اوضاع بد معیشتی و اقتصادی کشور به جایی رسیده که برخی از مردم ناچارند کارهایی را انجام دهند که نه‌تنها مطابقتی با شان انسانی ندارد بلکه خطرات جانی زیادی نیز برای آنها دربر دارد.
مرگ پنج کولبر جوان زیر بهمن کوهستان پیرانشهر، مرگ دو کولبر به دلیل تیراندازی نیروهای هنگ مرزی بانه، مرگ یک کولبر نوجوان در یکی از مناطق مرزی ماکو و... تنها قسمتی از حوادثی است که به علت نبود شغل مناسب در مناطق مرزی، در ماه‌های اخیر اتفاق افتاده است به‌طوری‌که شاید بتوان گفت در حال حاضر مرگ، کابوس هر روز کولبران شده اما با این حال آنها برای تامین هزینه‌های زندگی دوباره دست به این کار می‌زنند.
به گزارش سایت نساجی امروز به نقل از جهان صنعت، کولبری از جمله چالش‌هایی به شمار می‌رود که طی سال‌های اخیر حرف و حدیث‌های زیادی در رابطه با آن مطرح بوده و حتی گاهی از کولبران که به سختی بارهای سنگین را به دوش می‌کشند، به عنوان قاچاقچی یاد می‌شود چراکه بسیاری از کالاهای وارداتی توسط کولبران، نمونه‌های مشابه داخلی دارند و این واردات به ضرر تولید ملی تمام می‌شود اما با توجه به اینکه برای مرزنشینان شغل مناسبی در نظر گرفته نشده، آنها چاره‌ای جز این کار ندارند.
بی‌انصافی است اگر بگوییم «کولبر قاچاقچی است»، چراکه سودهای کلان قاچاق کالا از مناطق مرزی در نهایت به جیب باندهای بزرگ قاچاق می‌رود و کولبری که برای تامین ارتزاق خود دست به چنین کاری می‌زند، مقصر اصلی این ماجرا نیست.
درآمد ناچیز کولبران
کولبری یکی از آن شغل‌های پرخطری به حساب می‌آید که به علت نبود شغل مناسب در مرزهای کشور، جوانان و افراد میانسال در رده سنی بین 13 تا 60 سال را درگیر خود کرده و با وجود اینکه طی سال‌های متمادی، سوانح و حوادث زیادی را برای کولبران به دنبال داشته اما همچنان تدبیر درستی از سوی دولت‌ها برای ایجاد شغل در این مناطق اندیشیده نمی‌شود.
این در حالی است که تنها زمانی که کولبران با هدف تامین معیشت و به دست آوردن قسمتی از خرج زندگی خود تا پای مرگ پیش رفته و در این راه سخت و طاقت‌فرسا جان خود را از دست می‌دهند، مبحث کولبری برای مدت کوتاهی بر سر زبان‌ها افتاده و توسط دولتمردان وعده وعیدهایی در این خصوص داده می‌شود.
اما در نهایت شاهد این هستیم که کولبران ناچارند برای به دست آوردن حقوقی ناچیز جان خود را کف دست‌شان گذاشته و راه‌های پرپیچ و خم کوهستانی را با بارهای سنگینی که به دوش دارند، طی کنند تا بلکه بتوانند در این روزهای سخت اقتصادی که حتی قیمت اساسی‌ترین کالاهای روزمره مردم به سرعت در حال بالا رفتن است، به زندگی خود ادامه دهند.
در همین خصوص هیوا یکی از کولبران شهرستان بانه با بیان اینکه شغل بسیاری از مردم این منطقه کولبری است، گفت: کولبری در شان انسان نیست. اما برای تامین نیازهای روزانه خانواده مجبور به این کار می‌شویم.
وی اظهار کرد: راه چاره‌ای جز این کار نداریم چراکه منطقه ما از بسیاری از امکانات محروم است. همچنین شهرستان بانه با اینکه منطقه‌ای کوهستانی است اما زمین‌های کشاورزی بسیار کوچکی دارد که در نهایت باعث می‌شود کشاورزی در این منطقه بهره‌وری زیادی نداشته باشد.
این کولبر افزود: هر کولبر در ماه چهار بار می‌تواند بار ببرد و هزینه هر بار 100 تا 150 هزار تومان است. بنابراین کولبران هر ماه 500 تا 600 هزار تومان درآمد دارند که با توجه به وضعیت اقتصادی منطقه درآمد بسیار ناچیزی است.
پیله‌وری جایگزین کولبری
این شرایط نابسامان در مناطق مرزی در حالی ادامه دارد که از شهریور امسال دولت تصمیم گرفت با راه‌اندازی بازارچه‌های مرزی، به ساماندهی وضعیت کولبران بپردازد.
بر اساس این تصمیم هر یک از مرزنشینان واجد شرایط هر ماه ۵۰۰هزار تومان از تخفیف عوارض قانونی واردات معاف می‌شوند. همچنین طبق گفته وزیر کشور، قرار بر این است که پیله‌وری جایگزین کولبری شود و معابر موقت غیررسمی بسته و کالا از مرزهای رسمی وارد کشور شود. در این میان قرار است کارت‌های الکترونیکی به جای دفترچه‌های کولبری صادر شود.
