از سه‌شنبه شب که ترامپ پشت تریبون قرار گرفت و توافق هسته‌ای را فاجعه خواند، با خودمان گفتیم که برجام در این چند سال چه کرد که اکنون با یک تصمیم فکر می‌کنیم تمام دستاوردهای اقتصادی‌مان بر باد می‌رود و دیگر باید قید یک اقتصاد با‌ثبات را بزنیم.
آن زمان که برجام به بار نشست، موجی از امیدواری‌ها از آینده اقتصادی کشور بین مردم شکل گرفت و همه خود را برای اقتصادی آماده کردند که در جهان حرفی برای گفتن دارد و می‌تواند خود را به اقتصاد جهانی متصل کند. اما دیگر از این امیدواری‌ها خبری نیست و با اعلام موضع ترامپ نسبت به برجام باز هم موجی از نگرانی و آشوب بین ایران و همتایانش شکل گرفت.
۲۳ تیر ۱۳۹۴ را به یاد داریم؛ روزی که برجام در وین اتریش مورد توافق کشورهای عضو قرار گرفت. اما همین توافقی که زمان زیادی صرف آن شد، 18 اردیبهشت 1397 از سوی آمریکا ملغی اعلام شد و بار دیگر تحریم‌های آمریکا در اقتصاد ایران لنگر انداخت. کاملا مشخص است که هدف اصلی ترامپ در برزخ نگه داشتن ایران و بی‌ثبات‌سازی اقتصاد ایران است.
به گزارش سایت نساجی امروز به نقل از جهان صنعت، هرچند زمان زیادی از توافق به عمل آمده نمی‌گذرد اما در همین زمان اندک هم دستاوردهای خوبی از آن عاید اقتصاد کشورمان شد. روابط بانکی‌مان گسترده‌تر شد، صادرات غیرنفتی‌مان بیشتر شد، حضورمان در اقتصاد جهانی پر‌رنگ‌تر شد و به هر روی در اقتصاد جهانی حرفی برای گفتن داشتیم.
تصمیم ابرقدرت اقتصادی جهان
هرچند بعد از اعلام تصمیم ترامپ، اروپایی‌ها برخلاف آنچه ترامپ می‌گفت، اعلام کردند که از برجام محافظت خواهند کرد اما با این حال باز هم تصمیم ابرقدرت اقتصادی جهان هرچه باشد بر اقتصاد ایران تاثیر جدی خواهد گذاشت حتی اگر مقامات اروپایی بخواهند روابط قبلی‌شان را با ایران حفظ کنند اما سرمایه‌گذارانی که تا پیش از این سرمایه‌هایشان را وارد اقتصاد ایران می‌کردند و از گسترش روابط اقتصادی و تجاری‌شان با ایران می‌گفتند، با این تصمیم ممکن است راهشان را کج کنند و مقصد دیگری را برای فعالیت‌های سرمایه‌گذاری‌شان انتخاب کنند.
اما آیا واقعا اروپایی‌ها بدون آمریکا می‌توانند از برجام آن‌طور که باید و شاید محافظت کنند تا نگران این نباشیم که دستاوردهای اقتصادی که در این چند سال نصیب اقتصاد ایران شده از دست رود؟
شاید اگر بخواهیم لب به سخن بگشاییم و از فضای رخوت‌انگیزی که سال‌ها بر اقتصاد ایران سایه انداخته چیزی بگوییم موضوع جدیدی نباشد و همه به وضوح آن را در زندگی عادی اقتصادی‌شان تجربه کرده‌اند. اما همین برجام اگر نبود، دیگر خبری از رشد اقتصادی هم نبود، کشورهای اروپایی با ایران پیمان تجاری نمی‌بستند، پول‌های بلوکه‌شده بانکی ایران را آزاد نمی‌کردند و روابط بانکی‌شان با ایران را از سر نمی‌گرفتند.
حتی اگر در طول این چند سال رکود همچنان در اقتصاد کشور بوده و فعالیت‌های تولیدی‌مان رنگ باخته بودند اما با وجود تحریم‌ها می‌توان رکودی بس عمیق‌تر را در اقتصاد ایران پیش‌بینی کرد؛ رکودی که شاید بتواند کل فعالیت‌های اقتصادی‌مان را به زیر بکشد و همین اندک فعالیت‌های تولیدی که در اقتصاد می‌بینیم هم رنگ ببازد.
