امروز فرش‌های تولیدشده در استان قم به‌عنوان یکی از باکیفیت‌ترین و گران‌بهاترین فرش‌های ایرانی شناخته شده‌اند، این در حالی است که تا ۱۰۰ سال پیش فرشبافی صنعت قابل توجه این شهر به‌شمار نمی‌رفت.
توسعه صنعت قالیبافی در استان قم به زمانی بازمی‌گردد که بازرگانان کاشانی دارهای قالی را به این شهر بردند و مردم به قالیبافی به شکل رایج امروزی پرداختند. در کمتر از ۲۰ سال این صنعت به‌طورقابل ملاحظه‌ای در این شهر رشد و گسترش پیدا کرد. فرش یک مبحث ملی است که با تاریخ و فرهنگ ملت ایران گره خورده و لازم است برای رونق بیشتر این حوزه اقتصادی تعامل بین سازمان‌های گوناگون استانی بیشتر از گذشته شود.
به گزارش سایت نساجی امروز به نقل از صمت، فرش‌ها و قالی‌های هنرمندان فرشباف قم با کیفیت و تنوع بالایی بافته می‌شوند. باکیفیت‌ترین فرش‌های تولید شده در قم از ابریشم خالص بافته می‌شوند و در میان زیباترین فرش‌های ایران و جهان قرار می‌گیرند، به‌همین دلیل تلاش مسئولان استان قم همیشه بر این اصل استوار بوده که از هیچ کمکی در راستای رونق فرش و رسیدگی به مطالبات فعالان این هنر، صنعت دریغ نکنند.
با این همه مشکلاتی در این عرصه وجود دارد که باید برنامه‌هایی به منظور رفع این مشکلات در نظر گرفته شود.
ایجاد ظرفیت‌ها و فرصت‌های جدید صادراتی از جمله‌های راهکارهای رونق صنعت فرش دستباف استان به‌شمار می‌رود. به گفته کارشناسان، فرش قم در سطح ملی و جهانی جایگاه ویژه‌ای دارد و ۲۰ درصد فرش دستباف صادراتی کشور در استان قم تولید می‌شود که بسیار ارزشمند است و باید تقویت شود.
بافندگان فرش دستباف نقش محوری و اصلی در رونق و توسعه صنعت فرش دستباف دارند که افزایش حمایت از این افراد باید در دستور کار قرار گیرد. علاوه بر این به‌منظور توسعه صادرات این محصول نیز باید حمایت و تسهیلات لازم درنظر گرفته شود تا شاهد شکوفایی دوباره صنعت فرش در کشور و در استان قم باشیم.
رشد ۲۷ درصدی صادرات فرش قم
به گفته رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی استان قم ۲۰ درصد صادرات فرش دستباف کشور از استان قم است. در ۹ ماه امسال فرش دستباف استان قم به ۱۰ بازار هدف شامل امریکا، آلمان، لبنان، ژاپن، انگلیس، امارات، مکزیک، ایتالیا، افریقای جنوبی و کویت با ارزش ۳۹میلیون دلار صادر شده که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته ۲۷ درصد افزایش داشته است.
ابوالفضل خاکی با اشاره به اینکه در همین مدت صادرات فرش از کل کشور ۲۷۷ میلیون دلار بود، اظهار کرد: چند وقتی است برنامه‌ریزی‌ها برای صادرات فرش باتوجه به وضعیت فعلی بازار و رکود حاکم بر آن تا حدودی متوقف شده است.
وی با بیان اینکه صادرکنندگان برای صادرات فرش در سال آینده رشد ۲۰ درصدی پیش‌بینی کرده‌اند، ادامه داد: ۹ ماه امسال ارزش صادرات فرش از کل کشور به امریکا ۹۷میلیون دلار، آلمان ۴۴میلیون دلار، امارات ۳۹میلیون دلار، لبنان ۲۴میلیون دلار، پاکستان ۱۹میلیون دلار، انگلیس ۱۸/۵میلیون دلار، ژاپن ۸/۴میلیون دلار، قطر ۸/۲میلیون دلار، افریقای جنوبی ۶/۲میلیون دلار و کانادا ۶میلیون دلار بوده است.
افغانستان، پاکستان و ترکیه رقیب قم
رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی استان قم با اشاره به مشکلات صادرکنندگان فرش تصریح کرد: عمده مشکلات صادرکنندگان بیشتر در زمینه مدیریت سنتی فرش در عرصه تولید و تجارت است که خود این موضوع مانع از رشد قابل قبول در این حوزه می‌شود. مشکل دیگر تبلیغات نامناسب است؛ متاسفانه در سطح جهان تبلیغات مناسبی در زمینه فرش ایران انجام نمی‌شود تا مصرف‌کنندگان بازارهای هدف از کیفیت فرش ایران آگاه شوند.
خاکی اظهار کرد: کمبود نقدینگی و سرمایه در گردش از دیگر مشکلات صادرکنندگان است؛ کشورهایی مانند افغانستان، پاکستان و ترکیه رقیبان سنتی ما در بازارهای جهانی به شمار می‌روند. این کشورها تا حدودی در صادرات فرش استان قم تاثیرگذار بوده‌اند.
نرخ تمام شده فرش تولیدی قم باتوجه به هزینه‌های جانبی که دارد، نسبت به نرخ فرش‌های بافته‌شده کشورهای رقیب بالاتر است، به همین دلیل قدرت نقدینگی و فروش ما پایین می‌آید.