چندی پیش عبدالرضا رحمانی‌فضلی در نشست هیات نمایندگان اتاق بازرگانی ایران گفت: مصوبه‌ای در دولت برده‌ایم و تصویب کرده‌ایم که کولبری در مرزها متوقف شود.
وی افزود: به جای عملیات کولبری، امتیازات و تخفیفات ویژه‌ای به کسانی که کارت پیله‌وری دارند، داده خواهد شد که آنها از مرز استفاده کرده و کالاهای خود را به بازارچه‌های مرزی بیاورند. به گفته وی، بر این اساس 15 بازارچه مرزی ایجاد می‌شود و به روستاییانی که در 50 کیلومتری مرزها قرار دارند، کارت پیله‌وری داده می‌شود تا از تخفیفات گمرکی بهرمند شوند و به جای آن مرزها برای ورود کالا به کشور به شکل قبل بسته خواهد شد.
وزیر کشور باید وضعیت را روشن کند
اما چند روزی از این خبر نگذشته بود که نمایندگان مجلس و برخی کارشناسان به این تصمیم وزارت کشور واکنش داده و در رابطه با آن اظهار نگرانی کردند چراکه با توجه به نبود شغل شایسته و مناسب در مناطق مرزی، اگر کولبری نیز متوقف شود، عواقب زیادی برای معیشت زندگی کولبران و همچنین ساکنان مناطق مرزی به دنبال خواهد داشت.
در همین خصوص نماینده مردم بانه و سقز در مجلس گفت: اظهارات وزیر کشور مبنی بر ممنوعیت کولبری، نگران‌کننده است چراکه چند و چون راهکار جایگزین برای ارتزاق کولبران مشخص نشده است. به گفته محسن بیگلری، اینکه کولبری با شان انسانی تناقض دارد، نکته درستی است ولی وزیر کشور باید وضعیت را روشن کند.
نگرانیم همین راه ارتزاق هم سد شود
نماینده مردم بانه و سقز در مجلس در این خصوص اظهار کرد: با توجه به اینکه جایگزین خوبی در منطقه کردستان وجود نداشته، متاسفانه کولبری به راه ارتزاق بسیاری از مردم مرزنشین تبدیل شده است.
بنابراین ترس‌مان از این است که به اسم کارت پیله‌وری، همین راه ارتزاق هم سد شود. نگرانیم که کارت پیله‌وری را در مدت محدود اجرا کنند ولی ضمانت اجرایی نداشته باشد و آن وقت فردی که با اتکا به جسم خود و توانایی‌های بدنی‌اش، نان درمی‌آورده، بی‌روزی بماند. وی گفت: اگر به جای ممنوعیت کولبری و جایگزینی کارت پیله‌وری، اشتغال پایدار در مرزها ایجاد می‌کردند، خیلی بهتر بود.
بیگلری با تاکید بر اینکه از ممنوعیت کولبری خوشحال نیستیم چون نگرانیم، گفت: اگر این راهکارها، ضمانت اجرایی داشته باشد و کولبران سر و سامان بگیرند و دیگر شاهد آن اتفاقات گذشته مثل سقوط بهمن و گیر افتادن در کوهستان و دستگیری کولبران و شلیک به سمت آنها نباشیم، خوشحال خواهیم شد ولی باید درآمد راهکار جایگزین در یک حد قابل قبولی باشد و همچنین این درآمد، مداوم باشد.
در این خصوص یکی از کولبران نیز با اظهار نگرانی از این تصمیم دولت گفت: پدیده کولبری در کردستان رواج یافته و مردم راه بسیار سخت و پرخطری را برای درآمد طی می‌کنند اما با این وجود نگران این هستیم که با تصمیم جدید دولت، همین درآمد ناچیز را هم از ما بگیرند و اوضاع از این بدتر شود چراکه هنوز برای ما مشخص نشده آیا با این رکود می‌توانیم درآمدی برای خود تامین کنیم یا خیر.
نگفتیم کولبری ممنوع است
اما بعد از اعلام این اظهار نگرانی‌ها، وزیر کشور به اعتراض‌ها واکنش نشان داد و گفت: نگفتیم کولبری ممنوع است بلکه گفتیم باید ساماندهی شوند. بنابراین تصمیم گرفتیم با اعمال برخی سیاست‌ها و حمایت‌ها به گونه‌ای عمل کنیم که هم شغل آنان حفظ شود و هم امنیت داشته باشند.
رحمانی‌فضلی اظهار کرد: معین شد در غرب کشور از مرز تا محدوده 30 کیلومتری و در شرق تا محدوده 50 کیلومتری برای کسانی که حداقل سه سال در جوار مرز زندگی می‌کنند کارت پیله‌وری صادر شود و نوع کالاهایی که می‌توانستند وارد کنند از سوی وزارت اقتصاد تعیین شود تا هم کرامت آنها تامین و هم از درگیری‌های مرزی جلوگیری شود.
