پیگیری جدی برای پیوستن به سازمان تجارت جهانی یکی از ویژگی‌های پررنگ برنامه محمد شریعتمداری برای حضور در وزارت صنعت، معدن و تجارت دولت دوازدهم قلمداد می‌شود.
واقعیت این است که در حال حاضر همچنان روند عضویت ایران در سازمان تجارت جهانی (WTO) به کندی دنبال می‌شود در حالی که به گفته فعالان اقتصادی، باید هرچه زودتر پیوستن ایران به این سازمان در اولویت قرار گیرد تا بتوان هزینه‌های صادرات و تجارت را کاهش داد و همچنین مطابق با استانداردهای بین‌المللی و جهانی پیش رفت.
به گزارش سایت نساجی امروز به نقل از جهان صنعت، با این حال آخرین موضع‌گیری سازمان توسعه تجارت که مسوولیت پیگیری الحاق ایران به سازمان تجارت جهانی را بر عهده دارد، چندان با برنامه‌های شریعتمداری همخوانی ندارد به‌طوری‌که رییس کل سازمان توسعه تجارت ایران در پاسخ به کارشناسانی که معتقدند عضو نبودن ایران در (WTO) به مرور ایران را از چرخه تجارت حذف می‌کند، اعلام کرد: امروز اولویت تجارت ایران نه پیوستن به سازمان جهانی تجارت بلکه توسعه پیوندهای منطقه‌ای است.
مجتبی خسروتاج چندی پیش اظهار کرد: دغدغه امروز ما توسعه پیوندهای منطقه‌ای مطابق با مزیت‌های لجستیکی، مزیت‌های قیمتی و ظرفیت‌های صادراتی کشور است و اینکه بتوانیم با کشورهای هدف صادراتی‌مان همکاری‌های دوجانبه و چندجانبه را افزایش دهیم.
روند کند تلاش دولتمردان برای عضویت ایران در سازمان تجارت جهانی در حالی است که بعد از روی کار آمدن ترامپ به عنوان رییس‌جمهور آمریکا و همچنین اقداماتی که او در پیش گرفته، فلسفه وجودی سازمان تجارت جهانی را با مشکل روبه‌رو کرده و این سازمان در خطر فروپاشی قرار گرفته است.
آمریکایی‌ها بر این عقیده هستند که این سازمان توانایی و قدرت الزام کشورها برای پایبندی به قوانین این سازمان را ندارد و تنها شکایات تجاری را بررسی می‌کند. به گفته دولتمردان آمریکا، این سازمان در دستیابی به توافقات جدید کارایی ندارد و نقش خود را در قاعده‌گذاری‌های تجاری به خوبی ایفا نکرده است.
از این رو طی سال‌جاری، آمریکا موضع‌گیری‌های منفی زیادی نسبت به این سازمان داشته و با توجه به اینکه معتقد است چین بیشترین استفاده را از این سازمان می‌کند، می‌خواهد که حضور خود را در این سازمان منتفی کند. این در حالی است که آمریکا خود یکی از سردمداران توسعه این سازمان قلمداد می‌شود در حالی که دیگر علاقه‌ای به ادامه حضور در این سازمان ندارد. اما حال باید دید که بحران در WTO چه پیامدهایی برای ایران در پی خواهد داشت.
بحران‌های اقتصادی
این موضوع اگرچه با توجه به اینکه هنوز ایران نتوانسته به عضویت این سازمان در آید، چندان ارتباطی با کشور ما ندارد اما با توجه به اینکه همواره یکی از اهداف دولتمردان در اظهارنظرهای متفاوت، تلاش برای پیوستن به این سازمان بوده، باید دید که در چنین شرایطی چه برنامه‌هایی را باید در پیش بگیرد و اگر این سازمان دچار فروپاشی شود، ایران برای دستیابی به تجارت جهانی باید چه اقداماتی را در دستور کار قرار دهد.
