آمارهای اعلامی از سوی گمرگ از رشد بیش از 10 درصدی صادرات فرش به لحاظ وزنی و 19.9 درصدی به لحاظ ارزشی در 10 ماه امسال خبر می دهد اما هیچ گاه به این رشد دل خوش نکرده ام.
ایران که بزرگترین صادر کننده فرش جهان است طبق اعلام گمرک در 10 ماه ابتدایی امسال 4 هزار و 492 تن فرش دستباف به ارزش 275 میلیون دلار از کشور ما صادر شده است. در حالی آمارها از رشد بیش از 10 درصدی صادرات فرش به لحاظ وزنی و 19.9 درصدی به لحاظ ارزشی خبر می دهد که رییس مرکزی ملی فرش می گوید که به این رشد دل خوش نکرده است .
به گزارش سایت نساجی امروز به نقل از پول نیوز، حمید کارگر در شروع گفتگویش از بارها استعفایش می گوید که دلیلش پیش نرفتن کارهاست . " باید اعتراف کنم که مرکز با ساختار فعلی امکان نظارت و سیاست گذاری کلان کشور در حوزه فرش دستباف را ندارد". هرچند که او معتقد است میزان تقاضای فرش دستباف در کشور کاهش نیافته اما به گفته این مقام مسئول طرح هایی نیمه تمامی برای تقویت قدرت خرید مردم به تصویب رسیده که هنوز اجرایی نشده است.
*چه شد به عنوان رییس مرکز ملی فرش انتخاب شدید ؟
من همواره علاقه مند به فرش بودم و لیسانسم را در رشته کارشناسی فرش گرفتم . در عین حال همواره به ارتباطات و رسانه را دوست داشتم و ارشد و دکتری را در رشته ارتباطات گرفتم . اما از آنجاییکه همواره می خواستم این اتصال را برقرار کنم در مدیر روابط عمومی مرکز ملی فرش بودم .
بعد به سازمان توسعه تجارت رفتم و بعد مشاور رسانه ای شرکت سهامی فرش ایران شد و وقتی این شرکت در اواخر سال 92 به بانک صادرات واگذار شد من به وزارت بازرگانی برگشتم و مشاور رسانه ای تبلغیاتی رییس مرکز ملی فرش ایران شدم. در همه سالها هم سعی کردم این ارتباط را حفظ کنم و پایان نامه ارشد و تز دکتری را در تبلغیات فرش انتخاب کردم .
مشاور آقای علیخانی بود که ناگهان آقای خسروتاج در که در آن زمان معاونت بازرگانی بودند بدون اینکه هیچ شناختی نسبت به من داشته باشند با من تماس گرفتند که و وقتی را برای حضور در دفترشان اعلام کردند .
آقای خسروتاج گفتند که آقای وزیر دنبال گزینه ای برای ریاست مرکز ملی فرش هستند و چند نفر از معاونشان این ماموریت را واگذار کردند مه مدیر مناسبی را برای این مرکز انتخاب کنند . ما 3 معاون هم دنبال گزینه های برای معرفی به آقای وزیر هستیم و شما یکی از گزینه هایی هستید که از طرف فعالان فرش به من معرفی شدید .
من در پاسخ به این صحبت گفتم که من حرف های زیادی برای گفتن در حوزه فرش دارم اما تنها چیزیکه به آن فکر نمی کنم که من قرار باشد رییس مرکز ملی فرش باشم و من حداقل 10 ایراد را به خود وارد ساختم و گزینه های مناسب تری که در ذهنم بود را به ایشان پیشنهاد دادم. دو هفته از ماجرا سپری شده و گمان می کردم که ماجرا تمام شده که از دفتر آقای وزیر با من تماس گرفتند و گفتند که آقای وزیر می خواهند با من صحبت کنند .
به ایشان گفتم که حدس می زنم که این جلسه برای چیست اما من گزینه مناسبی نیستم اما آمادم که از این فرصتی که می توان با وزیر کشورم در خصوص مشکلات صنعت فرش صحبت کنم استفاده کنم . یک ساعتی با هم صحبت کردیم و من راجع این هنر صنعت ایرانی هرچه می دانستم گفتم .
آقای وزیر بعد از پایان یافتن صحبت ها گفتند که به من اعلام شده که شما گزینه مناسبی هستید و من هم الان به این نتیجه رسیدم . نهایت این جلسه این شد که آقای وزیر گفتند برو و این سمت را بپذیر و عذر و بهانه های من هم پذیرفته نشد . تا الان هم چندی بار استعفا دادم که تا کنون هیچ کدام پذیرفته نشده است .
*دلایل استعفاهای شما چه بوده است ؟
دلایل متعددی داشته است ولی مهم ترینش پیش نرفتن کارهاست . مشکلات در حوزه فرش به شدت زیاد است .
ریشه این مشکلات در کجاست و چرا حل نمی شود؟
یکی از مشکلات این است که ساختار مرکز ملی فرش ایران به عنوان متولی فرش دستباف قوی،منسجم و مناسب دیده نشده است. سال 1314 بود که رضا شاهد با حذف شرکت های خارجی که در ایران مشغول تولید و تجارت بودند شرکت سهامی فرش ایران را تاسیس کرد و این شرکت به عنوان تنها متولی این هنر صنعت معرفی شد .
