طرح تولید پوشاک در مناطق روستایی با تاکید بر سازماندهی زنجیره طراحی، تولید، بازاریابی و فروش با قابلیت رقابت در عرصه بین‌المللی به صورت آزمایشی در ۵ استان کرمانشاه، چهارمحال و بختیاری، اردبیل، همدان و گیلان به اجرا درآمده است.
این استان‌ها دارای میزان بیکاری بالاتری بوده و البته ظرفیت تولید پوشاک را دارند. اما قرار است در ۳۱ استان کشور به اجرا درآید. این طرح در ۵ استان نام‌برده به طور مستقیم برای ۵ هزار و ۴۸۰ نفر اشتغال ایجاد خواهد کرد و در مجموع ۳۱ استان اشتغال ۹۰ هزار نفری را به دنبال خواهد داشت.
به گزارش سایت نساجی امروز، این طرح شامل ۳۱ شرکت پشتیبان و یک شرکت پشتیبان ملی اجرایی خواهد شد و از طراحی مد، برش، تولید، بازاریابی و عرضه را برعهده می‌گیرد. این طرح در قالب ۳ لایه پشتیبان مرکزی، شرکت پشتیبانی استانی و کارگاه‌های روستایی است که متوسط ۲۰ کارگاه در هر استان با متوسط اشتغال ۶۶ نفر تعیین شده است.
از این رو «گسترش صنعت» برای بررسی زوایای این طرح مناظره‌ای بین مرتضی انوشه، مدیر توسعه بنگاه سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران و علیرضا حائری، کارشناس صنعت و دبیر سابق انجمن نساجی ایران برگزار کرد.
ابهام در طرح
علیرضا حائری، کارشناس صنعت و دبیر سابق انجمن نساجی ایران در این مناظره اظهار کرد: طرح ایجاد واحدهای پوشاک در مناطق روستایی هنوز منتشر و اطلاع‌رسانی نشده است اما آن‌طور که از صحبت‌های وزیر صنعت، معدن و تجارت و رئیس سازمان برنامه و بودجه برداشت می‌شود، دولت در این اواخر کلید زده و اجازه برداشت ۱/۵میلیارد دلار از منابع صندوق توسعه ملی را از مجلس شورای اسلامی گرفته که دولت بخشی از آن و حدود ۵ هزار میلیارد تومان آن را برای اجرای این طرح درنظر گرفته است.
وی ادامه داد: همچنین از منابع بانکی ۵ هزار میلیارد تومان به توسعه اشتغال اختصاص یافته است. از این رقم حدود ۲ هزار و ۱۰۰ میلیارد تومان به اجرای طرح توسعه پوشاک در مناطق روستایی به عنوان تسهیلات ۹ درصد سود اختصاص دارد. این رقم و نرخ بهره درنظر گرفته شده مناسب است. آن‌طور که مشخص شده در ۳۱ استان حدود ۶۰۰ واحد پوشاک روستایی قرار است ایجاد شود که سهم هر استان ۲۰ واحد درنظر گرفته شده است. بنابراین سهم هر استان از منابع نیز حدود ۷۰ میلیارد تومان خواهد رسید که باز هم برای هر واحد صنعتی حدود ۳ تا ۳/۵ میلیارد تومان تسهیلات با بهره ۹ درصد تخصیص می‌یابد.
حائری معتقد است اگر سرانه ایجاد هر شغل را ۹۰ میلیون تومان درنظر بگیریم امکان ایجاد حدود ۲۲ هزار شغل با این اعتبار تعیین شده در طرح توسعه صنعت پوشاک در مناطق روستایی وجود دارد. به گفته این کارشناس صنعت، هر طرح و پروژه که قرار است ایجاد شود باید تعریف مشخص و اهداف مشخص داشته باشد در این طرح می‌توان ۳ هدف را درنظر گرفت. اگر هدف ایجاد اشتغال در اختصاص ۲ هزار و ۱۰۰ میلیارد تومان برای اجرای طرح توسعه پوشاک در مناطق روستایی باشد می‌توان اشتغال پایدار و اشتغال کوتاه‌مدت ایجاد کرد.
