تهیه و تصویب برنامه های توسعه، اعم از سالیانه ، پنج‌ساله ، ده‌ساله و بیست ساله مادامی‌که پایبندی جدی به اجرای آن وجود نداشته باشد و وظیفه هر بخش مشخص نشده باشد ونظام جامع ارزیابی عملکرد مسئولین تدوین نشده باشد و نهادی مستقل ، بی تعارف و منضبط بر حسن اجرای آن نظارت ننموده و دلیل عدم تحقق اهداف آن را پرسشگر نباشد ، بجز اتلاف وقت ، نیرو و ایجاد هزینه برای اقتصاد کشور ، ثمر دیگری ندارد.
مهندس علیرضا حائری – کارشناس صنعت
نهم تیرماه سال 1394 و در روز صنعت بود که برای نخستین بار و توسط آقای نعمت زاده ، وزیر وقت صنعت ، معدن و تجارت ، از برنامه راهبردی توسعه صنعتی کشور رونمایی گردید و بعد از آن هم در دو نوبت این سند ویرایش گردید که آخرین بار آن مربوط به اسفند ماه 1395 میباشد.
به گزارش سایت نساجی امروز، در واقع سند منتشر شده ، نقشه راهی است برای حصول به چشم انداز سند بیست ساله کشور که قرار است تا سال 1404 محقق شود . هرچند که در زمان رونمایی از برنامه توسعه صنعتی ، ده سالی از ارائه سند چشم انداز گذشته بود ودر واقع ده‌سال قبل از آن را بدون برنامه مشخصی سپری کرده بودیم .
ولی در هر حال انتشار این برنامه را به فال نیک گرفته و امیدواربودیم که همانطور که وزیر محترم هم در مقدمه برنامه اشاره فرمودند ، با انجام نقدهای سازنده و برطرف شدن کمبودهای احتمالی این برنامه ، بتوانیم به یک نقشه راه تقریبا جامع و کامل دست پیدا کنیم. اما اینک پس از دوسال از رونمایی سند و دوبار ویرایش ، بنظر نمیرسد که هیچکدام از صنایع منتخب در جهت اهداف سند حرکت نموده باشند و تقریبا درب بر همان پاشنه بیبرنامگی قبلی میچرخد با این تفاوت که می‌توانیم ادعا کنیم که سند توسعه صنعتی هم داریم.
در اینجا مایل هستم به یکی از پیش بینی های برنامه توسعه صنعتی برای سال 1396 و برنامه اعلام شده از طرف صنعت مربوطه و واقعیت موجود نگاهی انداخته و تفاوتها را مشاهده کنیم . جالب است که با وجود تفاوت اشکار در اهداف برنامه توسعه صنعتی با واقعیات واهداف اعلام شده برای سال 1396 ، هیچگونه اعتراضی از سوی هیچ مقام مسئولی به عمل نیامده و هر کس کار خودش را میکند ، بدون اینکه مشکلی پیش بیاید.
موضوع چیست ؟؟
میزان تولید خودرو سواری در سال 1396 و هدف صادراتی آن در همین سال بر اساس برنامه راهبردی توسعه صنعتی :
بر مبنای اهداف کمی تعیین شده در برنامه توسعه صنعتی و اصلاحات انجام شده در اسفند 1395 که اتفاقا میتواند هدفی نزدیک برای سال 1396 باشد ، قرار است که در سال نود و شش ، یک میلیون و چهارصد هزار دستگاه خودرو سواری تولید و به بازار های داخلی و خارجی عرضه شود. در ستون روبروی این هدفگذاری ذکر شده است که 33 درصد تولید برای صادرات هدفگذاری شده است .
همچنین پیش بینی تولید 40 هزار دستگاه خودروی تجاری نیز برای همین سال به عمل آمده است با 25 درصد سهم صادراتی.
در بخش اهداف و ارزش صادراتی صنعت خودرو نیز هدف دو میلیارد و دویست میلیون دلاری برای سال 1396 تعیین گردیده است. (صفحه 165 سند ، ویرایش دوم ، جدول 29 ، اهداف کمی صنعت خودرو تا افق 1404 )
در صورت تحقق هدف تولید یک میلیون و چهارصد هزار دستگاه اتوموبیل سواری در سال 1396 و بر اساس هدفگذاری انجام شده در برنامه راهبردی توسعه صنعتی ، می باید 33 درصد این تولیدات یعنی چهارصدو شصت و دو هزار دستگاه آن به ارزش دو میلیارد و دویست میلیون دلار به بازارهای جهانی صادر شود.
