آمارهای موجود در کشور همه نشان از عدم تعادل و توازن در توسعه منطقه‌ای، توسعه صنعتی و معدنی دارد در حالی که باید هرچه زودتر برای آنها فکری شود.
بر همین اساس و به منظور ایجاد تعادل و توازن در توسعه صنعتی و معدنی کشور، رونق تولید، نوسازی صنایع و همچنین توسعه صادرات غیرنفتی، ماده 46 قانون برنامه ششم توسعه، وزارت صنعت، معدن و تجارت را مکلف کرده است حداکثر ظرف مدت شش‌ماه پس از لازم‌الاجرا شدن این قانون، فهرست اولویت‌های صنعتی (با اولویت صنایع معدنی) را با رعایت ملاحظات آمایش سرزمینی و تعادل‌بخشی منطقه‌ای به‌تصویب هیات وزیران برساند؛ قانونی که چند وقتی است اجرای آن زیر ذره‌بین نمایندگان بخش خصوصی در کمیسیون صنعت و معدن اتاق تهران قرار گرفته و حتی فهرستی از اولویت‌های صنعتی هم از سوی وزارت صنعت برای اتاق بازرگانی ایران و وزرا ارسال شده تا نظرسنجی لازم در این خصوص انجام شود.
بر همین اساس پانزدهمین نشست کمیسیون صنعت و معدن اتاق بازرگانی تهران به ادامه بحث و بررسی اولویت‌های سیاست‌های کلی صنعتی با تاکید بر ماده 46 برنامه ششم توسعه اختصاص پیدا کرد و در این نشست علاوه بر انتقاد کارشناسان در مورد فهرست تهیه شده، به نوسانات ارزی و همچنین تصمیمات دولت بعد از این هیجانات اشاره شد که به نظر می‌رسد رضایت فعالان اقتصادی را به دنبال نداشته است.
در این نشست اعلام شد که دولت آینده‌نگری را در اولویت‌بندی صنایع لحاظ نکرده به‌طوری‌که قصد دارد با این اولویت‌بندی همه را راضی نگه دارد. همچنین با توجه به اینکه قرار بود تا اولویت‌بندی صنایع مد نظر دولت قرار گیرد که به دنبال آن نباید همه صنایع در این فهرست قرار می‌گرفتند اما در فهرست تهیه شده توسط وزارت صنعت، نام اغلب صنایع مشاهده می‌شود که مورد انتقاد کارشناسان قرار گرفت.
نظرات‌مان را به هم نزدیک کنیم
در این نشست ابتدا محسن اتابکی، مدیرکل دفتر سیاستگذاری و برنامه‌ریزی وزارت صنعت، معدن و تجارت توضیحاتی در خصوص میزان پیشرفت اجرای ماده 46 قانون برنامه ششم ارائه کرد و گفت: در جلسه گذشته مقرر شد نسخه‌ای تهیه کنیم که نظر اتاق بازرگانی و وزارت صنعت، معدن و تجارت را به یکدیگر نزدیک کنیم.
به گزارش سایت نساجی امروز به نقل از جهان صنعت، اتابکی افزود: ما فهرستی از اولویت‌های صنعتی را هم برای اتاق بازرگانی ایران و هم برای وزرا ارسال کرده‌ایم و منتظر نظرات آنها هستیم. لازم به توضیح است که در تنظیم این فهرست، آمایش سرزمین نیز مورد توجه قرار گرفته است. ضمن آنکه این فهرست‌بندی بر اساس پنج معیار دسترسی به نیروی انسانی ماهر مرتبط با رشته فعالیت‌های صنعتی، دسترسی به بازار، دسترسی به فناوری، توجه به زنجیره ارزش رشته فعالیت و دسترسی به منابع مورد نیاز صورت گرفته است.
اتابکی همچنین در ادامه توضیح داد که آنچه به عنوان برنامه راهبردی وزارت صنعت، معدن و تجارت تهیه شده با استراتژی توسعه صنعتی متفاوت است. او گفت: استراتژی فرابخشی است که برای مثال از سیاست‌های پولی و مالی کشور تاثیر می‌پذیرد؛ سیاست‌هایی که وزارت صنعت، طراحی‌کننده آنها نیست.
وی ادامه داد: ما از اعضای کمیسیون به عنوان نمایندگان بخش خصوصی می‌خواهیم دیدگاه‌های خود را راجع به فهرست صنایع اولویت‌دار که توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت تنظیم شده، به صورت کتبی ارائه کنند.
همه صنایع نباید در فهرست باشند
مهدی پورقاضی، رییس کمیسیون صنعت و معدن اتاق تهران نیز در ادامه با اشاره به اینکه تدوین استراتژی صنعتی به موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی و بخشی از وزارت صنعت، معدن و تجارت واگذار شده است، ادامه داد: وقتی قرار بر اولویت‌بندی صنایع باشد، این بدان معناست که نباید همه صنایع در این فهرست قرار گیرد. اما اکنون در فهرست تهیه شده توسط وزارت صنعت، نام اغلب صنایع مشاهده می‌شود.
