ایران علی‌رغم پیشینه بسیار زیاد و داشتن تجهیزات و تخصص کافی همچنان به دلیل سوءمدیریت و پدیده شوم قاچاق نتوانسته آن‌طور که باید از صنعت پوشاک خود به نفع اشتغال و اقتصادش استفاده کند.
این درحالی است که چندی پیش ارائه طرح احداث شهرک پوشاک جرقه‌های امیدی در این صنعت ایجاد کرد که آن هم با گذشت نزدیک به دو سال از مطرح شدنش همچنان در پرده ابهام قرار دارد. در این زمینه با گلناز نصرالهی ، مشاور وزیر صنعت در امور نساجی گفت‌وگو کرده‌ایم.
آخرین وضعیت احداث شهرک پوشاک چیست؟
در آخرین جلسه‌ای که با وزیر صنعت، معدن و تجارت داشتیم درباره نقشه‌های اولیه، جانمایی‌های اولیه و زیرساخت‌ها، بحث و گفت‌وگوی بسیار سازنده‌ای انجام شد. در آن جلسه ایرادهای مربوط به جانمایی و برخی نقشه‌ها به پیمانکار مربوطه ارائه شد تا نسبت به رفع موارد و مشکلات اقدام شود. در این زمینه اطلاعات مربوط به دستاوردهای جلسه یادشده همگی در اختیار اتحادیه‌ها و تشکل‌های مربوط نیز قرار گرفته است.
به بخش خصوصی و تشکل‌ها اشاره کردید، آیا بخش خصوصی قاطعانه وارد پروژه ساخت شهرک شده است؟
تا جایی که من درجریان هستیم بخش خصوصی با شک و تردید برای حضور در این شهرک وارد میدان نشده است؛ اما ممکن است در برخی موارد تردیدهایی درباره اجرایی شدن آن وجود داشته باشد. هرچند نکته اصلی این است که با تکمیل پروژه، شرایط واگذاری، نحوه مدیریت و همچنین ممانعت از فعالیت افراد غیرمتخصص و مرتبط در این شهرک‌ها مورد بحث خواهد بود.
اثر افتتاح این گونه شهرک‌ها چیست؟
در کشورهایی که به درآمدهای صادراتی پوشاک توجه ویژه داشته‌اند، بحث احداث چنین شهرک‌های تخصصی مطرح بوده و ایران هم از آنها نمونه‌برداری کرده است. بنابراین در صورت مدیریت صحیح و اصولی نتایج مثبت و قابل استناد ایجاد چنین شهرک‌هایی کاملا اثبات شده است. اما اگر بخواهیم دستاوردهای این‌گونه شهرک‌ها را یک به یک اشاره کنیم، بد نیست به اولین اثر یعنی ایجاد منطقه‌ای که گروهی از متخصصان و فعالان تخصصی یک رشته گرد هم آمده‌اند تاکید داشته باشیم.
این امتیاز می‌تواند به انتقال تجارب، ارتقای کیفیت محصولات و همچنین کاهش هزینه‌های تولید به دلیل دسترسی آسان به مواد اولیه مورد نیاز تولید منجر شود. هرچند وجود دانشگاه‌های مد در این شهرک، امتیازی غیرقابل انکار برای ارتقای سطح کیفی تولید است.
جانمایی این شهرک نزدیک پایتخت با چه هدفی انجام شده است؟
یکی از امتیازها و نیازهای اصلی چنین شهرک‌هایی نزدیکی و دسترسی ساده آنها به مراکز مد مثل کلانشهرهاست تا بتواند مدیریت بازار و عرضه محصول را منطقی تجربه کند؛ به همین دلیل جانمایی شهرک پوشاک مذکور در نزدیکی تهران صورت گرفته که امیدواریم با تجارب مثبت آن در دیگر مناطق هم شاهد احداث شهرک‌های مشابه باشیم.
احداث چنین مراکزی چه تأثیر مستقیمی در صنعت پوشاک کشورمان دارد؟
یکی از مهم‌ترین نیازهای صنعت پوشاک استفاده از مد و مدل‌های متناسب با فرهنگ و سبک زندگی بازار هدف است. درحالی که صنعت پوشاک ایران اکنون چنین امتیازی به صورت منسجم در اختیار ندارد. به همین دلیل احداث مراکز آموزشی مد در شهرک پوشاک می‌تواند علاوه بر مدیریت تولید برای بازار داخلی متناسب با معیارهای یاد شده تولید صادراتی را هم به همان تناسب رهبری و هماهنگ کند.
