اصطلاح شناسی، ضرورت و پیش نیاز اقتصاد شناسی و توسعه

فرشاد مومنی عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی، با بیان اینکه در این جلسه به بررسی یکی از مباحث بنیادی مرتبط با توسعه ملی می پردازیم، گفت: عنوانی که برای بحث امروز در نظر گرفته شده است، اصطلاح شناسی به عنوان ضرورت و پیش نیاز اقتصاد شناسی و توسعه است.

این تعبیر از «توماس کوند» به یادگار مانده است که وقتی گرفتاری های یک حوزه ای از حدود متعارف فراتر می رود برای برون رفت از شرایط بحرانی چاره‌ای جز بازگشت به مسائل بنیادی نیست و در این زمینه یکی از بنیادی ترین کارها، بازنگری طرز تلقی های ما از مفاهیم کلیدی و سرنوشت ساز است.

به گزارش سایت نساجی امروز به نقل از عصراقتصاد، وی افزود: از زاویه های مختلف در دانش توسعه به این مسئله توجه شده است، شاید برای اولین بار در بین اقتصاد شناسان مطرح توسعه« گونار میردال » بود که این بحث را مطرح کرد، چرا در کشورهای در حال توسعه حتی هنگامی که اراده‌ای برای ایجاد یک نظام کارآمد آمار اطلاعات وجود دارد، این اراده عملاً با شکست روبرو می شود.

وی ادامه داد: به طور سنتی در کشورهای در حال توسعه وقتی توان این را ندارند که واقعیت‌های نامطلوب موجود را تغییر بدهند، سعی می کنند که از طریق دستکاری واقعیت و دستکاری آمار و اطلاعات نوعی تشتت خاطر برای خودشان فراهم کنند.

عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی گفت: بحث «میردال»  این است که ما مواردی مشاهده می‌کنیم که حتی اراده جدی در ساختار قدرت وجود دارد که آمار و اطلاعات، واقعی و کارآمد باشد. اما وقتی که آنها عملاً در این مسیر تلاش می کنند، نمی توانند اهداف خودشان را برآورده کنند و یکی از منشاء های بزرگ آن را این مورد می داندکه واژگان به شدت تحت تاثیر  محیط طبیعی و اجتماعی است و چون کشورهای در حال توسعه عموماً مصرف کننده هستند در ساحت علم و جز موارد اندک، اینها هنگامی که معادل سازی می کنند برای واژگان و می خواهند به آن مفهوم از نظر ترجمه‌ی وفادار بمانند، در معادل سازی واژگان را برمی‌گزینند که در نفس الامر بخش های از واقعیت را پوشش نمی دهد.

چون آن انطباق شرایط محیطی به اندازه کافی در آن رعایت نشده است و به این ترتیب توضیح می دهند که چطور واژگان ناتوان درمنعکس کردن بخش قالب واقعیت، نیروی محرکه این مورد می شود که در جمع آوری آمار و اطلاعات آنها عملاً با نهایت حسن نیت هم نمی توانند همه آن واقعیت را به نمایش بگذارند.

آنچه که ما در حال حاضر می دانیم خیلی فراتر از نکته هایی است که «گونار میردال» به خصوص در کتاب بسیار ارزشمند خودش با عنوان عینیت در پژوهش های اجتماعی مطرح کرده است.

مومنی گفت: در کشورمان مکرر دیدیم که کارشناسان مشفق و دوستدار توسعه یک کشور زمانی که به دستکاری آمار و اطلاعات اعتراض می کنند، یکی از آن وجود این است که می گویند وقتی که جامعه‌ای آن همه منابع صرف می‌کنند که کارشناسانی را در حیطه تخصصی تربیت کند، وقتی که به کارشناس ها آمار و اطلاعات ناقص داده می‌شود، طبیعتاً آنها بر اساس آن فهم ناقص و توصیه‌های ناقصی را عرضه خواهند کرد و به این ترتیب علاوه بر اینکه اعتبار نهاد علم در جامعه با چالش روبرو خواهد شد، کشور هم نمی تواند اهداف خودش را به صورت کارآمد محقق کند.

