نزدیک به ۹ماه از ابلاغ طرح اشتغال فراگیر می‌گذرد اما شاخص‌های بازار کار چندان نشانی از موفقیت این طرح ندارند.
براساس آخرین گزارش مرکز ملی آمار، نرخ بیکاری در پاییز امسال با ۰/۴ درصد کاهش نسبت به پاییز سال گذشته به ۱۱/۹ درصد رسیده است.
به گزارش سایت نساجی امروز به نقل از گسترش صنعت، با وجود این، هنوز سرعت اشتغالزایی در کشور به سرعت رشد جمعیت فعال در کشور نرسیده است به همین دلیل در پاییز امسال ۱۴ هزار نفر به جمعیت بیکاران کشور افزوده شده است. براساس آمار اعلام‌شده در پاییز امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته برای ۹۵۸ هزار نفر شغل ایجاد شده است اما طرح‌های اجراشده از سوی دولت هنوز نتوانسته از سرعت رشد جمعیت فعال در کشور پیشی بگیرد.
در پاییز امسال نسب به پاییز سال گذشته ۹۷۲ هزار نفر به جمعیت فعال کشور افزوده شده است. مهم‌ترین دلیل ناموفق بودن دولت در جلوگیری از افزایش جمعیت بیکاران تخصیص نیافتن اعتبارات درنظر گرفته‌شده است. به عبارت دیگر، با وجود نقدهای کارشناسان به برنامه دولت، هنوز همین برنامه نیز به دلیل کمبود اعتبارات اجرایی نشده است.
ریالی از اعتبارات پرداخت نشد
۹ ماه پیش برنامه اشتغال فراگیر با هدف ایجاد ۹۷۰ هزار شغل در سال ۹۶ از سوی جهانگیری ابلاغ شد و در شهریور نیز در آیینی با حضور علی ربیعی، محمدباقر نوبخت و ولی‌الله سیف کلید خورد. با وجود این، هنوز هیچ‌گونه اعتباری از بودجه ۵۰۰ میلیارد تومانی وعده داده‌شده به حساب وزارت کار واریز نشده است.
عیسی منصوری، معاون توسعه کارآفرینی و اشتغالزایی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی چندی پیش در انتقاد از تامین نشدن اعتبارات طرح اشتغال فراگیر گفته بود: «درحال‌حاضر برای اجرای سیاست‌های فعال بازار کار که در دو سال گذشته برای آن مانور داده شد، هیچ اعتباری نداریم و تاکنون سازمان برنامه و بودجه یک ریال برای اجرای سیاست‌های اشتغالزایی تامین نکرده است. امیدواریم برای سال۹۷، این محدودیت منابع را نداشته باشیم.»
به گفته معاون توسعه کارآفرینی و اشتغال وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی، در عمل طرح اشتغال فراگیر به دلیل تامین نشدن اعتبار در امسال اجرایی نشده است.
ناموفق بودن برنامه‌های اشتغالزایی
حمید حاجی‌اسماعیلی، کارشناس بازار کار در تشریح ابهام‌های طرح اشتغال پایدار و شرایط تحقق تامین اعتبار آن گفت: دولت تاکنون برنامه‌های مختلفی اعم از طرح کارورزی، طرح تکاپو و طرح اشتغال فراگیر را برای ایجاد اشتغال کلید زده اما هیچ‌کدام موفق نبوده است. بخشی از این طرح‌ها در ماهیت اشتغالزا نبوده برخی هم در زمینه اشتغال فراگیر نیز به دلیل محدودیت‌های اعتباری محقق نشده است.
وی افزود: مدیران دولت دوازدهم بر این عقیده هستند که پول ملاکی برای ایجاد اشتغال نیست. با وجود این، دولت برای تحقق اهداف برنامه ششم توسعه مبنی‌بر اشتغال یک میلیون نفر در سال را مستلزم ۷۷۰ هزار میلیارد تومان منابع مالی اعلام می‌کند. این رقم بسیار کلانی است که مشخص است امکان تامین آن از طریق منابع داخلی وجود ندارد. بنابراین بدون سرمایه‌گذاری و تخصیص منابع مالی امکان توسعه اشتغال میسر نیست.
