نوسان نرخ ارز و افزایش قیمت دلار اگرچه طی ماه‌های اخیر بازار کالاهای اساسی و غیراساسی را به هم ریخته اما در عین حال این گرانی‌ها باعث شده صادرات غیرنفتی که طی ماه‌های اخیر وضعیت نابسامانی را تجربه کرده بود تا حدی تغییر کند.
تغییری مقطعی که به گفته کارشناسان چندان جای خوشحالی ندارد. آمار جدید گمرک از تجارت خارجی ایران در 10 ماه نخست امسال حاکی از آن است که ارزش صادرات در دی‌ماه امسال سه میلیارد و ۹۷۲ میلیون دلار ثبت شده که نسبت به آذرماه ۲۶ درصد رشد دارد اما واقعیت این است که پیش از این هم کارشناسان و فعالان بخش خصوصی افزایش مقطعی صادرات به دلیل نوسان نرخ ارز را پیش‌بینی کرده و در این خصوص هشدارهایی را داده بودند که در صورت ادامه یافتن این نوسانات، نه‌تنها افزایش صادرات به صورت پایدار باقی نخواهد ماند بلکه اوضاع تجارت خارجی و همچنین بازارهای داخلی کشور با بحران مواجه خواهد شد.
به گزارش سایت نساجی امروز به نقل از جهان صنعت، از این‌رو اگرچه جهش صادراتی ایجاد شده به دلیل رشد قیمت دلار رقم خورده و این میزان افزایش صرفا از نظر ارزشی و پولی بوده اما ربطی به حجم کالاهای صادراتی ندارد.
بنابراین با وجود اینکه تراز تجاری کشور در دی ماه نسبت به آذر بهبود پیدا کرده ولی همچنان این تراز منفی یک میلیارد و ۲۶۲ میلیون دلار است در حالی که در ماه گذشته (آذرماه) تراز تجاری ایران یک میلیارد و ۹۹۹ میلیون دلار بوده است اما به‌طور کلی در ۱۰ ماه منتهی به دی ماه سال‌جاری، ۴۲ میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار واردات صورت گرفته در حالی که سهم صادرات از این آمار، تنها ۳۵ میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار بوده است که بر این اساس، در ده ماه منتهی به دی‌ماه 96، تراز تجاری منفی ۷ میلیارد و ۱۹۳ میلیون دلاری رقم خورده است.
بر همین اساس رییس کنفدراسیون صادرات با بیان اینکه جهش نرخ ارز، تاثیر خود را در آمارهای صادراتی نمودار کرده، گفت: این رشد در ماه‌های آینده پایدار نیست، چراکه تاثیر منفی خود را در نرخ مواد اولیه نشان می‌دهد.
کاهش سودها در ماه‌های آینده
محمد لاهوتی با تشریح جزییات آمار تجارت خارجی ایران در ده ماهه منتهی به دی‌ماه گفت: بر اساس آمار منتشر شده از سوی گمرک، کل تجارت خارجی ایران حدود ۷۸ میلیارد دلار بوده است که از این میزان، ۴۲ میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار واردات بوده که ۲۲ درصد رشد مثبت را تجربه کرده است؛ ضمن اینکه سهم صادرات از این آمار هم، ۳۵ میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار است که از نظر ارزشی، ۲ درصد رشد منفی دارد و نسبت به 9 ماهه، یک درصد کاهش یافته است؛ ولی نکته حائز اهمیت این است که در مقایسه آمارهای دی‌ماه به آذرماه، صادرات رشد ۲۶ درصدی و واردات رشد دو درصدی داشته است.
رییس کنفدراسیون صادرات ایران افزود: افزایش صادرات نشانگر آن است که وقتی ارز تغییر قیمت دهد، افزایش می‌یابد که البته در این دوره از جهش قیمت برخوردار بود، تاثیر خود را در صادرات نشان می‌دهد؛ البته به این معنا نیست که اگر اعداد نرخ ارز در همین رقم‌ها باقی بماند، تا دو، سه ماه آینده مجدد این روند افزایش صادرات ادامه داشته باشد؛ چراکه به هرحال تاثیر نرخ ارز در مواد اولیه داخلی نیز، خود را نشان خواهد داد و باعث می‌شود تا قیمت‌های پایه تغییر کرده و سود متعادلی که قبل از تغییرات نرخ ارز وجود داشته، بر بازار حاکم شود؛ بنابراین تاثیری که سودهای تغییر نرخ ارز در رشد صادرات نمایان کرده، در ماه‌های بعد کاهش خواهد یافت.