اگر هدف ایجاد واحدهای تولید صادراتی با قابلیت ارزآوری باشد یا اینکه هدف ایجاد واحدهای بنگاهی زودبازده باشد. اما در گفت‌وگوهای نقل شده از اجرای طرح توسعه پوشاک روستایی از ایجاد اشتغال روستایی، ارزآوری و جلوگیری از قاچاق نام برده شده است.
حائری تاکید کرد: اگر این طرح برای ایجاد اشتغال کوتاه‌مدت در مناطق روستایی برای ۳ یا ۴ سال با منابع درنظر گرفته شده و راه‌اندازی واحدهای تولیدی کوچک نه از نوع اشتغال پایدار می‌تواند طرح خوبی باشد. راه‌اندازی یک واحد صنعتی ۳ میلیارد تومانی در صنعت نساجی و پوشاک می‌تواند بخشی از تقاضای طبقات متوسط و پایین جامعه و بازار داخل را تامین کند اما توانایی صادرات و ارزآوری و اشتغال پایدار را نمی‌تواند داشته باشد.
راه‌اندازی شرکت پشتیبان مرکزی
مرتضی انوشه، مدیر توسعه بنگاه سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران با تایید سخنان این کارشناس صنعتی اظهار کرد: طرح توسعه اشتغال روستایی هنوز منتشر نشده و برخی از زوایای آن مسکوت مانده است. این طرح براساس منطق «فست‌فشن» طراحی شده است.
انوشه تاکید کرد: تا زمانی که هر طرحی نهایی شود و تمام زوایای آن بررسی شود رونمایی و اطلاع‌رسانی کامل نخواهد شد. بودجه این طرح مشخص شده و با همکاری سازمان برنامه و بودجه همراه است ساختار اجرایی آن نیز تعریف شده اما تا زمانی که اجرای آن به قطعیت نرسیده است هنوز رونمایی نشده است.
وی راه‌اندازی واحدهای صنعتی ۳ میلیارد تومان را پاشنه آشیل این طرح خواند و گفت: برای حل این مشکل نیز اقدام شده است. در این طرح راه‌اندازی شرکت پشتیبان مرکزی دیده شده که در کل کشور فعالیت‌ها را هدایت می‌کند و از سوی انجمن پوشاک به عنوان عامل اجرایی تغذیه می‌شود. تمامی موارد مربوط به آموزش، بازاریابی، فروش، مدیریت فروشگاه‌های زنجیره‌ای از سوی شرکت پشتیبان کنترل می‌شود.
به گفته انوشه، در طرح توسعه اشتغال روستایی زنجیره ارزش تولید و تامین پوشاک لحاظ شده است، افزود: فعالیت‌های زنجیره ارزش پوشاک بین ۳ رکن شرکت پشتیبان مرکزی، شرکت پشتیبان استانی و کارگاه‌های روستایی تقسیم شده است.
بنابراین واحدهای صنعتی کوچک روستایی برای کارگاه دوخت طراحی شده است و اینچنین با ارزش افزوده درنظر گرفته شده، دوام خواهند آورد. در این طرح آمده است که ۳۱ شرکت پشتیبان استانی برای برش، بسته‌بندی و شست‌وشو دیده شده است. این شرکت‌ها بازاریابی، فروش و آموزش را انجام می‌دهد.
۲ سیاست متضاد در صنعت پوشاک
حائری در ادامه با بیان اینکه ۲ سیاست متضاد در صنعت پوشاک کشور در حال پیشبرد است، گفت: تجمیع واحدهای صنعتی پوشاک در شهرک صنعتی تخصصی از سویی مطرح می‌شود تا نرخ تمام‌شده کاهش یابد، حمل‌ونقل آسان شود. تخصص‌ها در محلی مشخص متمرکز شود. زیرساخت‌ها تامین شود. دسترسی به مناطق عرضه، فروش و فروشگاه‌ها آسان‌تر شود به طوری که اجماع این واحدها را در شهرک تخصصی پوشاک دارای منفعت برای فعالان این صنعت دانسته‌ایم که نرخ تمام‌شده را کاهش و کیفیت را افزایش می‌دهد.
