پیشینه صنعت چرم در تبریز به بیش از یک قرن می‌رسد؛ درست از همان زمانی که کارگاه‌های دباغی کم‌کم در این شهر شکل گرفتند تا اینکه این صنعت با راه‌اندازی نخستین کارخانه چرم کشور در سال ۱۳۰۸ و مهارت صنعتگران در فرآیند تبدیل پوست فسادپذیر به پوست مقاوم، شهرتی جهانی پیدا کرد.
به مرور صنعت کفش چرم تبریز به یکی از اصلی‌ترین صنایع و تولیدات این شهر تبدیل شد و علاوه بر اشتغالزایی، به ارزآوری هم کمک کرد و همین موضوع باعث شهرت بیشتر چرم تبریز در عرصه‌های داخلی و خارجی شد.
به گزارش سایت نساجی امروز به نقل از گسترش صنعت، نیم قرن بعد، یعنی سال ۱۳۶۲ به‌دنبال توسعه این شهر، کارگاه‌های سنتی به‌تدریج جای خود را به کارخانه‌های مجهز و پیشرفته‌ای دادند که آوازه‌شان در منطقه پیچید. صنعت چرم به قدری در این شهر توسعه پیدا کرد که براساس آمار اعلام شده ۹۰ درصد چرم مورد نیاز کشور برای تولید کفش در تبریز تولید و سالانه میلیاردها تومان پول و سرمایه جذب این استان شد.
با این حال این روزها به‌دلایل گوناگون ازجمله نبود حمایت دولت از تولیدکنندگان و گرانی مواد اولیه خارجی، شاهد از بین رفتن تدریجی این صنعت هستیم.
مسئولان معتقدند یکی از دلایل رکود این صنعت در کشور واردات کفش‌های چرم از ترکیه است.
در حالی که پیش‌تر شاهد قاچاق کفش‌های چینی با کیفیت و نرخ بسیار پایین به کشور بودیم و همان زمان هم صنعت چرم کشورمان لطمه جدی می‌خورد، با حمایت دولت ترکیه از صنعت پوشاک و کفش کشورش و ارائه تسهیلات به فعالان این حوزه، پوشاک و کفش در ترکیه به قطب‌های صادراتی این کشور تبدیل شدند و حتی از برخی اجناس تولید چین هم پیشی گرفتند، به‌طوری که باتوجه به کیفیت بالا، نرخ مناسب و تنوع طرح و رنگ در اجناس صادراتی ترکیه، اکنون بیش از پیش شاهد رکود و ورشکستگی فعالان این حوزه در کشور هستیم.
همین موضوع باعث شده سرمایه‌گذاران داخلی تمایل چندانی برای سرمایه‌گذاری در حوزه کفش چرم تبریز نداشته باشند. علاوه بر این روزآمد نبودن دستگاه‌ها و تجهیزات کارخانه‌ها باعث شده چرم تولیدشده این منطقه قابل رقابت با چرم باکیفیت کشورهایی مانند ترکیه نباشد.
درحال‌حاضر حدود ۳۶۰ واحد تولیدی بزرگ و کوچک چرم و کفش چرم در تبریز وجود دارد اما ۵۰ درصد ظرفیت واحدهای تولیدی چرم در شهرک چرم‌شهر تبریز تعطیل است.
در سال‌های گذشته ۹۰ درصد صادرات چرم کشور از استان آذربایجان شرقی انجام می‌شد اما امروز به‌دلایل گوناگون صادرات چرم استان به صفر رسیده و درعمل هیچ چرمی به خارج از کشور صادر نمی‌شود.
به اعتقاد برخی کارشناسان این حوزه، این مشکلات برطرف نمی‌شود؛ مگر با حمایت دولت از تولیدکنندگان چرم. روزآمد کردن تجهیزات تولیدی و تعیین تعرفه گمرکی بسیار پایین برای تولیدکنندگان از جمله راهکارهایی است که دولت باید برای حمایت از تولیدکنندگان در نظر بگیرد.
وجود ۳۶۰ واحد تولیدی چرم
مدیرعامل شهرک صنعتی چرم‌شهر تبریز با اشاره به اینکه تبریز قطب صنعت چرم ایران است، گفت: در سال ۱۳۰۸ نخستین کارگاه چرم‌سازی در ایران ایجاد شد.
در سال ۱۳۶۲ حدود ۴۲ واحد به علت مزاحمت شهری از داخل شهر تبریز به چرم‌شهر انتقال داده شدند و در سال ۱۳۸۰ واحدها به‌دلیل همکاری نکردن مسئولان در فراهم‌سازی زیرساخت‌ها مانند آب آشامیدنی، تلفن، گاز و... به استانداری اعتراض کردند و مصوب شد نخستین شهرک صنعتی خصوصی چرم‌سازان با نام چرم‌شهر تبریز ایجاد شود.
مهدی امینی افزود: بعد از راه‌اندازی این شهرک خدمات آب، تلفن، گاز و حتی برق را توسعه دادیم. سال ۸۸ حدود ۹۰ درصد صادرات چرم آماده کشور از تبریز انجام می‌شد. درحال‌حاضر ۳۶۰ واحد تولیدی چرم در این شهر وجود دارد اما حدود ۵۰ درصد این واحدها به‌دلیل ورود چرم‌های آماده چینی و ترکیه‌ای به کشور تعطیل هستند.
چرم‌های چینی و ترکیه‌ای به شکل قاچاق از مبادی رسمی وارد کشور ما می‌شوند که این مشکل متاسفانه صنعت چرم را به تعطیلی کشانده است.