با توجه به آنچه دولتمردان می‌گویند، اجرای موفق طرح صدور کارت‌های الکترونیکی پیله‌وری می‌تواند نویدی برای پایان دادن به رنج کولبران باشد چراکه آنها سال‌هاست نان را با جان می‌خرند اما با این حال اگرچه برخی از نمایندگان مجلس نیز این طرح را برای رفع بیکاری و تامین معیشت مرزنشینان مناسب می‌دانند اما از نحوه اجرای این طرح همچنان نگران هستند.
در همین خصوص رسول خضری نماینده مردم سردشت و پیرانشهر در مجلس حذف کولبری را اقدامی ارزشمند برشمرد و گفت: تا زمانی که شغل مناسبی جایگزین کولبری نشود کولبری همچنان ادامه خواهد داشت.
این در حالی است که حذف کولبری به شرطی که بیمه بیکاری کولبران لحاظ شود اقدامی ارزشمند است. وی اظهار کرد: تا زمانی که زیرساخت‌ها برای ساماندهی کولبران فراهم نشود، معابر موقت مرزی باز خواهند بود.
نحوه توزیع کارت‌های الکترونیکی
اما در حالی که همچنان برخی مسوولان نسبت به نحوه اجرای این طرح از سوی دولت نگران هستند، فرماندار بانه درباره نحوه توزیع کارت‌های الکترونیکی گفت: در شهرستان بانه 9 هزار کارت الکترونیکی برای مرزنشینان در شعاع 20 کیلومتری مرز صادر می‌شود این در حالی است که در گذشته شش هزار دفترچه کولبری برای مرزنشینان در 15 کیلومتری مرز صادر شده بود.
محمد فلاحی به مزایای این طرح اشاره کرد و افزود: کاهش زمان، هزینه و مراحل ترخیص کالا، برخورداری پنج میلیون ریال تخفیف ویژه در ماه به ازای هر کارت الکترونیکی و تبدیل دفترچه کولبری به کارت الکترونیکی مرزنشینی از جمله مزایای این طرح است.
وی اظهار داشت: کولبرانی که بیمه دارند، بیمه‌شان همچنان ادامه خواهد داشت اما کولبر یا صاحب کالا، کالای خود را به جای اینکه از معابر موقت گله‌سوره و هنگه‌ژاله وارد کند از طریق مرزی سیرانبند بانه به صورت رسمی وارد می‌کند که بخش زیادی از هزینه‌های حمل کالا کاهش می‌یابد.
ناگفته نماند که کارت‌های الکترونیکی برای سرپرست خانوارهایی که سه سال متوالی در یک روستا سکونت داشته و دارای کارت پایان خدمت بوده و همچنین در عین حال شغل و بیمه نداشته باشند، صادر می‌شود.
با توجه به مطالبی که تاکنون عنوان شد، در حال حاضر کارشناسان نگران این هستند که کولبرانی که در حال حاضر با نان بخور و نمیر روزگار می‌گذراند، از همین حداقل حقوق هم باز بمانند و اوضاع بدتر شود.
این در حالی است که این نگرانی نیز وجود خواهد داشت که با بیکاری جوانان و میانسالانی که راهی جز کولبری برای تامین مخارج خود ندارند، شرایط برای اعمال خلاف در این مناطق مهیا شود.
از این رو اگرچه رسیدگی به اوضاع کولبران، گام مثبتی است که از سوی دولت برداشته شده اما بهتر این بود که دولت در جهت ایجاد فرصت‌های شغلی شایسته در مناطق مرزی اقدام کند تا شک و شبهه‌ای نیز در این راستا وجود نداشته باشد.
با این تفاسیر، حال باید دید که دولت دقیقا چه برنامه‌ای برای رسیدگی به وضعیت مرزنشینان و کولبران دارد تا وضعیت آنها از آنچه در حال حاضر وجود دارد، بدتر نشود.
گفتنی است طرح ساماندهی مبادلات از معابر موقت مرزی به مرزهای رسمی از چند سال قبل در دستور کار دولت قرار گرفته و در نخستین جلسه هیات وزیران در مردادماه سال‌جاری به پیشنهاد مشترک وزارتخانه‌های کشور، امور اقتصادی و دارایی، صنعت، معدن و تجارت و ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز با استناد به اصل 138 قانون اساسی آیین‌نامه ساماندهی مبادلات بازارچه‌های غیررسمی و موقت در دستور کار دولت قرار گرفت و مهرماه سال‌جاری در هیات دولت تصویب و ابلاغ شده است.
در این طرح مبادلات از بازارچه‌های غیررسمی به بازارچه‌های رسمی انتقال می‌یابد و کالا از طریق مرزهای رسمی با داشتن کارت الکترونیکی و برخورداری از تخفیفات ویژه مبادله می‌شود.
اما قبل از اجرای این طرح، دولت طرح ساماندهی کولبران را در دستور کار خود قرار داد.
در طرح ساماندهی کولبران قرار بر این بود که کالا از معابر موقت مرزی با گاری و دیگر وسایل نقلیه وارد کشور شود و همچنین جاده برای دسترسی معابر موقت مرزی احداث شود و کولبران بیمه شوند.