وی ادامه داد: از سوی دیگر به این هدف رسیده‌ایم که صنعت پوشاک را در کل کشور توزیع کنیم. ۶۰۰ شهر یا روستای کمتر توسعه‌یافته واحدهای کارگاهی و فروش و عرضه را راه‌اندازی کنیم. تا وظایف تعیین شده شرکت مادر را انجام دهند. این امر که شرکت مادر مواد اولیه را دراختیار کارگاه‌های کوچک قرار دهد و محصول نهایی را ببرد در جهان نیز پذیرفته شده است اما نشان‌های مطرح جهانی که این اقدام را انجام می‌دهند مشکل بازار را قبل از آنکه تولید شود، حل کرده‌اند.
آیا در ایران نیز مشخص شده است که نام و نشان مشخصی در انتهای زنجیره دیده شده است؟ آیا این محصول پس از آنکه تولید شود به نشان مشخصی به بازار عرضه می‌شود؟ گمان نمی‌شود چنین طرحی به این آسانی و راحتی محقق شود.
۱۵ میلیارد دلار ارزش بازار داخلی
انوشه در ادامه به بازار داخلی پوشاک اشاره و تصریح کرد: ارزش بازار داخلی پوشاک حدود ۱۵میلیارد دلار با ۲۸۰ هزار نفر اشتغال است. اگر سالانه ۴ درصد نرخ رشد را درنظر بگیریم تا سال ۲۰۲۵ میلادی حدود یک میلیون ۶۰۰ هزار نفر اشتغال را در پیش خواهیم داشت همین بازار ۱۵ میلیارد دلاری اکنون دراختیار قاچاق است. بنابراین حتی اگر به صادرات نیز فکر نکنیم برای کنترل بازار داخلی می‌توانیم تولید کرده و واردات را مدیریت کنیم.
وی افزود: زمانی که با منطق فست فشن به عنوان تجربه موفق جهانی کار کنیم و بازاریابی پوشاک را به نهاد تخصصی که همان شرکت پشتیبان مرکزی است واگذار کنیم به طور قطع شبکه‌ها یافت شده و مدیریت خواهد شد. همان‌طور که مواد اولیه را کنترل خواهد کرد شبکه توزیع و و فروش داخلی و خارجی را نیز مدیریت خواهد کرد.
انوشه با بیان اینکه چرا اکنون کمتر صادراتی هستیم، گفت: اکنون زنجیره مناسبی در تولید پوشاک وجود ندارد و در نتیجه تولید پراکنده است و امکان صادرات وجود ندارد. آموزش مناسب داده نمی‌شود و کیفیت مناسب ایجاد نمی‌شود. بنابراین شرکت پشتیبان مرکزی با طراحی مناسب به صادرات محصول خواهد پرداخت.
وی در پاسخ به چگونگی انجام تولید تخصصی در کارگاه‌های روستایی اظهار کرد: کار دوخت یکی از ساده‌ترین فعالیت‌ها در صنعت پوشاک است چرخ‌کاری با آموزش ابتدایی می‌تواند با دستگاه‌های دوخت فعالیت کند. در این کارگاه‌های روستایی دوخت و اتوکاری انجام می‌شود اما کارهایی مانند شست‌وشو که به تصفیه‌خانه، ماشین‌آلات و افراد متخصصی نیاز دارد در شرکت‌های پشتیبان استانی انجام خواهد شد. بنابراین در بخش روستا فقط اشتغال دیده شده است.
انوشه با بیان اینکه این طرح نوپدیدار هنوز به مرحله اجرا نرسیده و زمان آن تا افق ۱۳۹۸ برنامه‌ریزی شده است، ادامه داد: اشتغالزایی مستقیم طرح ۹۰ هزار نفر پیش‌بینی شده است. برای مثال، در شرکت پشتیبان مرکزی فقط در بخش فروش و فروشگاه‌های زنجیره‌ای ۳۰ هزار نفر اشتغال پیش‌بینی شده اما در ۶۲۰ کارگاه استانی حدود ۵۰ هزار نفر با اعتبار ۲ هزار ۵۰۰ میلیارد تومان دیده شده است.