در همین خصوص عضو کمیسیون تسهیل تجارت و توسعه صادرات اتاق بازرگانی تهران گفت: اگر سازمان تجارت جهانی در بحران هم قرار داشته باشد و خطر فروپاشی آن نیز نزدیک باشد، خیلی برای ایران تفاوتی نمی‌کند چراکه ما باید در حال حاضر به فکر مدیریت بحران‌های اقتصادی داخلی کشور خودمان باشیم تا بتوانیم در رابطه با توسعه اقتصادی با دنیا ارتباط بیشتری برقرار کنیم.
حمیدرضا صالحی اظهار کرد: تمرکز برای پیوستن به سازمان تجارت جهانی می‌تواند برای آینده تجارت ایران مفید باشد چراکه اصلاح زیرساخت‌های اقتصادی را دربر خواهد داشت و ایران را برای تطابق با استانداردهای بین‌المللی آماده خواهد کرد.
وی با تاکید بر اینکه خطر فروپاشی سازمان تجارت جهانی نباید مساله و معضل ایران باشد، افزود: ما باید به فکر ارتقا و توسعه زیرساخت‌های اقتصادی کشور باشیم تا بتوانیم مطابق با تغییراتی که در این خصوص ایجاد می‌شود، آمادگی حضور در مجامع بین‌المللی را داشته باشیم.
صالحی اظهار کرد: در حال حاضر زیرساخت‌های اقتصاد کلان کشور مناسب نیست در حالی که ما باید در ابتدا رتبه جهانی ایران در فضای کسب و کار را بهبود بخشیم سپس به دنبال رشد شاخص رقابت‌پذیری کشور باشیم. همچنین برای تولید کالاهای صادرات‌محور با کیفیت مطلوب، شرایط را فراهم کنیم. تک‌نرخی شدن ارز و واقعی شدن نرخ ارز نیز یکی از اولویت‌های اقتصادی ایران است که باید هرچه زودتر مورد توجه قرار گیرد چراکه مشکلات زیادی را برای فعالان اقتصادی به وجود آورده است.
وی ادامه داد: همچنین باید تمام تلاش خود را انجام دهیم تا به اقتصاد شفاف، آزاد و رقابتی دست پیدا کنیم. با مطالعه وارد شویم
عضو کمیسیون تسهیل تجارت اتاق بازرگانی تهران خاطرنشان کرد: مسوولان کشور ما باید بدانند که برای پیوستن ایران به سازمان توسعه تجارت جهانی نیاز به اصلاح زیرساخت‌های اقتصادی داریم و برای ورود به چنین سازمان‌هایی باید با مطالعه وارد شویم چراکه اگر پیش‌نیازهای حضور در این سازمان‌ها به درستی فراهم نشود، امتیازاتی که حضور ایران در آن می‌تواند به دنبال داشته باشد، شاید عکس شود و معایبی را نیز در پی داشته باشد.
صالحی در پاسخ به این سوال که اگر سازمان تجارت جهانی منحل شود، ایران باید برای جهانی شدن تجارت خود چه راه‌هایی را مد نظر قرار دهد، گفت: ایران باید از هر فرصتی برای توسعه تجارت خود استفاده کند چراکه هر فرصتی می‌تواند به کشور ما برای افزایش مبادلات تجاری در سطح بین‌المللی کمک کند.
عضو اتاق بازرگانی تهران با بیان اینکه ما نمی‌توانیم نسبت به اقتصاد جهانی (دهکده جهانی) بی‌تفاوت باشیم، افزود: پیمان‌های منطقه‌ای نیز می‌تواند برای افزایش مبادلات تجاری کمک کند اما باید اصلاح زیرساخت‌های اقتصادی برای حضور در سازمان‌های بزرگی مثل سازمان تجارت جهانی در اولویت قرار گیرد.
روی پیمان‌های منطقه‌ای نمی‌توان خیلی حساب کرد
از سوی دیگر برخی دیگر از کارشناسان بر این عقیده هستند که در شرایط فعلی که ثبات سازمان تجارت جهانی در خطر قرار گرفته است، باید بر پیمان‌های منطقه‌ای، دوجانبه و چندجانبه تمرکز کرد همان‌طور که طی سال‌های اخیر بسیاری از کشورها به این اقدامات روی آورده‌اند.