در برنامه‌ریزی انجام شده برای شهرک ظاهرا فروشگاه‌هایی نیز برای عرضه مستقیم تولیدات شهرک تدارک دیده شده است. این فروشگاه‌ها با چه هدفی ایجاد شده‌اند؟
عرضه مستقیم تولیدات شهرک با دو هدف اصلی درنظر گرفته شده است؛ اول این که تصمیم داریم به نوعی واسطه‌گری و هزینه‌های جانبی آن را برای تولیدکنندگان کاهش دهیم و دومین عامل این است که اگرچه اغلب تولیدکنندگان خودشان دارای نمایشگاه‌های مستقل هستند، اما وجود چنین فروشگاه‌هایی که بیشتر جنبه نمایشگاهی برای خریداران عمده دارد می‌تواند تسهیلات بیشتری ایجاد نماید؛ چون چیدمان و فضای محدود داخل کارخانه‌ها و تنوع پایین تولیدات، ممکن است باعث بروز مشکلاتی در خصوص سفارش‌های عمده شود. البته لازم به یادآوری است عرضه محصولات فقط برای تولیدکنندگان شهرک مجاز است.
شما به تجمع یکجای تولیدکنندگان پوشاک در یک منطقه اشاره کردید. آیا برای دسترسی تولیدکنندگان به تجهیزات و ماشین‌آلات نیز برنامه‌ریزی شده است؟
یکی از بخش‌های مهم برای تولید، دسترسی به دستگاه‌ها و تجهیزات مورد نیاز تولیدکنندگان است. به همین دلیل تشکل‌ها و بخش خصوصی پیشنهاد کردند برای تسهیل در این روند، شهرک پوشاک به‌عنوان منطقه ویژه اقتصادی شناخته شود تا با استفاده از قوانین و تسهیلات خاص این مناطق، آنها بتوانند ماشین آلات و تجهیزات یا حتی مواد اولیه مورد نیاز را براحتی در اختیار داشته باشند. البته این نکته امتیاز بسیار مناسبی است که درحال بررسی است و نتیجه آن اعلام خواهد شد.
پس اگر روشن بخواهیم در این زمینه اظهار نظر کنیم، باید بگوییم فعلا اجرای طرح منطقه ویژه اقتصادی در این شهرک از سوی مسئولان تصویب نشده و اجرایی نخواهد شد. مناطق ویژه علاوه بر مزایا دارای معایبی نیز هستند که باید با مدیریت منطقی و اصولی آنها را به نفع تولید داخلی هدایت کنیم. به عنوان مثال، ممکن است واردات بدون برنامه و خارج از نیاز از جمله این موارد باشد. ولی به هرحال باید با مدیریت و برنامه‌ریزی دقیق برای این روند نیز برنامه‌ریزی کنیم تا معایب چنین مناطق را به حداقل برسانیم.
به نظر شما آیا احداث چنین شهرک‌هایی در صنعت پوشاک ایران می‌تواند از حجم قاچاق یا واردات بی‌رویه بکاهد؟
به طور کلی هرگونه تقویت و حمایت از تولید پوشاک یا هر صنعت دیگر که توان تولید داخلی آن را داریم منجر به کاهش واردات چه به صورت قانونی یا غیر قانونی خواهد شد. از این رو با درنظر گرفتن امتیازهای بالایی که ایجاد چنین شهرک‌هایی در صنعت پوشاک کشورمان دارد، قطعا در آینده شاهد کاهش واردات و قاچاق پوشاک هستیم.
صحبت از قاچاق شد آیا آمار دقیقی از قاچاق پوشاک در اختیار دارید؟
اصولا صحبت کردن درباره قاچاق تیغ دولبه‌ای است که باید کاملا منطقی و بدون هرگونه افراط و تفریط درباره آن صحبت کنیم به این دلیل که اگر بخواهیم حجم قاچاق را کمتر از واقعیت کشور اعلام کنیم، قطعا نمی‌توانیم برای مهار و کاهش آن برنامه‌ریزی دقیقی داشته باشیم و اگر هم بخواهیم ارقام غیر‌منطقی و خارج از تصور ارائه کنیم تا توجه بیشتری جلب کنیم، حکایت از ناتوانی خودمان در مدیریت اوضاع دارد. به همین دلیل باید کاملا منطقی و با دقت درباره قاچاق چه در پوشاک و چه در دیگر بخش‌ها سخن گفت.
با این شرایط حجم قاچاق در ایران چقدر است؟
به عقیده من، بهترین شیوه‌ای که بخواهیم رقم دقیق قاچاق پوشاک ایران را محاسبه کنیم توجه به آمار گمرک کشورهای صادرکننده عمده پوشاک به ایران است که در آخرین آمار، میزان صادرات کشورهای صادرکننده پوشاک به ایران حدود یک میلیارد تا یک میلیارد و سیصد میلیون دلار در سال است.
به این ترتیب می‌توانیم به ارقام دقیق‌تری نسبت به قاچاق برسیم. چون آمار واردات قانونی پوشاک از طریق گمرک جمهوری اسلامی ایران نیز مشخص و در دسترس است. به این ترتیب حجم کل صادرات به سمت ایران مشهود است و میزان واردات قانونی را هم از آن کم می‌کنیم تا با اندکی اختلاف میزان تخلف آشکار شود.
هرچند نباید فراموش کنیم تخلف در زمینه واردات حتی در گمرک نیز شیوه‌های گوناگونی دارد که واردات قانونی را تحت تأثیر خود قرار داده است.