وی با بیان اینکه واردات، دو درصد رشد در ده ماهه تجربه کرده که نسبت به آذرماه، تفاوت زیادی ندارد، گفت: نکته بعدی که در این آمارها خودنمایی می‌کند، در رشد صادرات سایر کالاهاست که اگرچه این تفاوت بزرگ نیست؛ ولی به هرحال شرایط بهتری را نشان می‌دهد و از رشد صادراتی برخوردار بوده است.
کاهش صادرات به امارات
لاهوتی در ادامه اظهار داشت: پنج کشور هدف صادراتی ایران، چین، امارات، عراق، کره‌جنوبی و هند بوده‌اند؛ ضمن اینکه در آمارهای جدید، افغانستان از جرگه پنج کشور اول صادراتی ایران خارج شده و جای خود را به هند داده است. در عین حال، در صادرات به چین نیز رشد ۱۱ درصدی تجربه شده است؛ اما رشد صادرات به عراق 5/9 درصد و کره‌جنوبی سه درصد بوده است.
وی صادرات به امارات را با کاهش ۱۹ درصدی همراه دانست و خاطرنشان کرد: واردات از این کشور، ۴۲ درصد رشد داشته است. این نشان می‌دهد که صادرکنندگان، مشکل زیادی در مراوده با کشورهای جهان ندارند؛ ولی واردکنندگان کماکان مجبورند که از طریق واسطه‌ها اقدام کنند و کالای خود را از طریق امارات وارد کشور کنند؛ اما صادرکنندگان، صادرات مستقیم به بازارها را در دستور کار خود قرار داده‌اند.
عضو شورای گفت‌وگوی دولت و بخش‌خصوصی ادامه داد: امارات بیشترین رشد را در میان کشورهای هدف وارداتی ایران داشته و پس از آن، آلمان با رشد ۱۹ درصدی، در رتبه بعدی قرار گرفته است که البته این رشد نشان می‌دهد که واردات ایران با کیفیت بهتری در حال انجام است.
تجارت خارجی تفاوتی با گذشته نکرده
لاهوتی، قیمت هر تن کالای وارداتی را ۱۴۰۴ دلار ذکر و تصریح کرد: قیمت کالاهای وارداتی ده درصد رشد داشته؛ ضمن اینکه قیمت هر تن کالای صادراتی نیز ۳۵۹ دلار است که با وجود اینکه عدد پایینی به‌شمار می‌رود؛ ولی نسبت به ده ماهه سال قبل 5/5 درصد رشد مثبت را تجربه کرده است.
وی ادامه داد: در مجموع، آمارهای تجارت خارجی، خیلی تفاوتی با گذشته نکرده و ۲۶ درصد رشدی که در صادرات داشته‌ایم، به دلیل تاثیر نرخ ارز است؛ ضمن اینکه واردات خودرو نیز به عنوان یکی از اقلامی که همواره در آمارهای وارداتی اثرگذار بوده، با کنترل‌های دولت کاهش یافته؛ ولی باز هم با وجود محدودیت‌های دولت، واردات رشد داشته است.
لاهوتی ادامه داد: در واردات نکته دیگری که خودنمایی می‌کند، رشد ۲۲ درصدی مثبت ارزشی است که در رشد ده درصدی تناژ خود را نشان داده؛ پس خروجی تولیدات ما می‌تواند بهتر باشد و در صادرات، وضعیت بهتری را تجربه کنیم؛ البته وضعیت صادرات هم می‌تواند بستگی به افزایش قیمت نفت داشته باشد که در رشد صادرات میعانات و پتروشیمی خود را نشان داده است؛ اگرچه صادرات پتروشیمی هم رشد منفی داشته است.
وی اظهار داشت: تنوع بازارها را نداشتیم و فقط هند جایگزین افغانستان در بازارهای صادراتی شده است و دلیل آن هم می‌تواند ارتباطات نزدیک‌تر با هند باشد که به بهبود شرایط منتهی شده است.
جزییات تجارت خارجی 78 میلیارد دلاری
بر اساس آنچه گمرک ایران منتشر کرده است، ارزش صادرات در دی‌ماه امسال ۳ میلیارد و ۹۷۲ میلیون دلار ثبت شده که نسبت به آذرماه ۲۶ درصد رشد دارد و تراز تجاری کشور نیز با بهبود مواجه شده که در نهایت به منفی یک میلیارد و 262 میلیون دلار رسیده در حالی که تراز تجاری آذرماه یک میلیارد و ۹۹۹ میلیون دلار بود. همچنین ارزش کل تجارت خارجی کشور در این مدت به 78 میلیارد و 417 میلیون دلار رسیده است.