وقتی تحریم می‌شویم، یعنی مواد اولیه مورد نیازمان را باید با قیمت‌های چند برابری وارد کنیم، در این حالت کالایی که تولید می‌شود قیمتش چندین برابر می‌شود و دست کسی به آن نمی‌رسد، چه آنکه کسی توان مالی خرید کالاهایی با قیمت‌های بالا را ندارد و همین می‌شود که کالا روی دست تولید‌کننده می‌ماند و رکود باز هم فراگیر می‌شود.
حتی در اقتصاد جهانی هم دیگر صنعت ما حرفی برای گفتن نخواهد داشت. صنعت ما دستمایه سیاست‌های کشوری چون آمریکا می‌شود و هرچه تولید کند خریداری نخواهد داشت، بنابراین صادرات ما دیگر رنگ و بویی نخواهد داشت و همه تلاش‌ها در پی این برنامه جامع به باد خواهد رفت.
حال اقتصاد ما زمان زیادی است که خوب نیست و از خیلی وقت پیش کارشناسان از شرایط موجود گله‌مند بودند. اما گوش هیچ مقامی به آن بدهکار نبود و هر روز مشکل جدیدی به مشکلات قبلی اضافه و مزید بر علت می‌شد. اکنون هم که اقتصاد ایران بار دیگر باید با تحریم‌های پیش‌آمده دست و پنجه نرم کند مشکلات عمیق‌تر و شرایط برای فعالان اقتصادی سخت‌تر می‌شود.
اما آیا نباید از همان زمان که ایران پای میز مذاکره نشست تا با این برنامه جامع بتواند خود را در جامعه جهانی جا کند و راهی برای حضور پر‌رنگ اقتصادش بیابد دست به کار می‌شد و از آن یک فرصت می‌ساخت برای توسعه بیشتر؟ اکنون این برنامه مشترک غیر از وابستگی به یک فرصت که می‌شد از آن بهره‌های فراوان برد چه چیزی برای اقتصاد ایران به ارمغان آورده است؟
اگر اینچنین نبود تا این میزان نگران از دست دادن شرایطی نمی‌شدیم که سال‌ها با چنگ و دندان سعی در به دست آوردنش کرده بودیم.
اگر تا همین چند روز پیش که آمریکا هم بدعهدی نمی‌کرد و بر سر توافقش مانده بود از دستاوردهای برجام درست استفاده می‌کردیم امروز با خروج آمریکا از برجام نگران نمی‌شدیم که برای بعد از این باید چه کنیم و این بار باید منتظر چه زخم‌های جدیدی بر پیکر اقتصاد زخم‌خورده‌مان باشیم.
جالب است مقامات‌مان که خودشان می‌دانند از فرصتی که در این چند سال داشتند درست استفاده نکردند اما حتی خم به ابرو نمی‌آورند و با افتخار اعلام می‌کنند که ثبات اقتصادی ایران ادامه خواهد داشت.
اما سوال‌مان این است که این دولتمردان که بر مسند قدرت نشسته‌اند از کدام ثبات اقتصادی می‌گویند که ما هرچه تقلا می‌کنیم نشانه‌ای از آن را در زندگی روزمره‌مان نمی‌بینیم!
جای دوری نمی‌رویم، همین اقتصادمان را در ماه‌های گذشته در نظر آوریم. در این چند ماه هیجانات بازار ارز و سکه چقدر به اقتصاد کشورمان لطمه زد که اکنون از ثبات اقتصادی دم می‌زنند. آن زمان که هر بار با بالا رفتن قیمت ارز و طلا در بازار شروع به عرضه‌های گسترده می‌کردند و در کوتاه‌مدت مقداری آرامش را به بازار باز‌می‌گرداندند، اکنون با خروج ترامپ از برجام و پیش‌بینی کاهش ذخایر ارزی کشور چه برنامه‌ای برای کنترل ذخایر ارزی‌مان خواهند داشت؟
روز گذشته باز هم بازار ارز و سکه ملتهب شد و اسیر قیمت‌هایی که هر بار مقامات می‌گویند غیرواقعی است شد. اما اگر این قیمت‌ها غیرواقعی است چرا تاکنون و با گذشت ماه‌ها هنوز هم که هنوز است قیمت‌ها به سطح باثباتی نمی‌رسند و هر روز قیمت‌های جدیدی ثبت می‌کنند.
