12 میلیارد دلار می‌تواند نقش مهمی در امر خودکفایی کشور داشته باشد.
چلقمانی اظهار داشت: صنعت نساجی با وجود اختصاص 5 درصد از سرمایه‌گذاری کشور، 12 درصد از اشتغال را به خود اختصاص داده است.
دبیر انجمن نساجی استان اصفهان در خاتمه بیان کرد: با توجه به رکود موجود پیشنهاد می‌شود؛ برای خروج صنعت نساجی از رکود، ضرایب مالیاتی کارخانه‌های نساجی کاهش یابد و طرح‌هایی نظیر کاهش حق بیمه کارفرما، بخشودگی جرائم مالیاتی و استمهال بدهی‌ها عملیاتی شوند.