تیر ۱۳۹۴ از برنامه راهبردی وزارت صنعت، معدن و تجارت در دولت تدبیر و امید رونمایی شد.
در این برنامه که در واقع طرز نگاه مقامات بلندپایه صنعتی و اقتصادی به صنایع کشور است، وضعیت این صنایع در حالت فعلی و برنامه توسعه‌ای آن تا افق ۱۴۰۴ بررسی می‌شود و شامل اهداف کمی و کیفی ۷ رشته - صنعت مشخص شده است که صنعت نساجی و پوشاک در رده سوم قرار دارد.
به گزارش سایت نساجی امروز به نقل از روزنامه گسترش صنعت، دستیابی به جایگاه سوم صنعت نساجی در منطقه و رسیدن به رتبه پنجاهم جهان با تکیه بر رقابت‌پذیری، نوسازی و سرمایه‌گذاری همراه با توسعه فناوری و ارتقای بهره‌وری عوامل تولید را می‌توان از اهداف پیش‌بینی شده در افق ۱۴۰۴ برای این صنعت دانست. راهبردهای توسعه صنعت نساجی و پوشاک در این سند ۱۱ برنامه راهبردی برای این بخش توصیه شده که در این زمینه بهبود فضای کسب‌وکار و رقابت‌پذیر کردن صنعت نساجی و پوشاک، تنوع‌بخشی و توسعه صادرات منسوجات و پوشاک با ارزش‌افزوده بیشتر مبتنی‌بر مزیت‌های رقابتی و تقویت و تکمیل خوشه‌های صنعتی منسجم و توانمند درنظر گرفته شده است.
علیرضا حائری، کارشناس صنعت معتقد است این برنامه با مقایسه صنایع کشور در شاخص‌هایی مانند، ارزش‌افزوده ایجادشده، مزیت نسبی، قدرت ایجاد اشتغال، قدرت صادراتی، سهم از بازار داخلی، ارزش سرمایه‌گذاری و سهم از بنگاه‌های بزرگ و متوسط، اولویت‌های سرمایه‌گذاری و حمایت‌های دولت را مشخص کرده است.
برای بررسی بیشتر عملکرد صنایع نساجی برمبنای سند راهبردی وزارت صنعت، معدن و تجارت با علیرضا حائری گفت‌وگو کردیم که متن آن را می‌خوانید:
صنایع نساجی و پوشاک در سند راهبردی چه جایگاهی دارد؟ رشته‌های مرتبط با این صنعت را چطور دسته‌بندی می‌کنید؟
صنعت نساجی و پوشاک و برخی از رشته‌های منتخب این صنعت که در کشور دارای مزیت نسبی است در بین صنایع منتخب در برنامه راهبردی وزارت صنعت، معدن و تجارت به آن پرداخته شده و مورد توجه قرار گرفته است و اهداف کمی آنها تا افق ۱۴۰۴ تعیین شده و وزارتخانه خود را موظف به تحقق آن کرده است.
الیاف پلی‌استر، نخ فیلامنت پلی‌استر، الیاف اکریلیک، انواع نخ در سیستم پنبه‌ای و فرش ماشینی از رشته‌های منتخب صنایع نساجی و پوشاک است.همچنین در سند راهبردی صنعت نساجی پیش‌بینی شده که این صنعت تا سال ۱۴۰۴ در رتبه سوم منطقه و پنجاهم جهان قرار گیرد، تعداد شاغلان آن به ۵۰۰ هزار نفر افزایش یابد و سهم ارزش‌افزوده آن از ۳ به۴ درصد ارتقا یابد. صادرات آن نیز به ۳ میلیارد دلار در سال افزایش یابد.