اما واقعیت این است که برخی دیگر از صاحبنظران اقتصادی معتقدند در پیمان‌های منطقه‌ای نمی‌توان انتظار داشت که تزریق پول خارجی به اقتصاد با ریسک پایین انجام شود چراکه کشورهایی که عضو پیمان هستند، هرگاه اراده کنند، می‌توانند از پیمان خارج شوند یا حتی برخلاف آن عمل کنند.
بنابراین سرمایه‌گذاران نمی‌توانند چندان روی این پیمان‌ها حساب کنند در حالی که الحاق به WTO می‌تواند ریسک‌پذیری خارجی‌ها را کاهش دهد و همچنین راه را برای ورود سرمایه‌گذاران خارجی به کشور ما هموارتر کند. در این میان الحاق ایران به این سازمان می‌تواند ثبات قوانین و تطبیق رفتارهای اقتصادی بر اساس ضوابط بین‌المللی را به دنبال داشته باشد.
این در حالی است که با وجود اینکه درخواست عضویت ایران برای الحاق به سازمان تجارت جهانی ۲۰ سال پیش ارائه شد اما همچنان کشور ما عضو ناظر در WTO به حساب می‌آید و آمریکا چندان علاقه‌ای به عضویت دائم ایران در این سازمان ندارد.
به‌طوری که محمدرضا نعمت‌زاده وزیر صنعت، معدن و تجارت دولت قبل در واکنش به کندی روند عضویت ایران در این سازمان اعلام کرد: دلیل اصلی نپیوستن ایران به سازمان جهانی تجارت، فنی نیست بلکه عمده دلایل آن سیاسی است. بر این اساس هر زمان این موضوع مطرح شده آمریکا به مخالفت با آن پرداخته است.
انتقاد منتقدان از سازمان معطل
در حال حاضر نه‌تنها ایران همچنان نتوانسته به عضویت دائم این سازمان درآید بلکه 164 کشور عضو این سازمان هم نتوانستند به هیچ توافقی در خصوص مسائل مطرح شده در آخرین اجلاس سازمان تجارت جهانی دست یابند. بنابراین برخی منتقدان که همواره سعی داشتند نقاط منفی الحاق ایران به این سازمان را پررنگ‌تر از نقاط مثبت و امتیازات آن جلوه دهند، بر این باورند که تلاش ایران برای پیوستن به این سازمان معطل بی‌معناست.
همچنین شواهد و اظهارات سازمان توسعه تجارت نیز حاکی از آن است که این هدف چندان در اولویت این سازمان هم قرار ندارد و پیمان‌های منطقه‌ای مورد توجه قرار گرفته است. این در حالی است که این احتمال نیز وجود دارد که در صورت خارج شدن آمریکا از این سازمان، اقتصادهای نوظهور و بزرگ همچون چین و هند، راهبری و مدیریت این سازمان را بر عهده گیرند که با این وجود هم می‌توان گفت تلاش برای عضویت ایران در این سازمان می‌تواند دست کم برای افزایش مبادلات تجاری ایران با کشورهای آسیایی مثبت باشد.
اما واقعیت این است که با وجود ادعای دولتمردان مبنی بر اینکه پس از اجرای توافق هسته‌ای برجام، موضوع پیوستن ایران به سازمان تجارت جهانی با جدیت بیشتری پیگیری می‌شود اما همچنان تلاش‌های ایران برای پیوستن به این سازمان بی‌نتیجه بوده است. در حالی که باید دولتمردان در این زمینه بهانه های گوناگون را کنار گذاشته و علاوه بر اصلاح زیرساخت های اقتصادی کشور که بارها از سوی کارشناسان مطرح شده است، شرایط را برای پیوستن ایران به زنجیره جهانی تجارت مهیا کنند.