در این میان بررسی‌ها نشان می‌دهد سرعت رشد واردات در دی‌ماه نسبت به آذرماه امسال، کندتر از سرعت رشد صادرات بوده است.
ازاین‌رو اگرچه همچنان در دی‌ماه سال‌جاری تراز تجاری منفی است؛ اما فاصله صادرات و واردات نسبت به ماه گذشته کاهش یافته است. همچنین واردات در دی‌ماه نسبت به آذرماه رشد حدود دو درصدی را تجربه کرده؛ از سوی دیگر، روند ارزشی صادرات در چند ماه گذشته نشان می‌دهد صدور کالا در آذرماه نسبت به آبان‌ماه با افت 5/16 درصدی مواجه بوده و ارزش واردات رشد ۱۱ درصدی را تجربه کرده است.
همچنین ارزش صادرات در آبان ماه نسبت به مهرماه، ۹ درصد کاهش و ارزش واردات نیز ۹ درصد رشد داشته است. به نظر می‌رسد جهش ارزی در دی‌ماه موجب شده تا صادرات فاصله خود را از واردات کاهش دهد و در نخستین ماه فصل چهارم، رشد بیشتری را نسبت به واردات ثبت کند.
تراز تجاری منفی
آمارهای منتشر شده از سوی گمرک نشان می‌دهد در ۱۰ ماه منتهی به دی سال‌جاری ۳۰ میلیون و ۴۹۱ هزار تن کالا به ارزش ۴۲ میلیارد و ۸۰۵ میلیون دلار وارد کشور شده و نسبت به مدت‌زمان مشابه سال گذشته، به لحاظ وزنی بیش از ۱۰ درصد و به لحاظ ارزشی حدود ۲۲ درصد افزایش داشته است.
بر این اساس وزن کالاهای وارداتی در ۱۰ ماه منتهی به دی سال گذشته ۲۷ میلیون و ۶۲۳ هزار تن و ارزش آن نیز ۳۵ میلیارد و ۱۰۶ میلیون دلار بوده است.
کارنامه صادرات کالاهای ایرانی نیز نشان می‌دهد که در ۱۰ ماه منتهی به دی سال‌جاری، صادرکنندگان توانسته‌اند ۹۹ میلیون و ۳۰۹ هزار تن کالا را به ارزش ۳۵ میلیارد و ۶۱۲ میلیون دلار به بازارهای هدف صادر کنند.
آنچه در مدت‌زمان مشابه سال گذشته اتفاق افتاده، حاکی از آن است که ۱۰۷ میلیون و ۲۶۷ هزار تن کالا به ارزش ۳۶ میلیارد و ۴۵۶ میلیون دلار به بیرون از مرزهای کشور صادر شده است.
بنابراین مقایسه صدور کالا در ۱۰ ماه منتهی به دی امسال نسبت به مدت‌زمان مشابه سال گذشته از افت بیش از ۷ درصدی در وزن کالاهای صادراتی و افت بیش از ۲ درصدی در ارزش آنها خبر می‌دهد.
بر اساس این آمار، حجم تجارت خارجی ایران در مدت‌زمان مذکور معادل ۷۸ میلیارد و ۴۱۷ میلیون دلار و تراز تجاری نیز منفی ۷ میلیارد و ۱۹۳ میلیون دلار رقم خورده است.
هند به‌جای افغانستان مقصد کالاهای صادراتی
همچنین اقلام عمده صادراتی در ۱۰ ماه منتهی به دی سال ۹۶ شامل میعانات گازی به ارزش پنج میلیارد و ۶۷۹ میلیون دلار با سهم ارزشی حدود ۱۶ درصد، پروپان مایع شده به ارزش یک میلیارد و ۲۱۳ میلیون دلار و سهم ارزشی بیش از سه درصد، روغن‌های سبک و فرآورده‌ها به‌جز بنزین به ارزش ۹۹۷ میلیون دلار و سهم ارزشی حدود سه درصد، متانول به ارزش ۹۸۴ میلیون دلار و سهم ارزشی حدود سه درصد و سنگ‌آهن هماتیت دانه‌بندی به ارزش ۸۴۵ میلیون دلار و سهم ارزشی بیش از دو درصد بوده است.
همچنین بر اساس آمارها، بیشترین کالاهای ایرانی به ۵ مقصد چین، امارات، عراق، کره‌جنوبی و هند صادر شده است. پیش از این امارات در رتبه دوم و عراق در رتبه سوم قرار داشت.
