از زمانی که ایران اجازه ورود کالاهای بنجل و درجه‌چندم چینی به کشور را نمی‌دهد، موضع این کشور نسبت به ایران تغییر کرده و از راه‌های مختلف در حال دور زدن تجار و مسوولان ایرانی است.
اگرچه بر اساس کارنامه عملکرد تجارت خارجی غیرنفتی کشور در ۹ ماهه امسال، همچنان چین جزو کشورهای عمده صادرکننده کالا به ایران و همچنین عمده‌ترین خریدار کالاهای ایرانی به‌شمار می‌رود اما واقعیت این است که در حال حاضر ایران در اولویت تجارت خارجی این کشور قرار ندارد و دولت چین از راه‌های مختلف به دنبال ایجاد مشکل برای تجار ایرانی است تا جایی که شاید بتوان گفت طی ماه‌های آینده وضعیت تجارت دوجانبه میان دو کشور ممکن است تحت تاثیر جریانات منفی قرار گیرد.
به گزارش سایت نساجی امروز به نقل از جهان صنعت، این در حالی است که در شرایط فعلی هم ایران در اولویت سرمایه‌گذاری چینی‌ها قرار ندارد و چند وقتی می‌شود که حساب بسیاری از ایرانیان در چین بسته شده است.
همچنین چینی‌ها حتی در پروژه جاده ابریشم نیز مسیر تاریخی جاده ابریشم را به نحوی تغییر داده‌اند که از بالای ایران بگذرد و یک مسیر فرعی از مسیر اصلی برای ورود به ایران منشعب شده است. به طوری که از قرار معلوم حتی چین برنامه‌های جدیدی را برای سرمایه گذاری‌های تجاری در کشورهای مختلف مد نظر قرار داده است به طوری که با توجه به وضعیت کشورهایی مثل افغانستان و پاکستان که می توانند حرف شنویی زیادی هم از چین داشته باشند، چینی ها بر همکاری های اقتصادی با این کشورها تمرکز کرده اند.
در همین خصوص نایب رییس اتاق بازرگانی ایران هم با تایید چرخش تجاری چین از ایران به سمت کشورهایی مثل افغانستان و پاکستان توضیح داد: داستان سرمایه گذاری کلان چین در بندر گوادر پاکستان، مکمل همان پروژه دور زدن ایران در مسیر جاده ابریشم است.
همچنین به گفته نایب‌رییس اتاق بازرگانی ایران، حساب‌های شرکت‌های ایرانی ثبت‌شده در چین یک به یک در بانک‌های چینی در حال بسته شدن است و موضوع، برخلاف آنچه در اخبار ایران انعکاس یافته است، منحصر به دانشجویان و اشخاص حقیقی ایرانی نیست. حتی شرکت‌هایی که از ١۵-١٠ سال پیش در چین ثبت شده‌اند مشمول این رفتار بانک‌های چینی شده‌اند.
از این‌رو تجار ایرانی به کارمندان چینی خود متوسل شده‌اند و شرکت‌های جدیدی به نام آنان تاسیس می‌کنند و به امید امانتداری آنها دارایی خود را به نام‌شان می‌زنند. چندی پیش نیز پدرام سلطانی از قول شرکت‌های چینی گفته بود دولت چین سرمایه‌گذاری شرکت‌های چینی در ایران را تقریبا ممنوع کرده و به سختی مجوز سرمایه‌گذاری خارجی در ایران را صادر می‌کند که البته این موضوع بیشتر به مشکلات بانکی برمی‌گردد که بر اساس آن، بسیاری از شرکت‌های چینی ترجیح می‌دهند در شرایط برابر با کشورهای دیگر خرید خود را از ایران انجام ندهند زیرا پرداخت بسیار مشکل است و باید اسناد تجاری را تغییر دهند و به نام کشور دیگری بزنند تا امکان پرداخت پول از بانک‌هایشان فراهم شود.
تکذیب مسوولان
اما در حالی نایب رییس اتاق بازرگانی ایران در جدیدترین سفر خود به این کشور به این نتیجه رسیده که چین در حال به حاشیه راندن شریک وفادار خود یعنی ایران است، مسوولان چیز دیگری می‌گویند.
بر همین اساس بهرام قاسمی، رییس مرکز دیپلماسی عمومی و رسانه‌ای وزارت امور خارجه ، بسته شدن حساب‌های تجار در چین را تکذیب کرد. همچنین اسدالله عسکراولادی، رییس اتاق بازرگانی ایران و چین با بیان اینکه چهار هیات چینی از نیمه اول بهمن‌ماه امسال عازم ایران خواهند شد، گفت: قرار است نمایندگان بانک مرکزی و وزارت صنعت در قالب سفری به چین مشکلات بانکی دو طرف را حل کنند.
