حیات جریان اقتصادی یک کشور در گرو سرمایه‌گذاری در آن است. هر چه سرمایه‌گذاری یک کشور را تهدید کند، به عبارتی، مهم‌ترین خطر برای رشد و توسعه است.
سرمایه‌گذاری در ایران یکی از شاخص‌هایی است که در طول ۴ دهه گذشته از نوسان بالایی برخوردار بوده و عواملی مختلف بر آن تاثیر گذاشته است. اما اگر نیم‌نگاهی به مسیر پرفرازونشیب ۴ دهه گذشته بیندازیم، عوامل سیاسی و برخی ماجراجویی دولت‌ها بیشترین آسیب را به این بخش وارد کرده است. به عبارت دیگر، فرازونشیب شاخص‌های سرمایه‌گذاری با رویکرد سیاست خارجی دولت‌ها رابطه معناداری دارد.
ترسیم فضای اقتصادی
به گزارش سایت نساجی امروز به نقل از گسترش صنعت، موجودی سرمایه یکی از مهم‌ترین عوامل تولید است که مجموعه‌ای از کالاهای سرمایه‌ای فیزیکی مشهود کشور، که قابل اندازه‌گیری بوده و در فرآیند تولید کالاها و خدمات و ایجاد درآمد نقش بسزایی دارد را تشکیل می‌دهد.
به عبارت دیگر، موجودی سرمایه مجموع ارزش ساختمان و تاسیسات و ماشین‌آلات و تجهیزاتی است که در فرآیند تولید به کار رفته یا قابل استفاده است و روند سرمایه‌گذاری در این بخش به نوعی ثروت ملی را نشان می‌دهد.
سرمایه‌گذاری در این بخش‌ها بر رشد بهره‌وری در حوزه‌های مختلف اقتصاد، افزایش سطح درآمد ملی و کاهش فقر، رشد اشتغال، توسعه بازار، اصلاح توازن تجاری، استفاده بهینه و کارآمد از منابع طبیعی، پیشرفت‌های دانش فنی و توسعه زیرساخت تاثیر مستقیم دارد. بنابراین بررسی روند سرمایه‌گذاری می‌تواند تا حدودی تصویر مناسبی از وضعیت اقتصادی کشور ترسیم کند.
آغاز تنش‌های بین‌المللی علیه ایران
از آنجا که روند سرمایه‌گذاری در بخش ماشین‌آلات به شکل روشن‌تری وضعیت صنایع کشور را نمایان می‌کند به همین منظور بررسی وضعیت ۴۰ ساله سرمایه‌گذاری در این بخش می‌تواند ملاک مناسبی برای آگاهی از وضعیت صنعت باشد. روند ۴۰ ساله سرمایه‌گذاری در کشور گویای روزهای پرافت‌وخیز بوده است.
براساس آمار بانک مرکزی، در سال ۱۳۵۶ میزان سرمایه‌گذاری در بخش ماشین‌آلات به نرخ ثابت سال ۱۳۸۳ معادل ۱۷/۵هزار میلیارد تومان بوده که با انقلاب اسلامی ایران و افزایش تنش‌های خارجی کشور این رقم کاهش شدید می‌یابد و در سال ۱۳۵۸ به حدود ۶ هزار میلیارد تومان می‌رسد.
کاهش سرمایه‌گذاری با اوج گرفتن جنگ
با شکل‌گیری دولت و انسجام ساختار حاکمیت، سرمایه‌گذاری در این بخش دوباره روند آرام رشد خود را از سر می‌گیرد به نحوی که در سال ۱۳۶۲ این رقم به حدود ۱۴ هزار میلیارد تومان نزدیک می‌شود اما با اوج گرفتن جنگ ایران و عراق روند سرمایه‌گذاری این بخش با افت قابل توجه روبه‌رو می‌شود و در سال ۱۳۶۵ میزان سرمایه‌گذاری در بخش ماشین‌آلات به کمتر از ۵ هزار میلیارد تومان می‌رسد.
با پایان ۸ سال دفاع مقدس، آغاز دوران سازندگی با رشد سرمایه‌گذاری روبه‌رو است اما به دلیل نبود زیرساخت پس از چند سال با پر شدن ظرفیت‌های موجود سرمایه‌گذاری این بخش دوباره دچار افت می‌شود به گونه‌ای که سرمایه‌گذاری در بخش ماشین‌آلات در سال ۱۳۷۰ به حدود ۱۶ هزار میلیارد تومان می‌رسد اما در سال‌های پس از افت شدید در سال ۱۳۷۴ به حدود ۷ هزار میلیارد تومان می‌رسد.