 وی افزود: در این زمینه بعضی از زبان شناسان بزرگ تا جای پیشرفت کردند که می‌گویند از طریق این نوع واژگانی که در جامعه رایج است، می توانیم پی ببریم به اینکه مناسبات فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و  اقتصادی حاکم به چه صورتی است و به همین خاطر خیلی توصیه و تاکید می کنند که واژگان مهم را گرامی بدارید و درباره آنها ژرفکاوی کنید.

 مدیر موسسه دین و افتصاد گفت: مهمترین توجیهی که برای این مسئله مطرح می کنند این است، هر فهمی که از یک مفهوم کلیدی هویت جمعی پیدا کند، آن فهم سقف قابلیت جامعه برای عینیت بخشی برای آن مفهوم را معین می‌کند. پس اگر می بینید که در مورد ماجرای توسعه با اختلال های جدی روبرو هستیم، یک وجه بزرگ مسئله این است که خود این معادل توسعه نمی‌توانند منعکس کننده مضمون و روح آن مفهومی باشد که به نام(Development) مورد استفاده قرار می گیرد.

وی ادامه داد: هر مفهوم کلی دیگری را در نظر بگیرید همین طور است، در این جلسات دین و اقتصاد به تکرار این بحث را مطرح کردیم، واژگانی که با عنوان اقتصاد مقاومتی به کار می‌گیریم در جریان معادل سازی با یک محدودیت های روبه رو شده است و از این زاویه هم در کنار سایر زبان می توان پیش بینی کرد که اگر این در واژگانی اصلاح و تعمیق پیدا نکند، تحت این عنوان هم ما  شاهده همان مناسبات خواهیم بود که در زمینه آزادی، عدالت اجتماعی و مردم سالاری و... مشاهده کرده بودیم.

وی در پایان گفت: بر این اساس برداشت ما این است که باید راه را باز بکنیم، در نظام آموزشی و پژوهشی رسمی کشور و در سطح رسانه ها درباره اینکه در حد امکان تلاش کنیم که برخوردهای سهل انگارانه با مفاهیم کلیدی و سرنوشت‌ساز به حداقل برسد و جامعه دعوت شود به اینکه فهمی عمیق از هر یک از واژگان پیدا کند.

امیر پوریانسب عضو هیات علمی دانشکده حسابداری و مدیریت علامه طباطبایی و عضو کمیته تعیین واژگان مالی فرهنگستان زبان در ادامه این نشست با بیان اینکه اصطلاح شناسی به دریافت درست مفاهیم و درک آن کمک می کند، گفت: واژه های در رشته حسابداری و افتصاد وجود دارد که برای آن بیش از 10معادل فارسی وجود دارد مانند واژه cost که معانی مانند هزینه، بها، بهای تمام شده، قیمت، خرج، قیمت تمام شده و قیمت پایه تعریف شده است که باعث می شود که واژه cost را نتوان به درستی درک کرد. اگر آن معانی مترادف بودند و به یک معنی باز می گشتند، ما با این گستردگی معانی روبرو نبودیم.

وی با بیان اینکه ما دانش را تولید نمی کنیم و به عنوان مصرف کننده هستیم، گفت: بنابراین تنها کاری که ما انجام می دهیم نام گذاری و دادن اصطلاح به آن مفاهیم است.

پوریا نسب، با اشاره به اصطلاح توسعه در اقتصاد، گفت: یک تعبیر توسعه همان تعریفی است که شما در روزمره استفاده می کنید،  اگر درک درستی از دانش عملی و نظری خودتان نداشته باشید، نمی‌توانید دانش را توسعه بدهید و اگر موفق به توسعه دانش نشوید  نمی توانید کشور را توسعه بدهید. هنوز موفق نشدیم تکلیف اصطلاحات کلیدی  را در اقتصاد و در حسابداری  را روشن کنیم.

