وزیر نفت از مذاکره با بورس برای تامین خوراک صنایع پایین‌دستی پتروشیمی خبر داده و تاکید کرده است، تامین نیاز تولیدکنندگان کوچک باید تسهیل شود.
بیژن زنگنه گفته است، برای این منظور راه‌حل‌هایی نیز درنظر گرفته شده است. فعالان بازارسرمایه این اقدام را یک گام رو به جلو تعبیر می‌کنند و معتقدند، درصورتی که نرخ خوراک نیز براساس قیمت‌های جهانی تعیین شود می‌توان به جذب سرمایه‌گذار خارجی نیز امیدوار بود. از سوی دیگر کارشناسان از مشکل عرضه بیش از تقاضا در بورس به‌عنوان موضوعی نام می‌برند که منجر به افزایش نرخ می‌شود که باید مورد ارزیابی و تجدید نظر قرار بگیرد.
بورس و تامین خوراک صنایع پایین‌دستی
به گفته وزیر نفت، تامین نیاز تولیدکنندگان کوچک باید تسهیل شود که برای این موضوع با بورس مذاکراتی شده است و راه‌حل‌هایی نیز در دستور کار قرار دارد. این بخشی از صحبت‌های بیژن زنگنه در آیین افتتاح یازدهمین نمایشگاه ایران‌پلاست است.
وی با اشاره به برگزاری این نمایشگاه در سال گذشته و طرح‌هایی که قرار بود به بهره‌برداری برسد، گفته است، با وارد مدار شدن این طرح‌ها، ظرفیت عظیمی برای تولید محصولات پتروشیمی در کشور ایجاد می‌شود.براین اساس، این طرح‌ها شامل پتروشیمی ارومیه، مهاباد، مرودشت، کارون، تخت‌جمشید، کردستان، انتخاب، کاویان ۲ و... است.
سال گذشته همچنین سه واحد پلی‌اتیلن خط غرب با ظرفیت یک‌میلیون تن به بهره‌برداری رسید و امسال نیز براساس برنامه‌ریزی‌ها، پتروشیمی کاوه، پردیس، بوشهر و چند طرح دیگر افتتاح خواهد شد. به گفته وزیر نفت، حرکت توسعه‌ای صنایع بالادستی پتروشیمی ادامه دارد و با توجه به این موضوع، خوراک کافی و ارزان برای توسعه بالادست این صنعت موجود است. براساس این گزارش، زنگنه بیشترین سرمایه‌گذاری در صنعت پتروشیمی را مربوط به طرح‌های نیمه‌دولتی عنوان کرده و گفته است، برای دستیابی به جایگاه واقعی ایران در صنعت پتروشیمی، باید تولید محصولات با ارزش افزوده پایین را از دستور کار خود دور کنیم.
وی با اشاره به اینکه اشتغالزایی در کشور از موارد مورد تاکید است، معتقد است، ظرفیت‌های پایین‌دستی در موضوع اشتغال می‌تواند راهگشا باشد. البته نوسان‌های پیش‌بینی‌نشده مانند مشکل در عرضه خوراک و همچنین نوسانات قیمتی مشکل اصلی این بخش به شمار می‌رود، زیرا این واحدها کوچک هستند و به تنهایی نمی‌توانند مشکلات خود را حل کنند. بنابراین باید از تعاونی‌ها و شرکت‌های بازرگانی در این مسیر کمک گرفت. به گفته زنگنه، تامین نیاز تولیدکنندگان کوچک باید تسهیل شود که برای این موضوع با بورس مذاکراتی شده و راه‌حل‌هایی نیز در دستورکار قرار دارد.
تولیدکنندگان بزرگ به دلیل معافیت‌های مالیاتی بیش از آنکه بخواهند محصولات خود را در بازار داخلی عرضه کنند، تمایل به صادرات دارند که این مشکل با اصلاح قانون باید حل شود. به گفته وی، سال گذشته یک میلیون تن خوراک به واحدهای پایین‌دستی اضافه شد که این به معنای اشتغال و تولید بیشتر در این صنایع به شمار می‌آید.