جالب است رییس کل بانک مرکزی هم با خیال آرامی اعلام کرده است که سیاست‌های ارزی بانک مرکزی آرامش را به بازار بازگردانده است، گویی نمی‌داند و خبر ندارد همین دیروز دلار در بازار آزاد به قیمت 7500 تومان معامله شد و پول ملی‌مان دیگر ارزشی در اقتصاد جهانی ندارد. این آرامشی که مقامات از آن سخن می‌گویند را کسی ندید اما باید برای بعد از این پاسخگو باشند که برای کاهش ذخایر ارزی‌شان از این به بعد چه خواهند کرد و این بار چگونه می‌خواهند اقتصاد را از زیر بار این همه ناملایمتی نجات دهند. هرچند بانک مرکزی در اطلاعیه‌ای اعلام کرده که به دنبال خروج آمریکا از برجام و با پیش‌بینی بدعهدی‌های آمریکا، از مدت‌ها پیش تمهیدات لازم را برای مقابله با نقض برجام توسط آمریکا اندیشیده و به همین منظور مجموعه‌ای از تدابیر برای این منظور اتخاذ و اجرا شده است.
خوشبختانه با اقدامات و سیاست‌های بانک مرکزی، اکنون منابع و مصارف ارزی کشور تحت اشراف و کنترل کامل قرار دارد و نظام بانکی کشور با محوریت بانک مرکزی توانایی کامل برای پاسخگویی به تمام نیازهای ارزی کشور را دارد. سیاست‌های مذکور با محوریت حمایت از تولید ملی موجب کنترل جریان ورود و خروج ارز در کشور شده و بدین ترتیب توانایی بانک مرکزی برای پاسخگویی به نیازهای ارزی کشور افزایش یافته است.
هرچند بانک مرکزی اطمینان داده که هیچ نگرانی‌ای در خصوص ذخایر ارزی وجود ندارد اما به هر حال باید بدانیم که این ذخایر تا کی پاسخگوی نیاز فعالان اقتصادی خواهد بود؛ چه آنکه معلوم نیست با تصمیم ترامپ و کاهش روابط تجاری و اقتصادی کشور، ذخایر ارزی‌مان تا چه میزان کاهش یابد. اما نکته قابل تامل این است که در چنین شرایطی بهتر است تا دولتمردان به جای پاک کردن صورت مساله به فکر راه‌حلی برای برون‌رفت از مشکلات باشند و چشم خود را بر واقعیت‌های اقتصاد ایران نبندند.
علی‌ایحال باید بگوییم که روزهای خوبی در انتظار آینده اقتصادی‌مان نیست. اگر دیر دست به کار شویم و نخواهیم برای یک بار هم که شده دست به اصلاحات اساسی بزنیم و زیرساخت‌هایمان را ترمیم کنیم مسیری را در پیش خواهیم گرفت که کاملا رو به افول خواهد بود و حتی اگر بدتر از این نشود، قطعا بهتر از این نخواهد شد و از سنگی که از دستاوردهایشان در طول این سال‌ها به سینه می‌زدند اثری باقی نخواهد ماند جز هیچ!
بانک‌ها یک میلیارد دلار ارز خریدند
در همین حال معاون اول رییس‌جمهور با اعلام اینکه صادرکنندگان یک میلیارد دلار از ارز خود را به بانک‌ها فروختند، تاکید کرد: آمریکا می‌خواهد فضای داخلی و اقتصاد ایران را ناامن جلوه بدهد.
اسحاق جهانگیری درباره مسایل ارزی گفت: آنها می‌دانند برهم زدن ایران یعنی برهم زدن کل منطقه چرا که ایران، بزرگ و ساحل آرامش منطقه است و نمی‌توانند تعرضی به ایران بکنند اما سعی می‌کنند با فضاسازی‌هایی آرامش درونی اقتصاد ایران را برهم بزنند.
جهانگیری با تاکید بر اینکه برهم زدن فضای اقتصاد آرام ما بدون هزینه نیست، اظهار کرد: بدخواهان می‌خواهند بدون هزینه فضای کشور را برهم بزنند؛ مگر می‌شود فضای کشوری به این بزرگی، مهمی و تاثیرگذاری را به راحتی برهم بزنند؟
معاون اول رییس‌جمهور افزود: رییس‌جمهور آمریکا از روز نخست سرکار آمدنش رسالتش این بود که فضای داخلی و اقتصاد ایران را ناامن جلوه دهد و در طول یک‌سال چندبار تعلیق تحریم‌ها را تمدید کرد که این کار خیلی پرضررتر برای اقتصاد ایران بود.