وی تاکید کرد: از سوی دیگر میزان سرمایه در گردش این هنر، صنعت بالا است. تولیدکنندگان با نرخ سود ۲۴ درصدی تسهیلات در این صنعت فعالیت می‌کنند که مجموع مشکلات یادشده از عواملی هستند که مانع پیشرفت تولیدکننده و صادرکننده فرش می‌شوند.
رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی استان قم با اشاره به روند بیمه قالیبافان اضافه کرد: در استان قم فرآیند بیمه کردن قالیبافان به سرعت انجام شده اما برای تمدید بیمه مشکلاتی وجود داد.
مشکل بازار فروش
رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان قم با اشاره به ظرفیت ۴۰ هزار نفره اشتغال در صنعت فرش دستباف استان گفت: درحال‌حاضر مهم‌ترین مسئله هنر، صنعت فرش دستباف قم کاهش فروش و به‌دنبال آن بیکاری قالیبافان و شاغلان وابسته به این صنعت است.
محمود سیجانی ، افزایش نرخ تمام شده محصول، فعالیت رقیبان خارجی و تولید و تجارت به روش سنتی و بدون اطلاع کافی از نیاز بازارهای خارجی را از مهم‌ترین علت موفق نشدن در بازارهای جهانی دانست و افزود: باتوجه به اینکه فرش دستباف قم صادراتی است و به بسیاری از نقاط جهان شامل کشورهای اروپایی، امریکا و ژاپن صادر می‌شود ارتقای سطح مهارت و دانش افراد در حوزه تولید و تجارت به‌ویژه اطلاع از سلیقه و نظر مصرف‌کنندگان خارجی منجر به تولید بهینه و متناسب با نظر و خواست مشتری می‌شود که این موضوع امکان موفقیت در فروش را بیشتر می‌کند.
وی با اشاره به برگزاری دوره‌های آموزشی مبانی زیبایی‌شناسی، هم‌نشینی رنگ‌ها، دکوراسیون داخلی و نرم‌افزارهای طراحی فرش در استان، تصریح کرد: این دوره در اردیبهشت امسال با همکاری انجمن هنرمندان طراح و نقاش فرش به‌منظور افزایش اطلاعات و آگاهی طراحان، نقاشان و تولیدکنندگان فرش دستباف با مبانی فکری مشتریان خارجی هنگام انتخاب و خرید فرش دستباف برگزار شده است. هزینه‌های برگزاری این دوره‌ها ازسوی مرکز ملی فرش ایران تامین و پرداخت شده است.
رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان قم با اشاره به پیگیری موضوع تکمیل نمایشگاه دائمی فرش دستباف قم و راه‌اندازی آن خاطرنشان کرد: بهره‌برداری از این نمایشگاه گام مؤثری در کمک و حمایت از تولید و اشتغال فعالان فرش قم خواهد بود.
ایجاد اشتغال مستقیم وغیرمستقیم
رئیس اتحادیه صادرکنندگان فرش استان قم نیز با اشاره به اینکه طیف گسترده‌ای در زمینه هنر، صنعت فرش اعم از رنگرز، نقشه‌کش و... در استان فعالیت می‌کنند، گفت: در اتحادیه تولیدکنندگان فرش حدود ۴۰ هزار نفر عضو هستند. رنگرز، بافنده، طراح، رفوگر و... از جمله افرادی هستند که براساس حرفه‌ای که دارند، عضو این اتحادیه شده‌اند.
ابوالفضل رجبیان با اشاره به برند بودن فرش ایران در جهان اظهار کرد: متاسفانه ورود برخی کشورها مانند پاکستان و ترکیه که محصولات‌شان نرخ تمام شده کمتری برای فروش دارند باعث ضرر و زیان به فرش ایران و استان قم شده است.
وی ادامه داد: با این وجود بسیاری از کشورها همچنان خواستار فرش ایران هستند؛ البته در این بین ایران هم باید با شناسایی بازارهای هدف و همچنین آگاهی از سلیقه کشورهای گوناگون در زمینه نوع بافت و نقشه فرصت رشد و توسعه بیشتر فرش ایران را فراهم کند.
رئیس اتحادیه صادرکنندگان فرش قم تصریح کرد: تبلیغات نقش زیادی در مطرح شدن فرش ایران در بازار خارج و حتی داخل دارد. دولت باید با بخش خصوصی در زمینه تبلیغات همکاری کند تا فرش ایران دوباره به جایگاه اولیه خود در بازارهای هدف برگردد. باید در نظرداشت یکی از مصادیق اقتصاد مقاومتی، تولید فرش دستباف است زیرا با نصب یک دار قالی اشتغالزایی مستقیم و مشاغل جانبی ایجاد می‌شود.
رجبیان، ایجاد اشتغال مستقیم و غیرمستقیم را از مزیت‌های فرش دستباف عنوان و تاکید کرد: تمام دست‌اندرکاران حوزه فرش از صادرکنندگان، طراحان و نقاشان و رفوگرها گرفته تا رنگرزها، پرداخت‌کارها، فروشندگان مواد اولیه، فروشندگان دار، ابزار و نقشه قالی و قالیشویی‌ها هریک دستی بر این کار دارند و سهم زیادی را در رونق اقتصاد استان به خود اختصاص می‌دهند.
سخن آخر
از نگاه کارشناسان، برای رسیدن به جایگاه مطلوب صادرات فرش در بازارهای بین‌المللی برنامه‌های گوناگونی وجود دارد، به همین منظور باید روی بازارهای هدف بیشتر کار و تبلیغات وسیع‌تری شود تا بتوانیم این بازارها را حفظ کنیم. همچنین لازم است سلیقه بازارها را به‌خوبی بشناسیم تا بتوانیم با برنامه‌ریزی دقیق صادرات را توسعه دهیم.