پیوستن به سازمان تجارت جهانی اگرچه می‌تواند شرایط مورد نیاز برای همکاری و شراکت بین‌المللی ایران با بزرگ‌ترین کشورهای اقتصادی دنیا را فراهم کند اما همچنان با وجود اینکه 21 سال از درخواست عضویت کشورمان می‌گذرد، موافقتی در این خصوص حاصل نشده و این درخواست عضویت بارها با مخالفت آمریکا روبه‌رو شده است.
این در حالی است که شرایط پیوستن یا عضویت یک کشور در سازمان تجارت جهانی به این صورت است که تمام کشورهای عضو آن باید موافق با عضویت جدید یک کشور باشند و اگر یکی از اعضا مخالف باشد، عضویت آن کشور تقاضا‌کننده مورد قبول واقع نمی‌شود.
به گزارش سایت نساجی امروز به نقل از جهان صنعت، از این رو با وجود اینکه کشور ما نیز درخواست عضویت خود را در WTO از سال 1375 به دبیرخانه این سازمان ارائه کرده اما همچنان عضویت ما در این سازمان با فشارهای سیاسی آمریکا مواجه است که مانع عضویت‌مان در این سازمان می‌شود. بر همین اساس ایران هنوز به عنوان عضو ناظر در این سازمان به فعالیت خود ادامه می‌دهد.
البته پس از اجرایی شدن برجام و لغو تحریم‌های غرب علیه ایران، انتظار می‌رفت شرایط برای پیوستن ایران به این سازمان فراهم شود اما واقعیت این است که بازی‌های آمریکا برای ایران همچنان ادامه دارد و با وجود اینکه به تازگی هم دونالد ترامپ رییس جمهور آمریکا برای چهارمین بار تعلیق تحریم‌های مربوط به برجام و پایبند ماندن به توافق هسته‌ای را تمدید کرده اما قصد دارد هر طور شده از راه‌های مختلف ایران را با مشکل مواجه کند.
ممانعت از پیوستن ایران به سازمان تجارت جهانی هم یکی از اقداماتی به شمار می‌رود که آمریکا همچنان پای ثابت آن است و حتی قصد دارد در نهایت سازمان تجارت جهانی را نیز منحل کند چراکه ترامپ مخالف پیروی این کشور از قوانین سازمان تجارت جهانی است و سیاست‌هایی را در پیش گرفته که ممکن است در آینده نزدیک به فروپاشی این سازمان بینجامد.
اما با این حال به گفته بسیاری از کارشناسان، نباید از خیر پیوستن به سازمان تجارت جهانی گذشت و به دلیل موانعی همچون موانع داخلی که به گفته برخی از مسوولان، عبور از آنها گاه حتی از مانع خارجی نیز سخت‌تر است، نسبت به این موضوع مهم بی‌توجهی کرد چراکه فعالان بخش خصوصی معتقدند در صورت بی‌توجهی مسوولان نسبت به عضویت دائمی در سازمان تجارت جهانی، ایران در آینده نزدیک از چرخه تجارت حذف و همین بازارهای صادراتی را که در اختیار دارد، از دست خواهد داد.
این در حالی است که برخی دیگر از صاحب‌نظران اقتصادی معتقدند در حال حاضر با توجه به اینکه ایران 20 سال منتظر الحاق به WTO بوده است، دیگر نباید به این موضوع توجهی نشان داد بلکه باید روی سایر گزینه‌های گسترش تجارت از قبیل تجارت دو جانبه با کشورهای منطقه که مطابق با منافع ملی است، متمرکز شد.
ناگفته نماند که مجتبی خسروتاج رییس سازمان توسعه تجارت نیز در جدیدترین اظهارنظر خود اعلام کرده اولویت ایران پیوستن به سازمان تجارت جهانی نیست بلکه توسعه پیوندهای منطقه‌ای است.
بر همین اساس سراغ میرهادی سیدی، سرپرست معاونت توسعه بازارهای صادراتی سازمان توسعه تجارت ایران رفتیم تا در مورد موضع جدید این سازمان در رابطه با پیوستن ایران به سازمان تجارت جهانی مطلع شویم و ببینیم که با وجود خطر انحلال سازمان تجارت جهانی و همچنین موضع‌گیری‌های سیاسی جدید آمریکا نسبت به ایران، چه ساز و کاری در این خصوص در سازمان توسعه تجارت دنبال می‌شود. گفت‌وگوی «جهان صنعت» با وی را در ادامه می‌خوانید.