روزهای خوش سرمایه‌گذاری
با آغاز دوران اصلاحات و روی کار آمدن رویکرد تعامل با جهان و گفت‌وگوی تمدن‌ها روند سرمایه‌گذاری کشور رشد قابل ملاحظه‌ای می‌یابد. البته در به ثمر نشستن سرمایه‌گذاری‌ها علاوه‌بر کاهش تنش‌های بین‌المللی، ثبات اقتصادی و...، توسعه زیرساخت‌های صنعت کشور در دوران سازندگی بی‌تاثیر نبوده و در این دوران شاهد به ثمر نشستن بذرهای کاشته شده بوده‌ایم. این روند تا سال ۱۳۸۹ ادامه داشت به نحوی که سرمایه‌گذاری در بخش ماشین‌آلات به کم‌سابقه‌ترین میزان یعنی بیش از ۳۲ هزار میلیارد تومان می‌رسد.
عقب‌گرد ۴۰ ساله در دولت دهم
این روند در دولت نهم نیز ادامه داشت اما با افزایش تنش‌های بین‌المللی، تحریم‌های شدید علیه ایران و ماجراجویی‌های دولت دهم، کشور با کاهش شدید سرمایه‌گذاری مواجه می‌شود به نحوی که با عقب‌گردی شدید در سال ۱۳۹۲ میزان سرمایه‌گذاری در این بخش به کمتر از میزان سال ۱۳۵۶ می‌رسد.
به عبارت دیگر، پس از فراز و فرودهای شدید در این سال‌ها سرمایه‌گذاری در بخش ماشین‌آلات به جایگاه ۳۶ سال پیش از خود بازمی‌گردد و به رقم ۱۷/۲ هزار میلیارد تومان نزدیک می‌شود.
بهبود روند سرمایه‌گذاری
با روی کار آمدن دولت تدبیر و امید با رویکرد تعامل با جهان و بازگشت آرامش و ثبات به وضعیت اقتصادی روند سرمایه‌گذاری در این بخش با رشد روبه‌رو شده است؛ البته نظر به اینکه سال پایه محاسباتی در این سال تغییر یافته، میزان حجم سرمایه‌گذاری را نمی‌توان با رقم‌های گذشته مقایسه کرد اما روند رشد به نحوی است که در سال ۱۳۹۵ به نسبت سال ۹۴ در بخش ماشین‌آلات شاهد رشد ۵/۶ درصدی بوده‌ایم.
در امسال نیز به دلیل افزایش تنش‌های بین‌المللی و به مخاطره افتادن برجام، سرمایه در این بخش دچار کاهش شده و در ۶ ماه نخست سال در بخش ماشین‌آلات شاهد رشد منفی ۰/۶ درصدی هستیم. بررسی کلی روند ۴۰ ساله رشد سرمایه ثابت ناخالص در بخش ماشین‌آلات نشان می‌دهد که رویکرد سیاسی دولت‌ها و تنش‌های بین‌المللی ایران در سیاست خارجی تاثیر زیادی بر روند تشکیل سرمایه داشته است.
حسین سلیمی، عضو کمیسیون سرمایه‌گذاری اتاق بازرگانی ایران در درباره تاثیرپذیری اقتصاد ایران از سیاست گفت: ساختار اقتصادی کشور ناشی از نگرش‌های سیاسی و اقتصادی حاکم بر فضای کشور است. در آغاز انقلاب اسلامی به دلیل تنش‌های سیاسی برخی تحریم‌ها و همچنین پس از جنگ تحمیلی، آسیب‌های زیادی به اقتصاد کشور وارد شد.
پس از سال‌های ۹۰ تا ۹۲ نیز با اوج گرفتن تحریم‌ها در بسیاری از بخش‌ها با مشکل روبه‌رو شدیم و به دلیل شرایط بی‌ثبات اقتصادی سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی در صنایع بسیار کاهش یافت.