ناگفته نماند که در همین بخش ، صادرات 900 میلیون دلاری برای قطعات خودرو نیز برای سال 96 پیش بینی شده است که در مجموع صادرات خودرو و قطعات آن را برای سال 96 به رقم سه میلیارد و یکصد میلیون دلار می‌رساند.
آمار چه می‌گوید؟؟
براساس آمارهای موجود ، جمع صادرات خودرو در سال 1395 بالغ بر ده هزار دستگاه به ارزش در حدود 50 میلیون دلار بوده که سهم شرکت سایپا هفت هزار دستگاه و مابقی آن سهم ایران خودرو بوده است .( اقتصاد آنلاین ، 28 فروردین 1396 ، کدخبر 188173 ).
بر مبنای همین گزارش پیش بینی صادراتی انجام شده توسط دو خودرو ساز بزرگ کشور برای سال 1396 نیز جمعا بالغ بر سی و پنج هزار دستگاه خودرو به ارزش تقریبی حداکثر 200 میلیون دلار میباشد که بترتیب سهم سایپا بیست و پنج هزار دستگاه و سهم ایران خودرو نیز بالغ بر ده هزار دستگاه میباشد که در مجموع 7 درصد هدف صادراتی تعیین شده برای صنعت خودرو در برنامه راهبردی وزارت صنعت میباشد که البته انهم تا کنون محقق نشده است.
جالب اینکه برنامه راهبردی وزارت صمت در اسفند 95 ویرایش مجدد شده و این هدف گذاری انجام شده است . در اینجا چند سوال ساده به ذهن خطور مینماید.
سوال اول :
چگونه تهیه کنندگان برنامه راهبردی و ویرایش کنندگان آن تصور نموده اند که صنعت خودرو سازی کشور میتواند دفعتا و ظرف یکسال ، تعداد خودروهای صادراتی خودرا از ده هزار عدد در سال 95 به عدد 462 هزار در سال بعد ، یعنی سال 96 برساند؟؟
سوال دوم ؟؟
اگر قرار نیست که به اهداف تعیین شده و اعلام شده در برنامه راهبردی و یا هر برنامه توسعه دیگری برسیم ، برای چی وقت ، نیرو و منابع مالی کشور را صرف تهیه سند ، مراسم رونمایی و سپس بازنگری و ویرایش آن می‌کنیم؟
سوال سوم :
مگر اهداف کمی تعیین شده در صنعت خودرو کشور با تبادل نظر و هماهنگی با مسئولین خودرو ساز کشور تعیین نشده است ؟؟ چگونه است که بین اهداف تعیین شده در برنامه راهبردی و اهداف اعلام شده توسط خودرو سازان اینهمه تفاوت وجود دارد وایضا چگونه است اینهمه تفاوت فیمابین اهداف تعیین شده صادراتی و عملکرد واقعی دراین صنعت ؟؟
این فقط یک نمونه از هدفگذاری های انجام شده در برنامه راهبردی توسعه صنعتی بود که البته مشتی است نمونه خروار .
از دیگر نمونه ها میتوان به هدفگذاری 103 میلیارد دلاری در این برنامه برای صادرات غیر نفتی در سال 96 اشاره نمود که البته با هدف اعلام شده از سوی مسئولین برای سال جاری که 50 میلیارد دلار میباشد ، اختلاف 50 درصدی دارد.
همچنین میتوان به هدف صادرات صنعتی و معدنی برای سال جاری اشاره نمود که هدف 61 میلیارد دلاری تعیین شده که احتمالا آن هم با 50 درصد انحراف قابل حصول میباشد.
به نظر این حقیر، ارائه این قبیل برنامه‌ها ، اعم از سالیانه ، پنج‌ساله ، ده‌ساله و بیست ساله مادامی‌که پایبندی جدی به اجرای آن وجود نداشته باشد و وظیفه هر بخش مشخص نشده باشد ونظام جامع ارزیابی عملکرد مسئولین تدوین نشده باشد و نهادی مستقل ، بی تعارف و منضبط بر حسن اجرای آن نظارت ننموده و دلیل عدم تحقق اهداف آن را پرسشگر نباشد ، بجز اتلاف وقت ، نیرو و ایجاد هزینه برای اقتصاد کشور ، ثمر دیگری ندارد.