همچنین افغانستان به‌جای هند در زمره عمده‌ترین مقاصد صادراتی ایران قرار گرفته بود. در ۱۰ ماه منتهی به دی سال‌جاری، ۲۸ میلیون و ۱۸۶ هزار تن کالا به ارزش هفت میلیارد و ۴۲۲ میلیون دلار به چین صادر شده که سهم وزنی بیش از ۲۸ درصد و سهم ارزشی حدود ۲۱ درصدی را از کل صادرات ایران به خود اختصاص داده است.
بررسی‌ها نشان می‌دهد که صادرات به چین در مدت‌زمان مذکور نسبت به مدت‌زمان مشابه سال گذشته به لحاظ وزنی با افت حدود پنج درصد و به لحاظ ارزشی با رشد بیش از ۱۱ درصد مواجه بوده است.
بازار امارات هم در ۱۰ ماه منتهی به دی سال‌جاری، میزبان ۱۴ میلیون و ۶۴۱ هزار تن کالای ایرانی به ارزش پنج میلیارد و ۱۳۵ میلیون دلار بوده و توانسته سهم وزنی حدود ۱۵ درصد و سهم ارزشی بیش از ۱۴ درصد از کل صادرات ایران را به خود اختصاص دهد اما صادرات به این کشور هم از لحاظ وزنی و هم از لحاظ ارزشی نسبت به مدت‌زمان مشابه سال گذشته افت داشته است.
بر این اساس افت بیش از 5/7 درصدی در وزن و افت حدود ۱۹ درصدی در ارزش صادرات به این کشور در ۱۰ ماه منتهی به دی سال‌جاری نسبت به مدت‌زمان مشابه سال گذشته در کارنامه تجارت خارجی رقم خورده است.
کاهش صادرات به عراق
وزن و ارزش صادرات به عراق هم در مدت‌زمان مذکور نسبت به مدت مشابه سال گذشته افت داشته است. در ۱۰ ماه منتهی به دی سال‌جاری، ۱۰ میلیون و ۵۸۵ هزار تن کالا به ارزش پنج میلیارد و ۴۰ میلیون دلار به این کشور هم‌جوار صادر شده که سهم وزنی حدود ۱۱ درصدی و سهم ارزشی بیش از ۱۴ درصدی را از کل صادرات کشور به خود اختصاص داده است.
اما این میزان صادرات به عراق، نسبت به ۱۰ ماه منتهی به دی سال ۹۵ با افت وزنی بیش از ۱۳ درصد و افت ارزشی حدود یک درصد مواجه بوده است. صادرکنندگانی که کالاهای ایرانی را به کره‌جنوبی صادر کرده‌اند، توانسته‌اند هشت میلیون و ۲۸۴ هزار تن کالای ایرانی را به ارزش سه میلیارد و ۴۱۲ میلیون دلار به بازارهای این کشور آسیایی وارد کنند.
سهم صادراتی این کشور از کل صادرات ۱۰ ماه منتهی به دی سال‌جاری به لحاظ وزنی بیش از هشت درصد و به لحاظ ارزشی بیش از ۵/۹ درصد است.
صدور کالا به کره‌جنوبی در مدت‌زمان مذکور نسبت به مدت‌زمان مشابه سال گذشته، برخلاف صادرات به کشورهای نامبرده، هم به لحاظ وزنی و هم به لحاظ ارزشی رشد داشته است. بر این اساس رشد بیش از ۳۹ درصدی در وزن و حدود ۳۳ درصدی در ارزش صادرات به کره‌جنوبی، در کارنامه تجارت با این کشور ثبت شده است.
همچنین صادرات هشت میلیون و ۳۳۰ هزار تن کالا به ارزش دو میلیارد و ۲۷۷ میلیون دلار به هند، موجب شده این کشور آسیایی به‌جای افغانستان در زمره عمده‌ترین مقاصد صادراتی ایران قرار گیرد و سهم وزنی بیش از هشت درصد و سهم ارزشی بیش از شش درصد از کل صادرات را به خود اختصاص دهد.
صدور کالا به این کشور در ۱۰ ماه منتهی به دی سال‌جاری نسبت به مدت‌زمان مشابه سال گذشته به لحاظ وزنی رشد بیش از پنج درصدی و به لحاظ ارزشی افت حدود سه درصدی را تجربه کرده است. متوسط قیمت هر تن کالای صادراتی در مدت‌زمان مورد بررسی ۳۵۹ میلیون دلار بوده که نسبت به مدت‌زمان مشابه سال گذشته بیش از 5/5 درصد رشد داشته است.