نرخ متغیر، دغدغه سرمایه‌گذار
درهمین راستا هاشم باروتی کارشناس و فعال بورس کالا، با بیان اینکه دولت مدت‌ها است به دنبال افزایش نرخ خوراک شرکت‌های پتروشیمی است و مصوبه مجلس را هم پشت سر گذاشته است، به صمت گفت: باتوجه به اینکه بخشی از درآمد دولت از همین محل است و این افزایش نرخ خوراک مورد وثوق شرکت‌های پتروشیمی نیست، بنابراین عرضه شرکت‌های پتروشیمی در بورس کنترل می‌شود و با توجه به تقاضایی که واحدهای پتروشیمی دارند، این موضوع باعث افزایش نرخ می‌شود.
از سوی دیگر، زمانی که شرکت‌های خارجی دغدغه داشتند نرخ خوراک چقدر تعیین می‌شود و آیا دولت همچنان سازوکار افزایش نرخ را در دستور کار خودش دارد در این صورت با توجه به اینکه نرخ خوراک متغیر شده و این موضوع منجر به کاهش سرمایه‌گذاری خارجی می‌شود مگر اینکه دولت واحدهای جدیدی ایجاد کند.
به گفته وی، تعیین نرخ خوراک در بورس گامی در راستای کشف نرخ است، چنانچه دولت تمایل داشته باشد میزان عرضه‌ای که تا امروز به شرکت‌ها و واحدهای تولیدی اختصاص می‌داد در بورس قرار دهد خودبه‌خود شاهد افزایش نرخ نخواهیم بود اما اگر دولت تمایل داشته باشد میزان درآمدزایی خودش را از محل افزایش نرخ خوراک ازجمله گاز مایع افزایش دهد، این باعث می‌شود قدری روی عرضه کنترل داشته باشد که همین موضوع منجر به افزایش نرخ در بورس کالا خواهد شد. از سوی دیگر، عرضه کمتر از تقاضا نیز باعث افزایش نرخ می‌شود. باروتی افزود: اگر دولت دنبال کشف نرخ و شفاف‌سازی است باید تمامی عرضه خوراک شرکت‌های پتروشیمی را در بورس انجام دهد، اگر بخواهد بخشی از محصول شرکت‌ها را در بورس عرضه و قیمت‌سازی کند، مغایر بازار آزاد و رقابتی و پویا است.
او درباره اضافه‌شدن واحدهای جدید پتروشیمی به چرخه تولید گفت: بخشی از سیاست صحیح دولت افزودن واحدهای جدید به‌جای خام‌فروشی نفت است، به‌طوری که با فرآوری و ایجاد ارزش افزوده برای محصولات می‌تواند به‌جای نفت خام در بازارهای جهانی محصولات پتروشیمی را بفروشد.
این سیاست به حمایت نیاز دارد. وی افزود: اگر دولت تمامی نیاز شرکت‌های پتروشیمی را براساس نرخ جهانی در بورس عرضه کند با پریمیومی (مبلغی که به نرخ پایه افزوده شده و فرمول مشخصی دارد) که درنظر می‌گیرد، می‌تواند به نوعی منجر به افزایش حجم بازار شرکت‌های کارگزاری و افزایش نرخ خوراک شود و این افزایش نرخ خودبه‌خود منجر به افزایش نرخ مواد نهایی یا پلی اتیلنی می‌شود که از این خوراک تولید شده است.
به همین دلیل اهالی بازارسرمایه از این موضوع استقبال می‌کنند، اما با توجه به نرخ‌های جهانی مشخص نیست قیمت‌ها به چه سمت و سویی برود، بنابراین باید دید آیا سرمایه‌گذار خارجی حاضر به سرمایه‌گذاری در واحدهای پتروشیمی است یا نه؟ البته باید دید فرمول عرضه خوراک ازسوی وزارت نفت در بورس چگونه تعیین می‌شود. به گفته این فعال حوزه انرژی، به نظر می‌رسد این اتفاق باید در بورس انرژی شکل بگیرد. همین که دولت به این نتیجه رسیده که تصدیگری در حوزه نفت و گاز را کاهش بدهد یک گام رو به جلو است.