وی با بیان اینکه در سال‌های گذشته اشکال‌هایی در بازار کار به وجود آمده که دست دولت را در فرآیند عادی ایجاد اشتغال بسته است، اظهار کرد: یکی از گره‌های اصلی ایجاد ظرفیت اشتغال در بازار کار است و دولت هنوز نتوانسته این گره را باز کند و برنامه فنی در این راستا در دست ندارد. در شرایط کنونی امکان تحقق اهداف برنامه ششم توسعه وجود ندارد.
نظام بانکی توان تامین منابع را ندارد
این کارشناس بازار کار با تاکید بر اینکه از ابتدا تامین اعتبار طرح اشتغال پایدار با اماواگرهای زیادی روبه‌رو بود، افزود: ۲۵ هزار میلیارد تومان از این اعتبار را نظام بانکی کشور باید تامین کند. نظام بانکی کشور هنوز اصلاحات لازم برای تحقق این رقم را انجام نداده است.
سود سپرده بانکی به صورت دستوری کاهش یافته است و این نرخ با سایر خدمات بانکی هم‌سویی ندارد. از سوی دیگر، هزینه پول در نظام بانکی بالاست و از آنجا که حساب‌های سپرده قبل از اجرای شیوه‌نامه جدید تمدید شد، نظام بانکی اکنون بیش از ۲۲ درصد سود سپرده به منابع موجود سود پرداخت می‌کند.
دولت چاره‌ای جز توجه به تولید ندارد
حاجی‌اسماعیلی با طرح این پرسش که بانک‌ها در چنین شرایطی چگونه تسهیلات با نرخ ارزان می‌دهند، گفت: زمانی که هزینه تمام‌شده فعالیت اقتصادی در کشور بالا می‌رود، صرفه اقتصادی وجود ندارد که اشتغال ایجاد شود. ظرفیت در بخش خدمات مشخص است و دولت برای اشتغالزایی چاره‌ای جز حرکت به سمت تولید ندارد.
برای ایجاد اشتغال در تولید باید مزیت نسبی در اقتصاد تعریف شود. حاجی‌اسماعیلی با بیان اینکه بنابر اعلام وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، در سال گذشته ۶۰۰ هزار شغل ایجاد شده است، گفت: در سال گذشته بیش از یک میلیون و ۲۰۰ هزار نفر به جمعیت بیکار کشور اضافه شده است. در چنین شرایطی تا زمانی که گره اصلی رکود بازار کار باز نشود تامین اعتبار نیز جوابگو نخواهد بود.
کمبود اعتبارات در اشتغال روستایی
یکی دیگر از طرح‌های دولت برای اشتغالزایی که اکنون به دلیل کمبود اعتبارات هنوز به خوبی اجرایی نشده، طرح اشتغال روستایی است. براساس بودجه سال ۹۶ به دولت اجازه داده شد از صندوق توسعه ملی ۱/۵ میلیاد دلار برای اشتغال روستایی برداشت کند.
علاوه‌بر این، به نسبت اعتبار یک و نیم میلیارد دلاری برای ایجاد اشتغال در مناطق روستایی، بانک‌های کشاورزی، توسعه تعاون، پست‌بانک و صندوق‌های کارآفرینی امید و کشاورزی هم باید در این طرح مشارکت کنند که در این صورت رقم اعتبار برای ایجاد اشتغال روستایی ۲ برابر می‌شود و رقمی حدود ۱۱ هزار میلیارد تومان را تشکیل می‌دهد.
به طور متوسط سرانه ایجاد هر شغل در روستا ۴۰ میلیون تومان است بنابراین سالانه نزدیک به ۱۵ هزار میلیارد تومان اعتبار برای ایجاد اشتغال در مناطق روستایی نیاز است که در بودجه باید لحاظ شود.