وی با اشاره به اینکه کمبود پوست گاو یکی از مشکلات عمده این صنعت است، ادامه داد: یکی دیگر از مشکلات این بخش ارزش افزوده است. تولیدکنندگان پوست گاو را ۹۸ درصد چرم سنگین می‌دانند، به همین دلیل ۶۲ درصد کفش تولیدی استان از چرم سنگین است.
مدیرعامل شهرک صنعتی چرم‌شهر تبریز تصریح کرد: چرم پوست گاو معاف از مالیات ارزش افزوده است اما سازمان امور مالیاتی استان پرونده‌های مربوط به این بخش را از سال ۸۸ بررسی می‌کند و از واحدها مالیات می‌خواهد، به‌دلیل همین مشکلات اکنون صنعت چرم رو به نابودی می‌رود.
صادرات چرم در سراشیبی
امینی تاکید کرد: سال‌های گذشته ترکیه با ارائه وام ۴درصدی از واحدهای چرم‌سازی خود حمایت کرد و آنها آخرین فناوری صنعت چرم‌سازی را به کار گرفتند و بعد از آن با دیگر کشورها به رقابت پرداختند. در آن زمان مسئولان به ما وام ۲۶ درصدی ارائه کردند که با این وام فقط توانستیم دستگاه‌های فرسوده آنها را خریداری کنیم، در این شرایط ما چطور می‌توانستیم با آنها رقابت کنیم؟
وی اظهار کرد: سال‌ها پیش چرم ایران از مرغوب‌ترین چرم‌های جهان بود اما اکنون به‌دلیل استفاده کم تولیدکنندگان از مواد شیمیایی خاص و گران بودن این محصول که از خارج وارد می‌شود و روزآمد نبودن دستگاه‌ها و تجهیزات کارخانه‌ها، چرم تولیدشده این منطقه از نظر کیفیت قابل رقابت با چرم کشورهایی مانند ترکیه نیست.
مدیرعامل شهرک صنعتی چرم‌شهر تبریز بیان کرد: در سال‌های گذشته از تبریز به ۱۲ کشور صادرات چرم انجام می‌شد اما درحال‌حاضر هیچ بازاری برای صادرات نداریم و همه آنها را از دست داده‌ایم. دولت باید برای بازسازی تجهیزات و ماشین‌های چرم‌سازی وام‌های کم‌بهره در نظر بگیرد. اگر این تسهیلات ارائه شود می‌توانیم با خرید دستگاه‌های جدید در بازارهای هدف رقابت کنیم؛ بنابراین چرم تبریز درحال‌حاضر نیاز به حمایت جدی دولت و مسئولان دارد.
بهره‌برداری از بزرگترین واحد چرم در دهه فجر
رئیس اداره برنامه‌ریزی، آمار و اطلاعات سازمان صنعت، معدن و تجارت استان آذربایجان‌شرقی نیز با اشاره به برنامه‌های توسعه چرم و محصولات چرمی گفت: در استان آذربایجان شرقی حدود ۴۰۰ واحد چرم و محصولات چرمی مانند کیف و کفش فعال هستند. تبریز قطب تولید چرم سنگین گاوی در کشور به شمار می‌رود و در این زمینه رتبه نخست را در کشور کسب کرده است.
آرش نگاهبانی افزود: خوشبختانه در اعطای تسهیلات روستایی از محل صندوق توسعه ملی چرم و محصولات چرمی جزو رشته‌های اولویت‌دار انتخاب شده‌اند. نرخ سود این تسهیلات برای سرمایه در گردش ۱۰ درصد و برای راه‌اندازی طرح در روستاها و نواحی صنعتی روستایی ۶ درصد و نواحی مرزی ۴ درصد است.
وی ادامه داد: استان آذربایجان شرقی نخستین شهرک صنعتی خصوصی چرم‌شهر را دارد که حدود ۳۶۰ واحد تولیدی در این شهرک مستقر هستند.
توسعه شهرک و ارتقای تصفیه‌خانه آن از برنامه‌های امسال سازمان صنعت، معدن و تجارت استان بود. رئیس اداره برنامه‌ریزی، آمار و اطلاعات سازمان صنعت، معدن و تجارت استان آذربایجان‌شرقی تصریح کرد: در دهه فجر امسال یک واحد بزرگ چرم با فناوری روز جهان که ازسوی بخش خصوصی در حال راه‌اندازی است به بهره‌برداری خواهد رسید.
از عمده مسائل مرتبط با این بخش تامین نقدینگی و سرمایه در گردش این واحدها با توجه به گردش مالی این صنعت است.
نگاهبانی اظهار کرد: از دیگر برنامه‌های درنظر گرفته شده ارائه تسهیلات به‌منظور تشویق صادرات است که این موضوع از مهم‌ترین برنامه‌های این بخش به‌شمار می‌رود. همچنین اعطای معافیت گمرکی به‌منظور نوسازی و بازسازی ماشین‌آلات و فناوری واحدهای صنعتی از دیگر برنامه‌های در نظر گرفته شده است.
سخن آخر
از نگاه کارشناسان، صنعت کفش چرم تبریز که روزگاری در تولید کفش چرم داخلی و خارجی صاحب نام و نشان تجاری بود و با سایر صنعتگران خارجی شانه‌به‌شانه حرکت می‌کرد حالا به‌دلیل برخی مشکلات از جمله نداشتن دسترسی به مواد اولیه خارجی و دستگاه‌های روز در حال خروج از گردونه رقابت است.
بسیاری از مسئولان این حوزه معتقدند برای حفظ این حرفه به حمایت‌های همه‌جانبه دولت از تولیدکنندگان نیاز است تا با رونق دوباره چرم تبریز، شاهد رقابت دوباره صنعتگران تبریزی با تولیدکنندگان کشورهایی مانند ترکیه باشیم.