در آن سال ها تنها بخش دولتی اثر گذار بر فر ش دستباف شرکت سهامی بود. اما در سال های بعد از انقلاب با نگاه خیرخواهانه و نگاهی که الزام آن دوره زمانی بود دستگاه های متعدد دولتی درگیر کار فرش شدند .
به جز شرکت سهامی فرش وزارت تعاونی با شکل دهی تعاونی های فرش به کار فرش وورود پیدا کرد . علاوه بر وزارت جهاد وقت که با شکل دهی اتحادیه های روستایی فرش دستباف و برای ایجاد اشتغال در روستاها در این حوزه ورود پیدا کرده بود، وزارت علوم با شکل دهی رشته های مرتبط با فرش و وزارت صنایع وقت هم به دلایل دیگری در این حوزه دخالت داشت .
علاوه بر دخالت مستقیم 4 وزارتخانه نهادهای حمایتی هم به این صنعت ورود پیدا کرد . نتیجه این تشتت آرا ، عدم اطمینان و سلب امکان تصمیم گیری و سیاست گذاری کلان برا ی فرش دستباف بود .
در نهایت بعد از دو دهه گلایه از سوی فعالان اقتصادی در آخرین سال دولت هشتم شورای عالی اداری مصوب کرد که خلع ید از بقیه دستگاه های مختلف صورت گیرد و مرکز ملی فرش در وزارت بازرگانی وقت تنها متولی فرش دستباف کشور باشد . اما متاسفانه در ساختاری که برای مرکز ملی فرش ایران در نظر گرفته شده بود ، قدرت، اختیار و حتی ساختار تشکیلاتی و نیروی انسانی لازم در آن دیده نشد .
باید اعتراف کنم که مرکز با ساختار فعلی امکان نظارت و سیاست گذاری کلان کشور در حوزه فرش دستباف را ندارد . به همین دلیل است که آسیب می بینیم و این ساختار باید تقویت شود.
*آیا میزان تقاضا به فرش دستباف در کشور روند کاهشی داشته است ؟
من نمی گویم که تقاضا برای این هنر صنعت ایرانی کاهش یافته ولی آنچه که ملموس است افزایش گرایش به فرش ماشینی و تعداد فروشگاه های فروش این محصولات در کشور است . اما این اتفاق به معنی کاهش مصرف فرش دستباف نبوده است بلکه نکاه ها به این محصول تغییر کرده است.
*چقدر نسبت به این اتفاق و کاهش قدرت اقتصادی مردم برای خرید فرش دستباف نگران هستید ؟
طبیعی است که نگران این قضیه هستم و دلمان می خواهد همه مردم از فرش دستباف استفاده کنند . ضمن اینکه باور قلبی ما این است که شهروندان هیچ جای دنیا شایسته تر از مردم ایران برای پا گذاشتن روی دست بافته های ایرانی نیستند.
*چند درصد از بازار داخلی در اختیار فرش دستباف قرار دارد ؟
هیچ آماریی در این خصوص وجود ندارد. چون حتی فرش هایی که به مصرف داخل می رسند در انتها رویکرد صادراتی دارند . فرش ها بعد از پا خوردن هم به عنوان فرش تجاری به بازارهای هدف ارسال می شود . در واقع از بین رفتن فرش در بازار تجارت حداقلی است . بنابر این خیلی مرز بندی دقیقی وجود وجود ندارد که چقدر از تولیدات فرش مصرف داخلی می شود و چقدر خارجی .
به طور معمول گفته می شود سالانه 3 میلیون مترمکعب تولید فرش دستباف داریم که از این مقدار دو سوم مستقیما صادر می شود و یک سوم به مصرف داخلی می شود .آمارهای اعلامی از سوی گمرگ از رشد بیش از 10 درصدی صادرات فرش به لحاظ وزنی و 19.9 درصدی به لحاظ ارزشی در 10 ماه امسال خبر می دهد اما هیچ گاه به این رشد دل خوش نکرده ام .چرا که بخشی از این رشد به دلیل رفتار هیجانی کشورهای اروپایی و آمریکایی بعد از لغو تحریم های اقتصادی ایران بوده است.
*کپی برداری از طرح و نقش هایی ایرانی به کجا رسید و این مشکل چقدر حل شده است ؟
یکی از اتفاقاتی در دوات یازدهم رخ داد همین است . جدا از ثبت ملی 47 منطقه جغرافیایی فرش دستباف ایران ، با همکاری مرکز ملی فرش ایران ، سازمان ثبت اسناد کشور و سازمان جهانی مالکیت معنوی 29 منطقه فرش بافی ما به ثبت جهانی رسید .