تاثیر نگرش مبتنی‌بر اقتصاد دولتی
سلیمی با بیان اینکه نگرش مدیریتی کشور نیز بر اقتصاد بسیار تاثیرگذار است، گفت: نگرش مبتنی‌بر اقتصاد دولتی در آغاز انقلاب اسلامی شکل گرفت و سیاستمداران معتقد بودند توسعه متوازن در گرو دولتی شدن اقتصاد است اما به مرور با گذشت ۳۰ سال از انقلاب این نگرش تغییر کرده و دولت‌ها معتقدند سهم بخش خصوصی باید افزایش یابد. اکنون با توجه به مشکلات سال‌های گذشته توان اجرای آن در بخش خصوصی وجود ندارد اما به دلیل نقش‌آفرینی بیشتر بخش خصوصی شاهد وضعیت بهتر نسبت به گذشته هستیم.
وی افزود: درحال‌حاضر ۸۵ درصد اقتصاد کشور در دست دولت و نهادهای وابسته به دولت است. در نتیجه، فضای اقتصادی نیز براساس سهم ۸۵درصدی مدیریت می‌شود و تمام برنامه‌ریزی‌ها برمبنای تصمیم‌های دولتی و برنامه‌های توسعه‌ای بوده و حل معضلات اقتصادی نیز تاثیر گرفته از سهم دولتی است.
نبود وفاق ملی در برجام
قاسم انصاری‌رنانی، اقتصاددان و استاد دانشگاه در تشریح تاثیر سیاست بر وضعیت اقتصاد گفت: اقتصاد ایران همواره اثرپذیری زیادی از وضعیت اقتصاد کشور داشته است. به طور مثال، در پیش‌بینی‌های جهانی برای امسال با کاهش رشد اقتصادی روبه‌رو بوده‌ایم. دلیل این امر ناشی از نبود وفاق ملی در برجام است. به عبارت دیگر، تنها سیاست خارجی به اقتصاد تاثیرگذار نیست بلکه سیاست داخلی نیز موثر است.
وی با بیان اینکه کاهش رشد اقتصادی ناشی از سیاست‌های داخلی است، گفت: آغاز امسال با انتخابات ریاست‌جمهوری مواجه بودیم؛ شدت گرفتن بحث‌های سیاسی در کشور بر اقتصاد اثرگذار است و این عوامل بر روند جذب سرمایه‌گذاری خارجی و اقتصاد کشور نیز تاثیر می‌گذارد.
اصل مهم در جذب سرمایه‌گذاری ایجاد اعتماد است. با وحدت در سیاست داخلی و کاهش تنش در تصمیم‌گیری‌های سیاست خارجی به خوبی می‌توان این اعتماد را در کشور به وجود آورد.
تمرکز بر جلب نظر کشورهای اروپایی
این استاد دانشگاه درباره تاثیر سیاست‌های خارجی و وضع تحریم‌های جدید در طول ۴ دهه گذشته، گفت: تحریم‌ها به شدت کشور را تحت تاثیر قرار داد و در بسیاری از بخش‌ها کشور را به سال‌های قبل بازگرداند.
تحریم‌ها فعالیت‌های کشور را از نظر مراودات بین‌المللی دچار محدودیت کرد. در چنین شرایطی دولت دوازدهم باید فعالیت جدی‌تری در بخش سرمایه‌گذاری خارجی انجام دهد تا با جلب نظر کشورهای اروپایی به جهان و به‌ویژه امریکا نشان دهد ایران آمادگی جذب سرمایه‌گذاری را دارد. در صورت تحقق این امر تاثیر تحریم‌های موجود نیز بر رشد اقتصادی به حداقل خواهد رسید.
بنا بر این گزارش، بررسی روند ۴۰ ساله سرمایه ثابت در بخش ماشین‌آلات نشانگر این است که اقتصاد کشور همواره از سیاست و شرایط بین‌المللی تاثیر پذیرفته است.
از این رو، رویکرد دولت و نحوه مدیریت آن در روند توسعه کشور نقش اساسی دارد. رویکرد دولت یازدهم نشان داد کاهش تنش‌های بین‌المللی و ایجاد اعتدال در سیاست داخلی تاثیر چشمگیری بر روند اقتصادی کشور داشته است. دولت دوازدهم اگر روند باثبات خود در سیاست داخلی و خارجی دولت گذشته‌اش را پیگیری کند، می‌توان به توسعه اقتصادی و رشد سرمایه‌گذاری امیدوار بود.