او با بیان اینکه در معیارهای مورد اشاره مدیرکل دفتر سیاستگذاری و برنامه‌ریزی وزارت صنعت، معدن و تجارت، معیار رقابتی بودن مورد توجه قرار نگرفته است، ادامه داد: پیش از این به جای این پنج معیار، سه معیار صادراتی بودن، دانش‌بنیان بودن و بهبود بهره‌وری در صنایع مطرح بود که با در نظر گرفتن این شاخص‌ها دیگر، استفاده از کد آیسیک نیز موضوعیتی پیدا نمی‌کرد.
پورقاضی همچنین با اشاره به دو مفهوم رفع محرومیت و توسعه صنعتی در صنایع بالادستی و لزوم تفکیک این دو از هم گفت: ممکن است دولت با هدف رفع محرومیت یا برای راضی کردن نمایندگان اقدام به ایجاد صنایع فاقد توجیه در برخی استان‌ها کند اما باید توجه داشت که این رویه کمکی به توسعه صنعتی نمی‌کند. دولت می‌تواند برای رفع محرومیت بودجه‌ای جداگانه اختصاص دهد و برنامه‌ای منطبق با همان منطقه تدوین کند.
محدودیت منابع آبی
محمدرضا زهره‌وندی، عضو هیات نمایندگان اتاق تهران و کمیسیون صنعت و معدن نیز با اشاره به بحران آب در کشور این پرسش را مطرح کرد که در این اولویت‌بندی، محدودیت منابع آبی تا چه حد مورد توجه قرار گرفته است؟
رضا قنبری، کارشناس کمیسیون نیز با بیان اینکه به نظر می‌رسد دولت قصد دارد با این اولویت‌بندی همه را راضی نگه دارد، گفت: در تدوین این فهرست، بیش از توجه به زنجیره ارزش به پراکندگی صنایع توجه شده و رویکرد آینده‌نگری در این اولویت‌بندی مشاهده نمی‌شود.
حقگو، دیگر کارشناس این کمیسیون نیز گفت: این اولویت‌ها بر مبنای برنامه راهبردی وزارت صنعت، معدن و تجارت انجام گرفته است. حال آنکه در زمان انتشار این برنامه راهبردی نیز نقدهای بسیاری به آن وارد شد؛ از جمله اینکه نگاه مبتنی بر اقتصاد آزاد بر آن حاکم نیست. احتمالا اقدام بعدی وزارت صنعت نیز تخصیص منابع بر مبنای این برنامه راهبردی است.
واحدهای صنعتی فاقد بازار
حقگو به نقل‌قولی از مسعود نیلی دستیار ویژه اقتصادی رییس‌جمهور اشاره کرد و گفت: اندازه صنعت به نسبت سال 1381 حدودا دو برابر شده است درحالی که تقاضای صنعت، مانند سال 1381 است و این بدان معناست که شمار قابل توجهی از واحدهای صنعتی فاقد بازار هستند.
محمدرضا فیاض، مشاور بین‌الملل وزیر صنعت، معدن و تجارت و عضو هیات نمایندگان اتاق تهران نیز در ادامه با بیان اینکه برنامه راهبردی این وزارتخانه ممکن است برای عده‌ای خوشایند بوده و برای گروهی دیگر ناخوشایند باشد، افزود: نه مسوولان وزارت صنعت باید ادعا کنند که مجموعه کاملی را تهیه کرده‌اند و نه کمیسیون نسبت به نادرست بودن فهرستی که تهیه شده است، اصرار بورزد بلکه باید تلاش کنیم، نظرها به یکدیگر نزدیک شود. ضمن این که باید توجه داشت که دولت از ناحیه نمایندگان مجلس نیز برای استقرار صنایع در حوزه انتخابیه‌شان تحت فشار است.
استقرار صنایع در مناطق خشک
علیرضا کلاهی، دیگر عضو کمیسیون صنعت و معدن اتاق تهران، به اهمیت سنجش اهلیت پرداخت و عنوان کرد که در ایران چنین ارزیابی‌هایی برای اعطای مجوز و تسهیلات صورت نمی‌گیرد. او با اشاره به اولویت‌های صنعتی که توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت تهیه شده است، ادامه داد: ایران از نظر منابع آب با محدودیت‌های جدی مواجه است؛ حال سوال این است که به چه دلیل در این برنامه، استقرار صنایع در برخی استان‌های خشک پیش‌بینی شده است؟
مرتضی لطفی، نایب‌رییس کمیسیون صنعت و معدن اتاق تهران هم با اشاره به آسیب‌شناسی‌هایی که در مورد اجرای پنج برنامه توسعه‌ای صورت گرفته است، گفت: بررسی‌ها نشان می‌دهد که مساله اصلی در صنایع کشور، زیرساخت است؛ یعنی زیرساخت در مناطقی ایجاد شده که صنایعی در آن وجود ندارد و صنایع عمدتا در مراکزی استقرار یافته‌اند، که فاقد زیرساخت است.