وی همچنین در واکنش به این موضوع که دولت چین سرمایه‌گذاری شرکت‌های چینی در ایران را تقریبا ممنوع کرده است، گفت: حضور هیات‌های سرمایه‌گذاری چین به کشور هر روز در حال افزایش است و اعلام این صحبت‌ها فقط موانع پیش روی سرمایه‌گذاری را در کشور بیشتر می‌کند.
عسکراولادی با اشاره به اینکه دولت چین سرمایه‌گذاری شرکت‌های چینی در ایران را ممنوع نکرده است، اظهار داشت: چهار هیات چینی از نیمه اول بهمن‌ماه امسال عازم ایران خواهند شد که این هیات متشکل از فعالان خودروسازی، معدن و مواد غذایی هستند که برای ارزیابی و سرمایه‌گذاری به کشور خواهند آمد. وی البته مشکل در تبادلات بانکی را پذیرفته و در این خصوص اعلام کرده است: قرار است نمایندگان بانک مرکزی و وزارت صنعت، معدن و تجارت در قالب سفری به چین این موضوع را بررسی و برطرف کنند تا از محل فروش نفت به فاینانس‌ها عمل شود.
تایید محدودیت‌های بانکی
همچنین نایب‌رییس اتاق بازرگانی ایران و چین نیز در واکنش به مسایل و مشکلات بانکی میان دو کشور گفت: در سال 2017 بانک‌های چینی محدودیت‌های زیادی را براساس بخشنامه FATF برای تجار، دانشجویان و ایرانی‌های مقیم چین ایجاد کرده و این محدودیت‌ها هنوز ادامه دارد اما قرار است که رفع شود.
مجیدرضا حریری در مورد روابط بانکی ایران و چین اظهار داشت: بانک کونلون چین از بانک‌هایی است که روابط تجاری با ایران دارد و سه بانک توسعه، اگزیم بانک چین و سیتیک از سال 2017 برای فاینانس پروژه‌ها با ایران کار می‌کنند. وی با بیان اینکه در مورد روابط بانکی با چین مشکلاتی داریم، گفت: با کونلون بانک فقط با ارز مبادله‌ای می‌توان کار کرد که ارز حاصل از فروش نفت است و برای ارز آزاد هنوز باید با صرافی‌ها کار کرد.
به گفته عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی ایران، حتی مواردی مشاهده شده که مسافران ایران در چین برای تبدیل پول‌شان به یوان مراجعه کرده‌اند و بانک‌ها برای آنها این کار را انجام نداده‌اند.
حریری با بیان اینکه این موارد به سفارت، بانک مرکزی و وزارت امور اقتصاد و دارایی اطلاع داده شده است، گفت: آنها در پاسخ به ما اعلام کرده‌اند که موضوع پیگیری و رفع شده اما ارسال بخشنامه به بانک‌ها زمان‌بر است. وی با تاکید بر اینکه این محدودیت‌ها از اردیبهشت‌ماه سال‌جاری بیشتر شده است، بیان داشت: بانک مرکزی اعلام کرده تا بخشنامه به همه بانک‌ها ابلاغ شود، زمان لازم است.
این گفته‌ها در حالی مطرح می‌شود که تاجران نظر دیگری دارند. بسیاری از تجار که دارای حساب بانکی در چین هستند، طی ماه‌های اخیر با مشکلات و ضرر و زیان فراوانی روبه‌رو شده‌اند و معتقدند که چین در حال دور زدن تجار ایرانی است.
رییس اتاق بازرگانی تهران نیز در خصوص بسته شدن حساب شرکت‌های باسابقه ایرانی در اقدامی تازه از سوی بانک‌های چینی اظهار داشت: بانک‌های چینی علت اصلی انسداد حساب‌های شرکت‌ها و تجار ایرانی را اجرای قواعد مرتبط با پولشویی و تامین مالی تروریست عنوان می‌کنند که در این رابطه پیگیری‌ها در حال انجام است. مسعود خوانساری همچنین در مورد تغییر جهت چینی‌ها مبنی بر کنار گذاشتن ایرانی‌ها از پروژه جاده ابریشم خاطرنشان کرد: ایران باید دیپلماسی فعال‌تری در این زمینه داشته باشد.