در این رشته‌های منتخب صنعت نساجی تا چه اندازه اهداف کمی برای این محصولات تعیین‌شده و آمار تولیدات آنها در سال ۹۵ بر اساس سند راهبردی محقق شده است؟ آیا تاکنون این محصولات مطابق با اهداف تعیین‌شده تولید شده‌اند یا خیر؟
الیاف پلی‌استر ازجمله محصولاتی است که کاربرد بسیار زیادی در جهان پیدا کرده و پیش‌بینی می‌شود به زودی تا مرز ۸۰ میلیون تن در سال در جهان تولید شود و به خوبی توانسته جای خود را در بین تمامی تولیدات صنعت نساجی، پوشاک و کفپوش‌ها باز کند.در ایران نیز تولید این محصول رشد و توسعه مناسبی پیدا کرده و به حق جزو رشته صنایعی قرار دارد که مورد حمایت وزارت صنعت، معدن و تجارت قرار گرفته است.تولید این محصول در کشور در سال‌های ۹۲، ۹۳ و ۹۴ (سال رونمایی از برنامه راهبردی وزارت صنعت، معدن و تجارت) به ترتیب افزون‌بر ۱۷۳، ۱۳۴و ۱۴۰ هزار تن بوده است.
براساس برنامه راهبردی وزارت صنعت، معدن و تجارت باید در سال ۹۵ به تولید ۱۶۰ هزار تن الیاف پلی‌استر برسیم که خوشبختانه در طول ۱۱ ماه نخست سال ۹۵ به تولید ۱۹۳ هزار تن رسیده و به طور تقریبی ۳۲ درصد از برنامه جلو هستیم.هدف نهایی برای افق ۱۴۰۴، تولید ۳۵۰ هزار تن الیاف پلی‌استر در سال درنظر گرفته شده که دست‌یافتنی به نظر می‌رسد.
این برنامه بر تولید الیاف پلی‌استر چه تاثیراتی داشته است؟
این محصول نیز کاربردهای متنوع در تولید پوشاک، انواع روکش‌ها و کفپوش‌ها داشته و از رشد و توسعه مناسبی در جهان و ازجمله ایران برخوردار شده است و درحال‌حاضر واحدهای تولیدی مدرن با کیفیتی در کشور وجود دارند.
مواد اولیه تولید الیاف پلی‌استر و نخ یکسره پلی‌استر از منابع سرشار گاز در کشور که واحدهای پتروشیمی داخلی فرآوری می‌کند تامین می‌شود و دراختیار صنایع پایین‌دستی قرار می‌گیرد. در این زمینه هیچگونه وابستگی به خارج از کشور وجود ندارد و مسیر رشد و توسعه آن هموار است. ضمن اینکه با توجه به بازار گسترده مصرف آن در جهان، امکان صادرات آن نیز مهیاست و با کمی توجه و تشویق می‌تواند منبع پایدار و مطمئنی برای ارزآوری برای صنعت نساجی و کشور باشد.
با این حال در تولید الیاف پلی‌استر اهداف تعیین‌شده در سند راهبردی به‌دست نیامده است. به نظر شما چه عاملی باعث این امر شده است؟
تولید این محصول در سال‌های ۹۲، ۹۳ و ۹۴ به ترتیب افزون‌بر ۲۴۳، ۲۱۱ و ۲۲۰ هزار تن بوده و هدف تعیین شده برای سال ۱۳۹۵نیز افزون‌بر ۲۴۰ هزار تن بود که در ۱۱ ماه سال ۹۵، مقدار ۱۹۳ هزار تن تولید شده است که نشان می‌دهد حدود ۱۲درصد از هدف تعیین‌شده عقب‌تر هستیم.
شاید از دلایل کاهش تولید در سال ۹۵ رکود بازار داخل باشد، اما این محصول آنقدر جذابیت جهانی دارد که بتوان با اندک توجهی مازاد تولید را به خارج از کشور صادر کرد تا واحدهای تولیدی داخلی بتوانند با تمام ظرفیت کار کند.هدف تعیین‌شده برای تولید این محصول برای افق ۱۴۰۴، افزون‌بر ۴۰۰ هزار تن در سال تعیین شده که به راحتی قابل دستیابی است.
آیا رقم درنظر گرفته شده برای تولید الیاف اکریلیک در سند راهبردی به‌دست آمده است؟
این الیاف که بیشتر در تریکوبافی و فرش‌ماشینی مصرف دارد، دارای تولید قابل توجهی در کشور نیست و در ۱۱ ماه سال۹۵ فقط ۷ هزار تن تولید داشته که نسبت به مدت مشابه سال قبل، ۵۸ درصد کاهش تولید داشته و از برنامه تعیین شده وزارت صنعت، معدن و تجارت برای سال ۱۳۹۵نیز حدود ۷۰ درصد عقب است.
