فرمول ورشکست شدن ۵هزار نفر از ثروتمندترین مردم ایران

محمد حسین ادیب- اقتصاد دان

۵۰درصد فعالان اقتصادی ورشکسته امروز، کسانی هستند که در دهه ۸۰ با «ال‌سی» به شدت ثروتمند شدند و در سال ۹۱ با همان «ال‌سی» ورشکست شدند و همه سودی را که درمدت ۱۰ سال به‌دست آوردند در مدت ۶ ماه از دست دادند. اینها کسانی بودند که فقط به بازده بدون ریسک، توجه داشتند.

به گزارش سایت نساجی امروز به نقل از گسترش صنعت، داستان چه بود؟ داستان ذوب‌آهن اصفهان مشت نمونه خروار بود. حداقل ۵هزار شرکت بزرگ مانند ذوب آهن بودند و داستان ذوب‌آهن اصفهان داستان ۵هزار شرکت دیگر هم هست.

ذوب‌آهن به سالی ۳۰۰ میلیون دلار کک احتیاج داشت و با «ال‌سی» کک از خارج وارد می‌کرد. در دهه ۸۰، ۱۰ درصد «ال‌سی» یعنی ۳۰ میلیون دلار را ذوب‌آهن می‌پرداخت و کک را وارد می‌کرد وبه‌طور معمول در مدت ۴ ماه کک به محصول تبدیل می‌شد و به فروش می‌رسید؛ یعنی ذوب آهن معادل ریالی ۳۰۰ میلیون دلار را ۴ ماه بعد، از مشتری دریافت و «ال‌سی» را به وام یکساله تبدیل می‌کرد. در دهه ۸۰ شرکت‌ها مطمئن بودند نرخ دلار در پایان سال فرقی با گذشته ندارد؛ بنابراین به‌طور تقریبی«ال‌سی» یک وام بدون بهره بود.

ساده‌شده مطلب این بود که ذوب‌آهن از طریق خرید با «ال‌سی» یک وام بدون بهره ۸ماهه دریافت می‌کرد زیرا پس از فروش کک به مدت ۸ ماه پول ناشی از فروش در دستش بود بدون اینکه به آن احتیاج داشته باشد.

در این فاصله ۵هزار شرکتی که به این طریق ۸ ماه از سال پول بدون بهره در دست‌شان بود شروع به زمین خریدن، سفته‌بازی کردن و... می‌کردند. در دهه ۸۰ شماری از کسانی که به این طریق پولدار شده بودند، ۳بار هرچه زمین در شهرک بهارستان اصفهان بود را خریدند و نرخ آن را ۳ برابر کردند، بعد آرام بدون اینکه بازار احساس کند آن را به مردم عادی که هجوم آورده بودند، فروختند و از بازار خارج شدند.

ریشه بسیاری از گران شدن‌ها در دهه ۸۰، به همین سفته‌بازی ۵هزار شرکت بزرگ مربوط می‌شد. شرکت‌هایی که جنس خود را در سال ۹۰ با دلار حدود ۱۵۰۰ تومان فروخته بودند، در سال ۹۱ وقتی خواستند با دلار ۳۸۰۰ تومان «ال‌سی» را بازپرداخت کنند ورشکست شدند.

پس تاجر علاوه بر بازدهی باید مراقب ریسک‌های دهه‌ای مانند افزایش ناگهانی نرخ ارز هم باشد. دو ریسک دهه‌ای جدید فعال اقتصادی امروز را تهدید می‌کند که هر هفته یکی از آنها را تشریح می‌کنم و نشان می‌دهم و اینکه توجه صرف به سود کوتاه‌مدت چه عواقب منفی (چه ریسک‌هایی) خواهد داشت.

فعال اقتصادی علاوه بر سود باید به ۱۱ عامل دیگر هم توجه کند. هر ۱۱ عامل را به مرور و به زبان بسیار ساده توضیح خواهم داد. یکی از آن ۱۱ عامل، ریسک‌های دهه‌ای است. 

۵هزار شرکت بزرگ کشور، ۶۰درصد وام‌های بانکی را دریافت کرده‌اند و نه اصل آن را پرداخت می‌کنند و نه فرع آن را و هم اصل وام را تمدید می‌کنند و هم سود آن را زیرا نه قصد دارند اصل آن را پرداخت کنند و نه فرع آن را، اما ریشه ناتوانی شرکت‌های بزرگ در پرداخت وام ۴ چیز است؛ ضربه سال ۹۱ در افزایش نرخ ارز، بهره‌وری پایین نیروی انسانی، بهره‌وری پایین ماشین‌آلات و بهره‌وری پایین سرمایه. این ۵هزار شرکت به جای اینکه تعطیل شوند دارند وام می‌گیرند و به فعالیت ادامه می‌دهند.

۶۰درصد سپرده مردم را به این ۵هزار شرکت وام داده‌اند که یک ریال آن را پس نمی‌دهند و بعد از این محل به مردم سود سپرده می‌دهند، کمی خنده‌دار است.