این میتواند به عنوان یک عامل بازدارنده در برابر آن دست اندازی ها به گنجینه معنوی ایران باشد . همچنین امکان ثبت طرح و نق شفرش دستباف به نام پدید آورنده آن اثر هم امروزه فراهم شده است . جدا از این کار ها می خواهم بگویم که خیلی گزاره مکپی برداری از طرح ها و نقش های ایرانی گزاره اثر گذاری در تجارت فرش ایرانی نیست.
در عین حال که می دانیم این کپی برداری باید دو نکته را برای آن در نظر گیریم از نفس اینکه ما مورد کپی قرار می گریم از گنجینه غنی ما حکایت می کند ؛ ضمن اینکه کپی های صورت گرفته حجم اندکی از تجارت فرش دستباف را به خود اختصاص داده است مشاهدات عینی و میدانی و پژوهش های در بازارهای هدف ما نشان می دهد که بخش اندکی از تولیدات رقبای ما مشابه تولیداتی ایرانی هستند . اینطور نیست که فکر کنیم هند هیچ کاری نمی کند جز اینکه از طرح و نقش ما کپی برداری کند و اتفاقا تولیدات به روز و متنوعی را روانه بازارهای جهانی می کند .
*بعد از آمریکا کدام کشورها خواهان فرش ایرانی هستند ؟
بازارهای برون مرزی فرش دستباف ایران به دو دسته تقسیم می شود . بخش اول بازارهایی هستند که به صورت سنتی و از دیرباز خواهان فرش دستباف ایرانی بودند و بخش دیگر به بازارهای گفته می شود که در سال های اخیر به جمع خواهان بافته های ایرانی پیوسته اند.
سنتی ها خود آمریکا ، آلمان ایتالیا انگلیس سویس در شرق آسیا کشور ژاپ و در خاورمیانه کشورهایی مثل لبنان و کویت و امارات خریدار سنتی فرش دستباف ایرانی هستند که البته برخی از این ها به مصرف داخلی می رسانند و برخی دیگر هم مثل آلمان محل صدور مجدد هستند. کشورهای آمریکای لاتین ، آفریقای جنوبی و روسیه و چین بازارهای جدید فرش ایران هستند .
در بازارهای سنتی بعد از آمریکا بیشترین صادرات به آلمان صورت می گیرد.
*فرش هایی که ازآلمان صادر می شود به عنوان فرش ایرانی صدور می شود ؟
بله به نام ایران است .
*آیا می توان ادعا کرد که تمامی مشکلات صادرات فرش ایران به آمریکا امروز حل شده است ؟
امروز به خاطر بهبود مناسبات سیاسی بخش زیادی از این ریسک ها از بین رفته است . آمریکا که صادرات فرش به آن هم اکنون در حال انجام است . هرچند که با روی کار آمدن آمریکا و ریسک های صدور ویزا و موارد این چنینی شاهد بازگشت نوعی از ریسک هستیم .
همین الان فعالان فرش دست باف اینگونه نیست که گمان کنند در سال های پایانی دولت اوباما و سال نخست برجام هر لحظه که اراده کنند می تواند در نمایشگاهی در آمریکا شرکت کنند. اما این ریسک در سایر کشورها وجود ندارد و به افزایش صادراتمان خوش بین هستیم .
*در کدام استان ها گرایش یه تولید و استفاده از فرش دستباف بالاست ؟
برخی از استان ها به صورت سنتی به قطب فرش بافی کشور تبدیل شده اند ولی این اتفاق به معنای عدم تولید فرش در سایر استان‌های کشور نیست . تولید فرش در تمام ایران رایج بوده و هست . امروز در تمامی 31 استان کشور شاهد تولید فرش دستباف هستیم .
اما در برخی از استان ها همچون اصفهان، فارس ، آذربایجان های غربی و شرقی ، خراسان و کرمان تولیداتشان شهرت بیشتری پیدا کرده اند و دلیل شهرت هم متعدد است .
برخی مواقع دلیل این شهرت صادر کننده متعدد بوده و در برخی مواقع شرکت هایی خارجی که زمان قاجار به ایران آمدند در این استان ها مستقر شدند یا مواد اولیه فرش دستباف در این استان ها فراوری می شده است .
اما این شهرت به این معنا نیست که این استان ها بهترین فرش را تولید می کند یا بیشترین مصرف را دارد .
*بیشترین مصرف را کدام استان داراست ؟
قطعا به خاطر جمعیت در تهران .
*بهترین فرش در کدام استان تولید می شود؟
صفت بهترین را در مورد فرش به کار بردن اشتباه است. چرا که باید دید متقاضی با چه رویکردی به فرش دستباف نگاه می کند و چه مطالبه ای از آن دارد . اگر رویکرد تزیینی داشته باشیم . اگر رویکرد دوام و پا خوردن را داشته باشیم .
اگر نگاه ما به فرش دستباف یک نگاه هنری باشد طبیعی است که یک فرش دستبافته بدوی عشایر که اتفاقا هم درشت بافت هم هست و ممکن است رنگ بندی و اندازه های متقارنی را هم نداشته باشد به عنوان اثر هنری فاخر حاضر باشید که بهای بیشتری برای آن بپردازید . بنابر این نوع نگاهی که به فرش دستباف دارید کاملا متقاوت است .