نقدینگی؛ بی‌راهه دولت در اشتغالزایی
دولت با وجود کمبود منابع مالی تمام تلاش خود را در ایجاد اشتغال بر تزریق نقدینگی متمرکز کرده به همین دلیل نیز تاکنون نتوانسته موفق عمل کند و طرح‌هایش دچار شکست شده است. طرح اشتغال روستایی با وجود آنکه در بودجه ۹۶ منابع آن دیده‌شد، شیوه‌نامه آن در دی امسال ابلاغ شد و هنوز نیز به طور جدی این طرح اجرایی نشده است.
سیدحسن حسینی‌شاهرودی، عضوکمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی با انتقاد از راه‌حل تزریق نقدینگی برای حل بحران اشتغال به خانه ملت گفت: دولت تلاش زیادی برای ایجاد اشتغال جوانان انجام داده اما خروجی آن در جامعه قابل مشاهده نیست. دولت مشکل اشتغال را فقط نقدینگی می‌داند در حالی که مشکل اشتغال اصلا نقدینگی نیست، در بسیاری از نقاط از جمله مناطق روستانشین، نیازمند پول و وام‌های ارزان‌نرخ دولت نیستند بسیار از مشاغل خانگی ما با منابع داخلی روستایی در مرحله تولید هستند.
حسینی افزود: روستایی که در پایان سال محصول خود را به فروش می‌رساند می‌تواند همین سرمایه را در چرخه تولید قرار دهد. بنابراین مشکل اشتغالزایی نقدینگی نیست و با تزریق پول نمی‌توان در این زمینه اقدام مناسب و مساعدی داشت.
مشکل اشتغال در مدیریت بازار
عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه مشکل اصلی اشتغالزایی در مدیریت بازار است، اظهار کرد: از یک روستایی انتظار هست هم تولید کرده، هم نیاز بازار داخلی و خارجی را رصد کند، اما چنین امکانی وجود ندارد.
از آنجا که بازار ایران به بازار جهانی متصل است و از یکدیگر تاثیر می‌گیرند باید تولید داخلی در جهت رفع نیاز بازار داخل و خارج باشد. در عمل ما نمی‌توانیم بدون توجه به نیاز بازار جهانی تولیدات داشته باشیم، از سوی دیگر تولید داخلی ما با نرخ تمام‌شده بسیار بالایی همراه است که نمی‌تواند با تولید کشورهای چین و ترکیه رقابت کند.
وی با بیان اینکه این مشکلات با پرداخت پول رفع نمی‌شود، گفت: درحال‌حاضر شاهدیم با پرداخت وام‌های بانکی ۶ و ۹ درصدی نرخ بیکاری در کشور کاهش پیدا نکرده است. بنابراین دولت برای حل مشکل بیکاری در کشور باید مسیر دیگری را طی کند؛ چرخه تولید در کشور ناقص است، به همین دلیل دولت باید چرخه تولید را رصد کرده، زنجیره ناقص آن را برطرف کند تا در نهایت از تولید داخلی حمایت شود و اشتغالزایی رونق یابد.
بنا بر این گزارش، دولت در بودجه سال ۹۷ نیز تمرکز خود را بر تسهیلات اشتغالزایی قرار داده و برنامه خود را معطوف به نقدینگی تنظیم کرده است. این در حالی است که در امسال به دلیل کمبود اعتبار طرح‌هایش با شکست روبه‌رو شده است. برپایه پیش‌بینی‌ها نیز سال آینده دولت همین شرایط را خواهد داشت.
بنابراین باید باید مسیری را برای اشتغالزایی در پیش گیرد که کمترین نیاز را به منابع مالی داشته باشد تا بتواند در این شرایط بیشترین بهره‌وری را کسب کند. در صورت ادامه همین روند در سال آینده نیز برنامه اشتغالزایی دولت چشم‌انداز روشنی نخواهد داشت.