بهره‌وری یکی از کلیدواژه‌های نوظهور اقتصاد ایران است که دیدگاه‌های متفاوتی درباره آن وجود دارد.
در بسیاری از موارد کارفرماها و دولتمردان بحثی درباره افزایش بهره‌وری نیروی کار را با انتقاد از شرایط کنونی مطرح کرده‌اند. این درحالی است که بنا به گزارش مرکز ملی بهره‌وری، بهره‌وری نیروی کار در ایران بیش از بهره‌وری سرمایه است.از طرفی خط فقر مطلق برای خانواده ۵ نفره درآمد ۲/۵ میلیون تومانی در نظر گرفته شده است. همچنین بارها مسئولان آمارهای متفاوتی را درباره جمعیت زیر خط فقر در ایران بیان کرده‌اند.
این آمارها بین ۱۲ تا ۲۵ میلیون نفر شناور است. در شرایط کنونی پرسشی که مطرح می‌شود این است که با احتساب شرایط دستمزدها و مشکلاتی که در کشور وجود دارد چطور می‌توان از نیروی کار توقع افزایش بهره‌وری داشت و آیا زیرساخت افزایش بهره‌وری برای نیروی کار تامین شده است؟
به گزارش سایت نساجی امروز به نقل از گسترش صنعت، در این گزارش به بررسی پاسخ پرسش پرداخته است؛ پرسشی که بسیاری از کارشناسان در پاسخ آن از کلیدواژه فرافکنی استفاده می‌کنند.حمید حاج‌اسماعیلی، کارشناس بازار کار درباره تناسب دریافتی نیروی کار به عنوان حقوق با بهره‌وری در گفت‌وگو با «گسترش صنعت» توضیح داد: عوامل متعددی در بهره‌وری تاثیرگذار هستند که یکی از آنها موضوع حقوق و دریافتی است. ابتدا باید آمارهای موجود در این زمینه بررسی شود.
بر اساس آمار مرکز ملی بهره‌وری، بهره‌وری سرمایه در ایران کمتر از بهره‌وری نیروی کار است. بر این اساس آنچه اکنون اهمیت دارد، رفع مشکلات بهره‌وری سرمایه است. در شرایط کنونی با احتساب آمارهای موجود نیروی کار در ایران بهره‌وری بیشتری نسبت به سرمایه دارد و نباید به نیروی کار برای افزایش بهره‌وری فشار آورد.
این کارشناس روابط کار با اشاره به اینکه توسعه کشور نیاز به افزایش بهره‌وری نیروی کار هم دارد، گفت: با این حال اکنون مشکل اصلی در این حوزه موضوع دیگری است. وضعیت اقتصادی ایران در سال‌های گذشته نشان می‌دهد هر سال به تعداد افرادی که از طبقه متوسط به سمت فقر حرکت می‌کنند، افزوده می‌شود. مسئولان در این زمینه آمارهای متفاوتی اعلام کرده‌اند که بر اساس آن در کشور بین ۱۲ تا ۲۵ میلیون نفر زیر خط فقر هستند.
حاج‌اسماعیلی با اشاره به اینکه بخشی از این افراد حقوق بگیر هستند و زیر خط فقر مانده‌اند، گفت: در کشور تناسبی بین دستمزد و بهره‌وری وجود ندارد. بر این اساس مسئولان عوامل متعددی را برای فرافکنی پیدا می‌کنند اما در واقعیت این‌طور نیست. نمی‌توانیم در یک اقتصاد دولتی به دنبال بهره‌وری باشیم.
این کارشناس روابط کار با اشاره به اینکه سیستم دولتی برای افزایش بهره‌وری دغدغه‌ای ندارد، توضیح داد: سیستم اقتصاد دولتی را باید به بخش خصوصی با شیوه دستمزدی سوق دهیم. در شرایط کنونی سرمایه و نیروی کار هدر می‌رود. سیستم اقتصادی ایران به طور کلی متشکل از ۳ بخش دولتی، خصولتی و خصوصی است که کم‌توان‌ترین این بخش‌ها بخش خصوصی است.وی همچنین درباره سیستم بازار کار در ایران افزود: این سیستم در کشور بر مبنای کار خدماتی شکل گرفته و در سیستم اقتصادی بهره‌وری پایین می‌آید.