با توجه به اینکه بسیاری از صاحب‌نظران اقتصادی بر این عقیده هستند که برای جهانی شدن تجارت ایران، باید هرچه زودتر کشور ما به سازمان تجارت جهانی ملحق شود، در حال حاضر رویکرد شما در این خصوص چیست و در سال‌جاری در این زمینه چه اقداماتی انجام شده است؟
با توجه به تحولات جهانی که در حوزه اقتصاد انجام شده امروزه زنجیره‌های جهانی، ارزش تولیدات کشورهای مختلف را در رابطه تنگاتنگ با همدیگر قرار داده‌اند. بر این اساس در حالی که 40 سال پیش یک خودرو عمدتا در یک کشور واحد تولید می‌شد، امروز خودروی مزبور حاصل همکاری حداقل 20 کشور است.
در واقع هر یک از کشورها در تولید قطعاتی از خودروی مزبور مشارکت دارند و حاصل کار چندین کشور در کالایی متبلور می‌شود. بنابراین تولید صنعتی به جای اینکه تصمیمی مربوط به یک کشور واحد باشد، تصمیمی است که در ارتباط با تعامل کشور با مجموعه کشورهای دیگر معنی پیدا می‌کند.
به همین دلیل داشتن بسترهای یکسان مقرراتی در جهت تسهیل ارتباطات با دیگر کشورها اهمیت پیدا می‌کند. بر این اساس حضور در سازمان تجارت جهانی می‌تواند زمینه‌ساز این امر تلقی شود و از این منظر الحاق ایران بهWTO لازم است.
رویکرد ایران به سازمان تجارت جهانی از سال 1375 که تقاضای رسمی کشور به دبیرخانه WTO منعکس شده، تغییری نکرده است و کماکان الحاق به این سازمان در دستور کار قرار دارد و از سال 1384 هم که ایران به عضویت ناظر این سازمان در آمد، اقدامات عملی مربوطه انجام شد.
در سال 1388، گزارش رژیم تجاری کشور به سازمان تجارت جهانی تحویل داده شد و در سال 1390، پاسخ‌های کتبی به 700 سوال که اعضای WTO مطرح کرده بودند، ارائه شد. اما پس از آن، به دلیل عدم تعیین رییس گروه کاری الحاق ایران درWTO، موضوع متوقف مانده است.
در سال‌جاری موضع‌گیری آمریکا در مورد سازمان تجارت جهانی بسیار منفی بوده و این کشور که به عنوان سردمدار توسعه این سازمان قلمداد می‌شود، دیگر علاقه‌ای به حضور در این سازمان ندارد چراکه معتقد است این سازمان نتوانسته در الزام کشورها به پایبندی قوانین خود، قدرت لازم را داشته باشد. نظر شما در این خصوص چیست؟
موضع‌گیری آمریکا در مورد سازمان تجارت جهانی و در بسیاری از زمینه‌های دیگر مثل موافقتنامه‌های تجارت منطقه‌ای نظیر نفتا و ترانس آتلانتیک در دولت ترامپ با مواضع گذشته این کشور دچار تفاوت‌های اساسی شده است. همین عامل بر فعالیت‌های سازمان تجارت جهانی و مذاکرات اعضای آن هم تاثیر گذاشته است.
اما نباید در این مورد تصور این باشد که چندجانبه‌گرایی که مبنای فعالیت سازمان تجارت جهانی است، دیگر فاقد کارایی لازم است. هرچند نظام تجاری چندجانبه در سال‌های اخیر دچار ضعف شده اما این به معنی عدم نیاز به این نظام نیست. با توجه به تحولات جهانی و در‌هم‌تنیدگی اقتصادهای جهانی، چالش‌های اقتصاد جهانی عمدتا از معبر راه‌حل‌های چندجانبه قابل مدیریت است. هرچه زمان می‌گذرد، ضرورت توجه به چندجانبه‌گرایی بیشتر و بیشتر هم می‌شود.
بنابراین چندجانبه‌گرایی بیش از اینکه رویکردی معطوف به گذشته باشد، رویکردی معطوف به آینده است و قطعا این نظام همچنان مورد توجه کشورها باقی خواهد ماند. حتی در آمریکا هم هرچند مواضع ترامپ منفی بوده اما می‌توان این مواضع را به کل سیاستمداران آمریکایی تعمیم داد. به همین دلیل آمریکا با وجود انتقاداتی که مطرح می‌کند، همچنان در WTO حضور خواهد داشت و از این سازمان خارج نخواهد شد.