تولید باتوجه به صرفه اقتصادی
همانطور که آقای زنگنه گفتند با واردشدن برخی از شرکت‌های پتروشیمی به زنجیره تولید، حجم زیادی ظرفیت برای صنعت کشور ایجاد می‌شود و به‌طور قطع اضافه‌شدن این چند شرکت به صنعت پتروشیمی براساس نیاز کشور بوده است.
محمدمهدی رفیعی مدیرکالایی یک کارگزاری با بیان این مطلب به صمت گفت: اما به نظر می‌رسد برخی از این شرکت‌ها جدا از اینکه تولیداتشان وارد کشور می‌شود در ارتباط با اینکه تولید برایشان صرفه اقتصادی دارد باید مورد ارزیابی قرار گیرد. از آنجا که این صنعت وابستگی زیادی به آب دارد و برخی از این شرکت‌ها هم از محل عرضه خوراک دور هستند و به آب کافی دسترسی ندارند، این نشان می‌دهد برنامه‌ریزی برای تولید محصولات پتروشیمی انجام شده و متناسب با نیازهای داخلی کشور هم بوده اما این برنامه‌ریزی به‌طورحتم متناسب با صرفه اقتصادی نبوده است.
وی افزود: باید دید آیا خوراک کافی و ارزانی که قرار است در اختیار شرکت‌های پایین‌دست این صنعت قرار گیرد، منجر به تولید ارزان هم می‌شود؟ این فعال کالایی با اشاره به برخی مشکلات این صنعت، تصریح کرد: صنعت پتروشیمی دست نهادها و سازمان‌هایی است که یا نیمه دولتی‌اند یا متعلق به صندوق‌های بازنشستگی هستند و نحوه مدیریتشان هم می‌تواند روی خروجی آنها اثرگذار باشد البته با این کار ظرفیت تولید اضافه می‌شود اما به‌طورحتم این ظرفیت اضافه‌شده باعث ارزان‌شدن این محصول نمی‌شود. موضوع قابل‌توجه دیگری که در ارتباط با بورس است، اینکه مصرف‌کنندگان خرد به دلیل نوع عرضه در بورس نمی‌توانند از بورس به طور مستقیم خرید کنند.
رفیعی افزود: درحال‌حاضر در بورس همواره مشکل تقاضای بیش از عرضه داریم. با این اتفاق انتظار می‌رود عرضه تغییر کند و به احتمال با این تغییر شاهد تغییراتی هم در قیمت‌ها باشیم؛ امیدوارم با این حجم از سرمایه‌گذاری، بخشی از محدویت‌هایی که برای معاملات بورس در زمینه محصولات پتروشیمی وجود دارد جبران شود. وی درباره تعیین نرخ خوراک در بورس گفت: نرخ خوراک باید براساس نرخ جهانی باشد، اگر این‌طور نباشد، صنایع پتروشیمی صنایعی می‌شوند که می‌توانند از رانت مابه‌التفاوت بازار داخلی و جهانی استفاده کنند. البته مواقعی هم بوده که نرخ نفت، میعانات نفتی و گاز کاهش پیدا کرده است؛ اما زمانی که قیمت‌ها کاهش پیدا کرده تمایل شرکت نفت به کاهش نرخ کمتر بوده است.
این کارشناس کالایی افزود: باوجود اینکه بسیاری از شرکت‌های پتروشیمی دولتی هستند اما این شرکت‌ها نسبت به نوسان‌های بازارهای جهانی واکنش سریعی نداشته‌اند. البته این وضعیت طبیعی است چون بازار پتروشیمی کشور ما هنوز به شرایط قبل از تحریم‌ها برنگشته است. باید فضا برای واردات، صادرات و فعالیت این شرکت‌ها باز شود تا بتوان انتظار داشت این شرکت‌ها نیز براساس نرخ خوراک بازارهای جهانی عمل کنند.