امیرحسین کشاورز، فارغ‌التحصیل ارشد مهندسی نساجی دانشگاه امیرکبیر در قالب پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد با استفاده از مواد نو ظهور در امر رهایش دارو، اقدام به اصلاح پارچه‌های پلی‌استری کرده که قابلیت انتقال دارو را به بدن دارد.
زخم‌های پوستی در پی جراحی به دلیل اهمیت عدم‌عفونت و کاهش دوره درمان به مراقبت‌های زیادی نیاز دارند. اما گاهی به‌رغم پانسمان و مراقبت‌های ویژه، احتمال عفونت زخم و ترمیم درازمدت آن وجود دارد. برای جلوگیری از این امر، امیرحسین کشاورز، فارغ‌التحصیل ارشد مهندسی نساجی دانشگاه امیرکبیر در قالب پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد با استفاده از مواد نو ظهور در امر رهایش دارو، اقدام به اصلاح پارچه‌های پلی‌استری کرده که قابلیت انتقال دارو را به بدن دارد.
چه شد که سراغ این پروژه رفتید و هدفتان از این طرح چه بود؟
معمولا در عمل‌های جراحی مانند فتق شکمی که ناحیه نسبتا ضعیف از نظر بافتی هستند زخم جراحی معمولا با عفونت و درد همراه است. بیمار هم باید درد زیادی را تحمل کند، هم احتمال عفونت زخم بالاست و هم باندهای زیادی برای پوشاندن ناحیه جراحی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
برای جلوگیری از این موارد، اقدام به اصلاح سطح پلی‌استری کرده‌ایم که بتوان نتیجه پژوهش را روی مش‌های جراحی مورد استفاده در درمان این بیماری پیاده‌سازی کرد. موادی که برای اصلاح این پارچه پلی‌استری به کار برده‌ایم، «دندریمر پلی آمیدو‌آمین» و «بتاسیکلودکسترین» بود که برای اولین بار برای اصلاح همزمان پارچه مورد استفاده قرار می‌گرفت. این مواد را به همراه سنتز نانو ذرات نقره به کار برده‌ایم که علاوه بر داشتن قابلیت انتقال دارو خاصیت همزمان ضدباکتری و ضد قارچی را داشته باشد. با مطالعات مختلفی که انجام داده‌ایم، با تحقیق روی منسوج پلی‌استری، به یک کامپوزیت در ابعاد نانومتر روی بستر پلی‌استر دست یافته‌ایم.
نانوکامپوزیت‌هایی که در نقش جاذب روی پلی‌استر قرار می‌گیرد، دارو را جذب می‌کند و در محیط جدید (بدن)، براساس شرایط متفاوت مانند دما و PH برای رسیدن به تعادل، دارو را رها می‌کند. البته هر پارچه‌ای برای این کار قابل استفاده نیست؛ چرا که داشتن سازگاری با بدن فاکتور مهمی است که در صورت نبود عوارض جبران ناپذیری را باعث خواهد شد.
در واقع، هدف از اجرای این پژوهش ایجاد خواص جذب و رهایش دارو از بستر منسوجی با خواص مکانیکی قابل‌قبول و سازگار با بدن و دارا بودن همزمان خواص ضدباکتری و ضدقارچی است. در این پروژه به دلیل جدید بودن مواد و بررسی‌های بیشتر در زمینه آزمون‌های حیوانی به سمت تجاری‌سازی نرفتیم.
در اصلاح این پارچه پلی‌استری چه اتفاقی می‌افتد؟
انتقال هر دارو با پارچه براساس نوع و مقدار دارو انجام می‌شود. انتقال دارو وابستگی زیادی به ساختار و ویژگی‌های دارو دارد. در‌واقع ابتدا دارو انتخاب شده و نوع جاذب بر حسب آن طراحی می‌شود. از آنجایی که یکی از الیاف مورد استفاده در مش‌های جراحی پلی‌استری است این نوع پارچه انتخاب شد.