وی با تاکید بر اینکه عنوانی که انتخاب شده برای اقتصاد، مبتنی بر اصطلاح شناسی علمی نبود و کاملاً ترجمه است، اصطلاح مبتنی بر ترجمه راهکاری است که ما به آن نیاز داریم. یعنی وقتی که ترجمه می کنیم به اصطلاح شناسی عملی متوسل شویم  نه اینکه سراغ  واژگان  عمومی برویم و کتابی درست کنیم که  در ارتباط بر قرار کردن و انتقال مفاهیم و دانش شکست خورده باشد .چون این مفاهیم نمی‌تواند این اصطلاحات  نمایندگی بکنند.

پوریا نسب با بیان اینکه کتاب های  به زبان اصلی چاپ می شوند، قابل فهم هستن و از یک سیستم اصطلاح شناسی علمی استفاده می کند، گفت: موتور ترجمه فارسی قابل فهم نیست و به خاطر این است که از یک سیستم اصطلاح شناسی استفاده نمی کند. باید در زبان تخصصی دقت اصطلاح شناسی  بالایی داشته باشیم.

عضو هیات علمی دانشکده حسابداری و مدیریت علامه طباطبایی با تاکید بر اینکه اصطلاح‌شناسي نقش مهمي در توسعه‌ي زبان و ارتقاي چند زباني دارد،گفت: اصطلاح‌شناسي استاندارد ‌شده در كيفيت ترجمه و ويراستاري، در گردآوري فرهنگ‌ها و ابلاغ یا فرارسانی در حوزه‌ي پژوهشي مربوط نقش دارد و  درانتقال، جذب و بازآورد اطلاعات شايسته است از طريق زبان اول يا زبان مادري باشد.

وی ادامه داد: اين حقيقت اثبات شده است كه اطلاعات از طريق زبان اول بهتر تحصيل و منتقل مي‌شود و اصطلاح‌شناسي استاندارد شده در زبان اول به ابلاغ دقيق مي‌انجامد و از سوءتفاهم (كژفهمي) و سوءتعبير و تفسير (كژتفسيري) جلوگيري مي‌كند.

وی افزود: اصطلاح‌شناسي مبتني بر ترجمه را مي‌توان به عنوان يك سامانه‌ي اصطلاح‌شناسي موضوعي تعريف كرد كه به محصولات دوزباني يا چندزباني كه مشتمل بر تمام اصطلاحات در متن منبع و معادل‌هاي ترجمه‌اي در متن هدف (مقصد) است، مي‌انجامد. به بیان دیگر متون زبان مبدا و زبان مقصد هم سو هستند و اصطلاحات از زبان مبدا و زبان مقصد برداشت مي‌شوند و اصطلاحات زبان مبدا و زبان مقصد مبنايي براي كار ترجمه‌يي متون مبدا و متون مقصد هستند.

عضو کمیته تعیین واژگان مالی فرهنگستان زبان در ادامه به مزاياي اصطلاح‌شناسي مبتني بر ترجمه پرداخت و گفت: ثبت مستمر اصطلاحات و نوواژه‌ها ،بازآورد سريع و آسان اطلاعات اصطلاح‌شناسي اتكاپذير (اثبات‌نشده) ،استفاده‌ي يكسان (ثابت) از اصطلاح‌شناسي موجود ،استانداردسازي اصطلاحات در استفاده‌هاي مكرر ،حمايت و تعامل پيوسته بيشتر مترجمان و اصطلاح‌شناسان ،استفاده‌ي هرگونه زبان به عنوان زبان منبع ،فرايند بهره‌برداري از اصطلاحات (گردآوري داده‌ها) ،تسهيل فرآيند همكاري اصطلاح‌شناسي از جمله مزایای اصطلاح شناسی مبتنی بر ترجمه هستند که باید به این موارد مهم توجه کافی داشت.