هدف تعیین‌شده برای تولید این الیاف در سال ۹۵ افزون‌بر ۲۷ هزار تن و برای افق ۱۴۰۴ افزون‌بر ۱۵۰ هزار تن است که فعلا دست‌نیافتنی به نظر می‌رسد.مواد اولیه تولید این الیاف از طریق مجتمع‌های پتروشیمی قابل تامین است، اما درحال‌حاضر در داخل کشور تولید نمی‌شود و وارداتی است. شاید به همین دلیل است که تولید این محصول در داخل کشور رشد و توسعه مطلوبی نداشته و همواره با نوسان روبه‌رو است.
در میان الیاف مختلف کدام‌یک بر توسعه صنعت نساجی تاثیرگذارتر بوده و برای بافت پارچه نیز مناسب‌تر است؟
ریسندگی سیستم پنبه‌ای از صنایع مادر در صنعت نساجی است که با توجه به سرمایه‌گذاری سنگین موردنیاز، بازده قابل‌توجهی ندارد، اما از صنایعی است که به شدت بر توسعه صنعت نساجی و پوشاک موثر بوده و به همین دلیل است که بیشتر دولت‌ها به طور مستقیم یا غیرمستقیم در تاسیس این قبیل واحدها سرمایه‌گذاری و مشارکت می‌کنند.
یکی از باکیفیت‌ترین نخ‌های مورد مصرف در تولید پارچه و پوشاک همین سری نخ‌ها است به‌ویژه نخ ۱۰۰درصد پنبه‌ای که محصولات بسیار باکیفیتی از آن به‌دست آمده و بسیار با بدن انسان سازگار است و به درستی در بین صنایع منتخب نساجی و حمایت‌های دولتی قرار گرفته است.
تولید این قبیل نخ‌ها در کشور در سال‌های ۹۲، ۹۳ و ۹۴ به ترتیب افزون‌بر ۱۹۲، ۱۸۸ و ۱۹۰ هزار تن بوده و هدف تعیین شده برای سال ۹۵ افزون‌بر ۲۰۰ هزار تن بوده که تولید ۱۱ ماه سال ۹۵ افزون‌بر ۱۹۵ هزار تن بوده که هدف تعیین شده دست‌یافتنی می‌نماید.
جایگاه نخ پنبه‌ای در سند راهبردی چطور درنظر گرفته شده است؟
هدف تعیین‌شده در برنامه منتشرشده در سال ۱۳۹۴ برای این نخ و برای سال ۹۶ افزون‌بر ۲۲۰ هزار تن و برای افق ۱۴۰۴ بیش از ۵۰۰ هزار تن است.
هدف تولید ۵۰۰ هزار تن انواع نخ در سیستم پنبه‌ای به لحاظ ظرفیت تولید ماشین‌آلات و سرمایه‌گذاری مورد نیاز قابل دسترسی است، اما تامین مواد اولیه موردنیاز که به طور عمده لیف پنبه است به میزان حداقل سالانه ۳۵۰ هزار تن پنبه محلوج تا حدودی مشکل به نظر می‌رسد.
توجه داشته باشید که درحال‌حاضر تولید سالانه پنبه محلوج در کشور حدود ۵۰ هزار تن است و باقی آن باید از محل واردات تامین شود. ضمن اینکه پنبه نیز محصولی کشاورزی با مصرف آب زیاد است که تولید جهانی آن نیز محدودیت‌هایی دارد.
فرش ماشینی یکی از محصولات نهایی در صنعت نساجی با استفاده از الیاف نام‌برده است. آیا در سند راهبردی برای آن برنامه‌ریزی شده و می‌تواند گزینه مناسبی در توسعه صنعت نساجی و تکمیل سبد صادراتی آن باشد؟
رشته فرش ماشینی یکی از رشته‌هایی است که در سال‌های اخیر در کشور ما به خوبی رشد و توسعه یافته و از نظر کیفیت و طرح و نقشه با بهترین‌های جهان رقابت می‌کند. پیشرفته‌ترین فناوری روز دنیا در خدمت این صنعت است و ظرفیت تولید و صادرات آن نیز بسیار مطلوب بوده و به‌درستی در بین صنایع منتخب نساجی قرار گرفته است.