وی در بیان مشارکت صاحبان نشان‌های مطرح پوشاک داخلی در اجرای طرح توسعه پوشاک با اشتغال روستایی گفت: بازوی اجرایی، مشاور اجرایی و ناظر اجرایی این طرح نیز انجمن پوشاک است که اعضای آن صاحبان نام و نشان‌های مطرح پوشاک در بازار داخل هستند.
اشتغال پایدار یا موقت
حائری در ادامه با بیان اینکه اگر قرار است اشتغالی برای ۳ یا ۴ سال ایجاد کنیم طرح مناسبی تهیه شده است، اظهار کرد: شرکت پشتیبان مرکزی قرار است تازه تاسیس شود که کارهای حقوقی آن انجام شده است. چطور انتظار هست یک شرکت تازه‌تاسیس که سابقه فعالیت در صنعت نساجی و پوشاک ندارد مواد اولیه تامین کند اشتغال ایجاد کند شبکه فروش و توزیع گسترده ایجاد و تضمین کند؟
وی تاکید کرد: امکان رقابت با کالای ارزان، بی‌کیفیت و در دسترس چینی با اجرای این طرح وجود ندارد. بنابراین با اجرای این طرح و تاسیس شرکت‌های نوپا و کارگاهای روستایی نمی‌توان انتظار تولید پوشاک باکیفیت و نرخ تمام‌شده ارزان داشت.
حائری افزود: اگر قرار است اشتغال روستایی ایجاد شود، بهتر است این اعتبار را در کشاورزی، مجتمع‌های کشت و صنعت و... که در منطقه بوده و تجربه‌های موفق داشته است هزینه شود زیرا صنعت نساجی و پوشاک قابل تعمیم به کارگاه‌های روستایی و رقابت محصول آن با تولیدات وارداتی نیست.
خبره‌های پوشاک در راس هرم
انوشه در پاسخ به بیانات این کارشناس صنعت اظهار کرد: این ابهامات از طرفی مربوط به رونمایی نشدن طرح است. شرکت‌های پشتیبان از سوی افراد آگاه و متخصص تاسیس می‌شود که سابقه فعالیت در صنعت نساجی و پوشاک دارد بنابراین شرکت‌های استانی نیز از خبره‌های صنعتی پوشاک تشکیل می‌شود.
وی ادامه داد: در طرح ملی توسعه پوشاک در مناطق روستایی قرار نیست کالای نازل قابل رقابت با کالای نازل چینی تولید شود بلکه نگاه صادرات‌محور حاکم است. اگر نگاهی به روستای کردآباد همدان بیندازیم، می‌توانیم تجربه موفق کارگاه‌های تولید پوشاک روستایی را ببینیم که موفق به مهاجرت معکوس شده است و میزان بیکاری آن صفر است و محصول آن به بازارهای مشهور تهران ارسال می‌شود.
انوشه گفت: یکی از ابرچالش‌های ما در ایران، بیکاری و بحران آب است بنابراین کشاورزی در آینده غیرقابل توجیه خواهد بود. ارزش افزوده پوشاک با توجه به صنعت پاک بودن تا ۳۰۰ درصد نیز می‌رسد و می‌تواند با تهاجم فرهنگی مقابله کند.
سخن آخر...
به گفته حائری، صادرات پوشاک در سال به ۵۰ میلیون دلار نمی‌رسد. این رقم در مقایسه با صادرات ۲۵ میلیارد دلاری بنگلادش، ویتنام، پاکستان و... قابل مقایسه نیست و بسیار نازل است. این رقم نیز از سوی اعضای انجمن پوشاک حاصل می‌شود. بهتر بود این منابع به توسعه همان واحدها اختصاص می‌یافت. نگرانی آن است که این منابع مانند طرح بنگاه‌های زودبازده نتیجه‌ای نداشته باشد.
به گفته انوشه، هدف اصلی این طرح تامین نیاز بازار داخل است. به دنبال آن ۳ هدف کاهش قاچاق، مدیریت واردات، ایجاد ارزش افزوده و اشتغال محقق خواهد شد. بنابراین منطقی نیست این تسهیلات بین چند نشان تجاری مطرح تقسیم شود زیرا اهداف تعیین شده محقق نمی‌شود ضمن آنکه باید مناطق روستایی را توسعه داد.