آیا با توجه به اینکه خطر فروپاشی سازمان تجارت جهانی مطرح است، باز هم سازمان توسعه تجارت اولویت خود را برای الحاق ایران به WTO متمرکز کرده است؟ (اگر پاسخ شما منفی است، اولویت سازمان برای جهانی شدن تجارت ایران چیست؟)
سازمان تجارت جهانی در سال‌های اخیر با چالش‌های مختلفی مواجه شده است اما این به معنی فروپاشی نیست. با توجه به جهانی شدن اقتصاد و افزایش سطح تعامل‌ها و تبادل‌های اقتصادی- تجاری و صنعتی کشورها، ضرورت توجه به راه‌حل‌های چندجانبه بیش از گذشته احساس می‌شود. بنابراین نظام تجارت چندجانبه که در WTO مقررات آن تبلور پیدا کرده است، کماکان مورد توجه خواهد بود و می‌تواند در جریان عمل خود را بازسازی کند اما به هیچ‌وجه از بین نمی‌رود چرا که این سازمان بستر هماهنگی‌های مقرراتی بین کشورها محسوب می‌شود و هرچه زمان می‌گذرد، این هماهنگی‌ها ابعادی پیچیده‌تر و ضرورت بیشتری پیدا می‌کنند. به همین جهت این سازمان در آینده نیز نقش مهمی در زمینه‌سازی برای هماهنگی‌های بین کشورها ایفا خواهد کرد.
توجه بفرمایید وقتی امروز یک تولیدکننده خودرو مجبور است قطعات خودروی تولیدی خود را در 20 کشور مختلف تولید کند، در این صورت تولید این کالای صنعتی بدون وجود هماهنگی بین گمرکات این کشورها، بین نظام‌های تضمین کیفیت و استاندارد این کشورها، بین نظام‌های مالی این کشورها و نظایر آن امکانپذیر نخواهد بود. این هماهنگی‌ها از عهده یک شرکت تولید خودرو خارج است و حتی از عهده تک‌تک کشورها هم بر نمی‌آید بلکه لازم است هماهنگی بین کشورها به صورت چندجانبه صورت گیرد.
کاری که در حوزه تجارت، سازمان جهانی تجارت انجام می‌دهد. این سازمان با وجود مشکلاتی که با آن روبه‌روست، کارآمدترین سازمان در عرصه چندجانبه محسوب می‌شود. بنابراین به دلیل نیاز واقعی به نقش این سازمان و کارکردی که در نظام جدید تولید صنعتی جهان ایفا می‌کند، این سازمان کماکان به حیات خود ادامه خواهد داد.
با توجه به مطالب فوق، ایران نیز برای انتفاع از ساختار تولید جدید جهانی، نیاز به هماهنگی با جهان دارد. این مهم با الحاق ایران به WTO در بسیاری از زمینه‌ها عملی می‌شود.
بر این اساس ضرورت الحاق ایران بهWTO کماکان پابرجاست. البته سازمان توسعه تجارت از طریق توافق‌های تجاری دوجانبه و منطقه‌ای نیز زمینه‌سازی برای تعامل‌های تجاری و اقتصادی با کشورهای دیگر را دنبال می‌کند و معتقد است چارچوب این توافق‌ها هم در تسهیل همکاری با کشورهای دیگر عملی بوده و مفید است.
محمد شریعتمداری وزیر صنعت، معدن و تجارت نیز یکی از برنامه‌های پیشنهادی وزارت خود را به پیوستن هرچه سریع‌تر ایران به سازمان تجارت جهانی اختصاص داده بود. آیا به نظر شما از این پس باید راهکارهای دیگری را برای توسعه اقتصادی ایران در ارتباط با دنیا مد‌نظر قرار داد؟
همانگونه که اشاره شد، تعامل اقتصادی کم‌هزینه با جهان از طریق ایجاد هماهنگی‌های مقرراتی با کشورها در چارچوب نظام چندجانبه، منطقه‌ای و دوجانبه عملی می‌شود. وزارت صنعت، معدن و تجارت هر سه زمینه فوق را پیگیری می‌کند.
در زمینه چندجانبه، الحاق به WTO مد‌نظر است و همانگونه که شما گفتید، در برنامه‌های وزیر صنعت نیز منعکس شده است. در زمینه منطقه‌ای و دوجانبه نیز انجام مذاکرات تجاری با اتحادیه اوراسیا و با کشورهای طرف تجاری مثل پاکستان، اربکستان اندونزی، مالزی و ترکیه در دستور کار قرار دارد. بنابراین به تعبیر شما، ارتباط با دنیا در هر سه زمینه فوق پیگیری می‌شود.