لطفی پیشنهاد کرد که در اولویت‌بندی صنعتی، در مورد صنایعی که اکنون با مازاد تولید مواجه‌اند و امکان صادرات محصولات آنها نیز وجود ندارد، تجدید نظر صورت گیرد.
لطفی همچنین اعلام کرد که دولت به دلیل بحران آب، قصد دارد، قیمت آب در صنایع پرمصرف را افزایش دهد. او ادامه داد: به احتمال بسیار، بنگاه‌هایی مانند ذوب‌آهن یا فولادی‌ها دیگر با افزایش هزینه تولید مواجه می‌شوند که این مساله ممکن است منجر به اتفاقاتی چون کاهش تولید یا تعدیل نیروی انسانی آنها شود.
محمدرضا بهرامن، دیگر عضو این کمیسیون نیز گفت: خانه معدن، برنامه راهبردی صنعت معدن را تهیه کرده و نسخه‌ای از آن را در اختیار وزارت صنعت، معدن و تجارت قرار می‌دهد که می‌تواند از نظر چارچوب و ساختار مدنظر قرار گیرد و برای بخش توسعه معدن و صنایع معدنی مورد توجه برنامه‌ریزان وزارتخانه باشد.
شوکی بزرگتر
همچنین در ادامه این جلسه، اعضای کمیسیون به مساله سیاست‌های ارزی اخیر و آثار آن بر صنایع پرداختند.
رییس کمیسیون صنعت و معدن اتاق تهران با اشاره به اعلام دولت برای عرضه ارز تک‌نرخی با قیمت 4200 تومان گفت: پس از اعلام بازار برای چند روز قفل شد و پس از آن به تدریج معاملات آغاز شد اما همچنان مشکل عرضه وجود دارد و شرایط عادی نشده است. در این شرایط، تکلیف صادرکنندگان مشخص نیست؛ چراکه قیمت تمام‌شده کالاها بر مبنای4200 تومان نیست و شاید اگر نرخ در محدوده5200 تومان تعیین می‌شد، دست‌کم صادرات ادامه می‌یافت.
مهدی پورقاضی با بیان اینکه تصمیمات دولت در حوزه ارز پر از ابهام است، ادامه داد: تصمیم‌گیری اخیر دولت در حوزه ارز، دقیقا تکرار تعیین ارز 1226 تومان در دولت قبل است و سیاستگذاران نه از تاریخ درس می‌گیرند و نه به اصول علم اقتصاد توجه می‌کنند.
محمدرضا بهرامن نیز با تاکید بر اینکه بیان نقد‌ها باید همراه با ارائه پیشنهاد و راهکار باشد، این پرسش را مطرح کرد که آیا حذف صرافی‌ها در شرایط کنونی، به مصلحت بود؟ صرافی‌هایی که در شرایط تحریم بخش بزرگی از نقل‌وانتقال وجوه را به انجام می‌رساندند؟ با محدودیت‌های کنونی که برای فعالان اقتصادی پدید آمده است، بیم آن می‌رود که تهمت قاچاقچی به آنها بزنند.
منصور معظمی، دیگر عضو کمیسیون صنعت و معدن اتاق تهران هم پیشنهاد کرد که این موارد در نشستی با رییس سازمان توسعه تجارت در میان گذاشته شود. بهادر احرامیان نیز بر این عقیده بود که خروج 10 تا 15 میلیارد دلاری ارز از کشور، تعادل میان عرضه و تقاضا را بر هم زده و اکنون با وجود انسداد مسیر حساب سرمایه و تک‌نرخی شدن ارز، شکل‌گیری بازار ثانویه محتمل است.
محمدرضا زهره‌وندی نیز با اشاره به اینکه بنگاه‌های اقتصادی حدود یک ماه است که در رکود به سر می‌برند و حتی گردش مالی نیز ندارند، گفت: کشور 12 الی 13 سال نیز در شرایط تحریمی قرار داشت و بیشترین فشار به بخش خصوصی وارد آمد اما کسی پاسخگوی این فشار نیست. افزایش ارز معلول است. ما تا زمانی که علت پدید آمدن این شرایط را ندانیم، نمی‌توانیم راهکار ارائه کنیم.
رضا رحمانی، قائم‌مقام وزیر صنعت در امور تولید هم در پاسخ به این دغدغه‌ها گفت: دولت با این اقدامات، از بروز شوکی بزرگتر جلوگیری کرد. در حال حاضر نیز شرایط فعلی انتظار این است که میان بخش خصوصی و دولت همگرایی ایجاد شود تا آسیب کمتری به آحاد اقتصادی وارد شود.
گفتنی است در نشست پیشین این کمیسیون اقدامات وزارت صنعت، معدن و تجارت در راستای تحقق این ماده قانونی آغاز شد و این موضوع مورد توافق قرار گرفت که در حداقل دو نشست بعدی نیز، اعضای کمیسیون صنعت و معدن اتاق تهران و مسوولان ذیربط در وزارتخانه در خصوص تهیه فهرست اولویت‌های صنعتی و بسته سیاستی آن با یکدیگر هم‌اندیشی داشته باشند.