منفعت‌طلبی برخی افراد
در این میان برخی از کارشناسان معتقدند به دلیل اینکه منافع برخی از فعالان بزرگ اقتصادی از طریق روابط تجاری با چین تامین می‌شود، حتی اگر مشکل حادی هم در زمینه روابط دوجانبه دو کشور وجود داشته باشد، آنها حاضر نیستند که واقعیت را اعلام کنند.
بنابراین به دنبال ایجاد تعادل در روابط تجاری دوجانبه هستند که البته اگر تجارت دوجانبه به نفع دو طرف پیش رود، چندان جای نگرانی وجود نخواهد داشت اما نگاهی به آمارها نشان می‌دهد که اگرچه رقم تجارت ایران و چین در 11 ماهه سال 2017 رقمی بیش از 33 میلیارد دلار بوده، اما این رقم در سه سال گذشته کاهش یافته به طوری پیش از این دو کشور تجارت 51 میلیارد دلاری را تجربه کرده بودند.
آینده روشنی وجود ندارد
با این حال به نظر می‌رسد که آینده روشنی برای تجارت دو کشور وجود ندارد و سرمایه‌گذاران چینی به جز فاینانس که دولت‌های آینده ایران را بدهکار می‌کند، قصد سرمایه‌گذاری در ایران را ندارند چراکه می‌دانند بعد از برجام مسوولان ایرانی دیگر حاضر نیستند به هر قیمتی که شده روابط تجاری خود را با این کشور ادامه دهند.
بنابراین چین این روزها روی کشورهایی مثل پاکستان و افغانستان سرمایه‌گذاری کرده وکشورهایی که پتانسیل‌های کمتری نسبت به ایران دارند را در اولویت همکاری‌های اقتصادی خود قرار داده است در حالی که انتظار می‌رود بزرگ‌ترین شریک تجاری ایران که در دوران تحریم‌ها کالاهای درجه چندم خود را به کشور ما می‌فرستاد، بعد از برجام رفتار بهتری را با ایرانی‌ها در پیش بگیرد.
این در حالی است که چین برنامه‌های دیگری در دستور کار خود قرار داده و حتی نیازهای نفتی خود را از کشورهای دیگری تامین می‌کند. بنابراین به نظر می‌رسد چینی‌ها دیگر نیازی به چانه‌زنی با ایران ندارند و قصد دارند طی ماه‌های آینده فاز جدید از روابط اقتصادی را با ایران در پیش بگیرند.
ضرورت هدایت سرمایه‌ها به سمت بخش مولد
البته ناگفته نماند که با وجود تغییر موضع کشورهایی مثل چین، عراق، هند و... نسبت به ایران که موجب ضرر و زیان فراوانی برای کشور ما خواهد شد، هنوز زیرساخت‌های مناسب برای سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی نیز در کشور ما فراهم نیست که این موضوع می‌تواند برای طرف‌های اروپایی که این روزها به افزایش روابط تجاری خود با ایران متمایل هستند مشکل ایجاد کند.
در همین خصوص حمیدرضا صالحی عضو کمیسیون تسهیل تجارت اتاق بازرگانی گفت: باید زیرساخت‌ها و فضای کسب و کار در کشور را به سمت و سویی پیش ببریم که آمادگی جذب سرمایه‌گذاری در کشور را داشته باشیم.
وی اظهار کرد: باید در ابتدا به دنبال هدایت سرمایه‌های داخلی به سمت بخش‌های مولد اقتصادی در کشور باشیم و سپس برای جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی در کشور گام برداریم تا اوضاع اقتصادی طی ماه‌های آینده تغییر و تحول مثبتی داشته باشد.
صالحی با تاکید بر اینکه امنیت سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی باید به زودی فراهم شود، گفت: بدون تمرکز بر جذب سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی، مشکلات اقتصادی پایدار خواهد ماند و خارجی‌ها نیز تمایل خود را برای سرمایه‌گذاری در ایران از دست خواهند داد.
با این حال اگرچه همچنان امنیت سرمایه‌گذاری آن‌طور که باید و شاید در کشور ما برقرار نیست اما از شرکای تجاری قدیمی ایران انتظار می‌رود در چنین شرایطی به دنبال دور زدن شریک قدیمی خود نباشند.
البته بازی چین برای تجار ایرانی در حالی ادامه دارد که به گفته رییس اتاق بازرگانی تهران، قرار است در جلسه اتاق بازرگانی با وزارت امور خارجه، بسته شدن حساب ایرانیان در چین مورد بررسی قرار گیرد. حال باید منتظر ماند و دید که آینده تجارت خارجی دو کشور طی ماه‌های آینده به کدام سمت و سو متمایل خواهد شد.