معمولا برای انتقال آنتی‌بیوتیک‌ها و داروهای بی‌حسی اصلاح سطحی پلی‌استر انجام می‌شود. بعد از جذب دارو با قرار گرفتن در محیط جدید دارو از پارچه به بدن انتقال می‌یابد به این صورت که معمولا از زمانی که پارچه روی زخم یا جراحت قرار می‌گیرد تا زمانی که دارو رها می‌شود مدت زمانی مشخصی لازم است. انتقال دارو تا زمان اتمام آن به طول می‌انجامد.
البته زمان انتقال دارو به نوع جاذب بستگی دارد، به‌طوری که برخی جاذب‌ها رفته‌رفته و به آرامی و برخی جاذب‌ها به یکباره دارو را انتقال می‌دهد. وقتی از مواد آنتی‌بیوتیک روی این پارچه پلی‌استری استفاده می‌شود، همان قسمتی از بدن که پارچه روی آن می‌نشیند، تحت تاثیر قرار می‌گیرد و عوارضی در حد بسیار کم بر دیگر ارگان‌های بدن دارد. به عبارت دیگر انتقال دارو بصورت موضعی انجام می‌گیرد.
طرح در چه مرحله‌ای است؟
اصلاح پارچه پلی‌استری مراحل آزمایشگاهی خود را با موفقیت سپری کرده و به اتمام رسیده است که نتایج همگی مثبت بودند. برای ادامه طرح و نزدیک شدن به تجاری‌سازی انجام تست‌های حیوانی الزامی است. در‌واقع پایه‌ریزی اولیه و بهینه‌سازی‌ها انجام شده است. اما تا این آزمایش‌ها و بعد از آن تست‌های انسانی انجام نشود، شرایط برای تجاری‌سازی این محصول فراهم نخواهد شد.
آیا این طرح نمونه خارجی دارد؟
علم اصلاح پارچه در رشته نساجی، جزء مواردی است که در کل دنیا با پیشرفت سریعی روبه‌رو است اما استفاده از مواد دندریمری برای اصلاح پارچه پلی استری انجام نشده است. این مواد «دندریمری» که برای اصلاح پارچه پلی‌استری استفاده کرده‌ایم، اولین بار است که برای این منظور به کار می‌رود. در واقع، این نخستین نمونه پارچه پلی‌استری است که همزمان انتقال دارو و خواص ضدمیکروبی با این نوع مواد را داراست.
در این پروژه دانشگاه چقدر از شما حمایت کرده است؟
دانشگاه از نظر مالی پوشش‌های لازم را تا حد امکان انجام داد. اما به‌طور کلی، یکی از مشکلاتی که دانشگاه‌های فنی و مهندسی دارند، نبودن امکانات موردنیاز دانشجویانی است که پژوهش‌های بین‌رشته‌ای را انتخاب کرده‌اند. کمبود امکانات همیشه مانع بزرگی پیش‌روی محققان بوده و هست.
مشکلات مالی که دانشجویان معمولا با آن دست و پنجه نرم می‌کنند. من به عنوان شخصی که در مسیر انجام تحقیق خود مشکلات بسیاری همانند دیگر همکاران در دانشکده نساجی داشته‌ام به مسئولان مربوطه پیشنهاد می‌کنم تا حد امکان با دانشگاه‌ها و پژوهشکده‌های دیگر همکاری‌های مستقیم و موثر داشته تا بتوان علاوه بر استفاده از تجربیات و امکانت، نتایج بسیار ارزنده‌تری را به‌دست آورد.
همیشه کار‌گروهی با داشتن متخصص‌های مختلف نتایج بهتری را باعث شده‌اند همانگونه که در کشور‌های توسعه‌یافته تیم‌های پژوهشی از متخصصان مختلفی تشکیل می‌شوند و نتایج و دستاوردهای آنها در عرصه تجاری‌سازی و محصول نهایی گواه بر این موضوع است.