زمانی می‌توانیم از بهره‌وری صحبت کنیم که اقتصاد کشور مولد باشد. اکنون عمده سرمایه‌گذاران به دنبال فعالیت‌های خدماتی هستند. در اقتصادی که بازار سیاه در آن وجود دارد و اطلاعات شفاف هم وجود ندارد، نمی‌توانیم توقع افزایش بهره‌وری نیروی کار داشته باشیم. اقتصادی که دلالی در آن بسیار نقش مهمی دارد، مبهم می‌شود و این موضوع بهره‌وری نیروی کار و سرمایه را کاهش می‌دهد.
این فعال کارگری با اشاره به پایین بودن دستمزد در ایران گفت: فردی که حقوق کافی دریافت نمی‌کند باید جای دوم و سوم کار کند. بر این اساس تعلقی به محل کار اول خود نخواهد داشت. در این شرایط فرد در کار دوم است و انرژی کافی ندارد. کسی که دستمزد کافی نمی‌گیرد دچار تشویش و نگرانی می‌شود و طبیعی است بهره‌وری پایینی داشته باشد. آنچه می‌تواند کشور را از این وضعیت نجات دهد، افزایش بهره‌وری سرمایه است تا کشور به سمت اقتصاد مولد حرکت کند.
نیروی کار تنها یک عامل بهره‌وری است
محسن ایزدخواه، کارشناس اقتصادی و روابط کار درباره تناسب دستمزد با بهره‌وری در گفت‌وگو با «گسترش صنعت» توضیح‌داد: از نظر ماده ۴۱ قانون کار حداقل دستمزد به دو موضوع وابسته است که شامل نرخ تورمی که از طرف بانک مرکزی اعلام می‌شود و حداقل‌هایی برای تامین زندگی آبرومندانه است. از منظر قانون کار باید این دو فاکتور در دستمزد در نظر گرفته شود.
ایزدخواه با اشاره به اینکه همه ساله این موضوع مطرح می‌شود که افزایش حقوق‌ها به بهره‌وری نیروی کار متصل شود، گفت: برای رشد بهره‌وری حداقل ۵۰ عامل باید در کنار هم قرار بگیرند تا بهره‌وری افزایش یابد.
در این بین نیروی کار تنها یک عامل است و این توقع بجایی نیست. تاثیرگذارترین عوامل بر بهره‌وری شامل مواردی است که به اقتصاد کلان و کارفرما مربوط می‌شود. موضوعاتی مانند رکود، تورم، نرخ سود تسهیلات بانکی، فرسودگی صنایع، وضعیت ماشین‌آلات، سطح فناوری و موارد این‌چنینی بر بهره‌وری بیشترین تاثیر را دارند اما در ایران متاسفانه فقط نیروی کار دیده می‌شود. اگر این موارد شرایط مناسبی نداشته باشند، نیروی کار تاثیر چندانی بر بهره‌وری ندارد.
این کارشناس اقتصادی با اشاره به اینکه ابتدا باید ماشین‌آلات و دانش فنی به کشور وارد شود و بعد از نیروی کار برای بهره‌وری توقع داشته‌باشیم، افزود: بارها از طرف مسئولان گفته می‌شود که کارگران باید سطح دانش و علم خود را افزایش دهند اما درباره این موضوع بحثی نمی‌شود که ماشین‌آلات کارخانه‌ها مکانیکی هستند و نیازی به دانش فنی ندارند.
ایزدخواه با بیان اینکه بهره‌وری نیروی کار یک عامل از ۵۰ عامل بهره‌وری است، گفت: نوسازی صنایع نداریم، ماشین‌آلات بسیار قدیمی هستند و موضوع دستمزدها هم مطرح است. در این شرایط نمی‌توان توقع بهره‌وری از نیروی کار داشت. ایران سال‌ها درگیر تورم بالا بود و اینها عواملی است که در کنار بهره‌وری نیروی کار به عنوان عامل مخرب نقش داشتند. برای افزایش بهره‌وری ابتدا باید زیرساخت‌های این موضوع در حوزه اقتصاد کلان تامین شود و بعد از نیروی کار توقع افزایش بهره‌وری داشت