مواد اولیه مورد نیاز آن شامل نخ‌های پلی‌استر، اکریلیک، پلی‌پروپیلن و پنبه‌ای است که بیشتر در داخل کشور قابل تامین است. نخ جوت نیز در این صنعت مصرف دارد که ۱۰۰درصد وارداتی است.تولید این محصول در سال‌های ۹۲، ۹۳ و ۹۴ به ترتیب افزون‌بر ۸۰، ۸۷ و ۸۸ میلیون مترمربع بوده و هدف امسال نیز ۹۰ میلیون مترمربع تعیین‌شده که در ۱۱ماه سال ۹۵ افزون‌بر ۸۱ میلیون مترمربع بوده که ۲ درصد از برنامه عقب هستیم.
با این حال هدف‌گذاری تولید این محصول برای سال ۹۶ بیش از ۹۵ و برای افق ۱۴۰۴ افزون‌بر ۱۵۰ میلیون مترمربع درنظر گرفته شده که قابل دستیابی است.درحال‌حاضر فرش ماشینی در کشور علاوه‌بر تامین نیازهای داخلی، به خارج از کشور صادر می‌شود به نحوی که حدود ۵۰ درصد از مجموع صادرات نساجی و پوشاک به صادرات کفپوش‌ها و به‌ویژه فرش ماشینی اختصاص دارد.در صورت رسیدن به تولید ۱۵۰ میلیون مترمربع فرش ماشینی در سال ۱۴۰۴، می‌توان تا یک میلیارد دلار صادرات از این محل برای این صنعت متصور بود.
با توجه به موارد یادشده و درنظر گرفتن اهداف برنامه‌ریزی شده در سند راهبردی، وضعیت صادرات در صنعت نساجی و پوشاک را چطور ارزیابی و تحلیل می‌کنید؟
متاسفانه صادرات صنایع نساجی و پوشاک قابل‌توجه و مورد انتظار ظرفیت این صنعت کهن نیست و چند سالی است که حدود ۷۰۰ میلیون دلار یا کمتر ثابت باقی‌مانده و جهش چشمگیری نداشته است.صادرات ۱۱ ماه کل صنایع نساجی و پوشاک در سال ۹۵ نیز افزون‌بر حدود ۵۷۲ میلیون دلار بوده که تا پایان سال به حدود ۶۳۰ میلیون دلار خواهد رسید که در شأن این صنعت و ظرفیت‌های متنوع آن نیست.
براساس هدف‌گذاری در برنامه راهبردی وزارت صنعت، معدن و تجارت، هدف صادراتی صنایع نساجی و پوشاک به همراه چرم و کفش در سال ۹۶ بیش از ۱/۶میلیارد دلار و در سال ۱۴۰۴، ۳ میلیارد دلار تعیین‌شده است که در صورت حفظ روند فعلی، قابل دسترسی نخواهد بود؛ هر چند هدف ۳ میلیارد دلاری صادراتی این صنعت برای سال ۱۴۰۴ هم هدف جاه‌طلبانه‌ای نیست، هدف تعیین‌شده در ترکیه در حوزه نساجی و پوشاک در همان سال (۲۰۲۵میلادی) افزون‌بر ۷۵ میلیارد دلار تعیین‌شده یا اینکه صادرات صنایع نساجی و پوشاک ویتنام در سال ۲۰۱۶میلادی به حدود ۲۰ میلیارد دلار رسیده است.
صادرات پوشاک کشور نیز سالانه حدود ۵۰ میلیون دلار و بسیار ناچیز است، در حالی که مدیرکل پیشین دفتر صنایع نساجی و پوشاک وزارت صنعت، معدن و تجارت هدف صادراتی این بخش در سال ۱۴۰۴ را یک‌میلیارد دلار اعلام کرده که با روند فعلی غیرقابل دسترس به نظر می‌رسد.
سخن آخر...
توجه به صنایع پنجگانه منتخب نساجی و پوشاک در برنامه راهبردی وزارت صنعت، معدن و تجارت به همراه رشته صنعتی پوشاک و حمایت موثر از این صنایع به منظور رشد و توسعه مناسب و دادن مشوق‌های صادراتی موثر و بهنگام، می‌تواند اثر مثبتی بر تولید ثروت و افزایش صادرات و ارزآوری و اشتغال پایدار به همراه داشته باشد.