وی تصریح کرد: این جزو سیاست‌هایشان بود و تلاطم‌هایی در بازار ارز ایران ایجاد شد و دولت به ناچار سیاست‌های جدید ارزی را اتخاذ کرد. اگر نقدی متوجه دولت باشد این است که اگر یک ماه زودتر این سیاست‌ها را در پیش می‌گرفت موثرتر بود.
جهانگیری گفت: دشمنان ما تعبیرشان این است که به جنگ اقتصاد ایران آمده‌اند و می‌خواهند اقتصاد ایران را زمینگیر کنند و فشارهای آنچنان از این محل به مردم ایران وارد می‌کنند که مردم ایران از این فشارها به تنگ بیایند و من به مردم ایران عرض می‌کنم همه تدابیر اتخاذ شده و هیچ اتفاق منفی‌ای در اقتصاد ایران نمی‌افتد.
معاون اول رییس‌جمهور تصریح کرد: آمریکایی‌ها هر تصمیم جدیدی بگیرند منجر به بی‌آبرویی آنها می‌شود که به هیچ توافق بین‌المللی پایبند نیستند؛ توافقی که چندین سال و در دوره اخیر ۱۸ ماه برای آن مذاکره شد و ایران هم به همه تعهداتش عمل کرده و او که عمل نمی‌کند، آمریکاست.
این عضو کابینه با اشاره به سیاست‌های ارزی دولت خاطرنشان کرد: کار خیلی خوبی انجام شده و ایجاد ثبات اقتصادی در کشور از وظایف دولت‌هاست. جهانگیری گفت: وضع اقتصاد کشور خوب است ولی برخی اصرار دارند بگویند وضع بد است در حالی که ما در منطقه ملتهبی هستیم اما وضع خوبی داریم و در سال گذشته شاخص‌های خوبی داشتیم.
جهانگیری ادامه داد: کارهای خوبی انجام شده، فضای کارمان خوب پیش رفته، حدود ۵۰ میلیارد دلار تفاهمنامه امضا کردیم، برای استفاده از خط‌های فاینانس، بیش از ۳۰ میلیارد دلار با دولت ضمانتنامه صادر کردیم، با وجود این در چنین اقتصادی ضعف‌هایی هم وجود دارد.
وی با تاکید بر اینکه ما مصمم هستیم اقتصاد کشور را به خوبی اداره کنیم گفت: باید مردانه پای اداره ایران ایستاد و ما مشکل غیر‌قابل حلی نداریم، هر مشکلی با فرصت‌ها و توانمندی‌های موجود قابل حل است. اقتصاد ما باید به همت همه از ثبات کامل برخوردار باشد.
خروج آمریکا از برجام شوکی بر بازار ارز وارد نمی‌کند
یک کارشناس مسایل اقتصادی هم درباره تاثیر خروج آمریکا بر برجام گفت: از آنجا که ارز گزارشگری در ایران به یورو تبدیل شده است خروج آمریکا از برجام شوکی به بازار ارز وارد نمی‌کند.
مهدی تقوی درباره تاثیر خروج آمریکا از برجام بر بازار ارز کشور، اظهار کرد: چندی پیش دولت اعلام کرد یورو را در بازار ایران جایگزین دلار می‌کند و پیش‌بینی می‌شود به زودی یورو در بازار ایران ارز اصلی محسوب شود.
وی ادامه داد: هر چند آمریکا از برجام خارج شد اما اتحادیه اروپا اعلام کرد کماکان بر برجام پایبند است و به همین دلیل در تامین یورو در کشور با مشکلی مواجه نخواهیم شد بنابراین بازار ارز با نوسان قابل ملاحظه‌ای مواجه نخواهد شد.
این کارشناس مسایل اقتصادی با اشاره به التهابات بازار ارز در ماه‌های گذشته، گفت: بر اساس نظریه‌های اقتصادی نرخ ارز با ارقام 6 هزار تومان یا بالاتر برای اقتصاد ایران رقمی کاذب است و این ارقام با هیچ محاسبات اقتصادی همخوانی ندارد.
تقوی با بیان اینکه در بازار ارز کشور با پدیده خاصی مواجه شدیم که بر اساس آن صرافی‌ها ارز را در اختیار دلالان قرار می‌دادند و نرخ‌ها در کف خیابان و توسط این افراد تعیین می‌شد، ادامه داد: بانک مرکزی در برنامه‌ریزی‌های خود باید از این پدیده جلوگیری کند که البته در ماه اخیر اقداماتی نیز در این خصوص انجام شده است.
این کارشناس مسایل اقتصادی در خصوص تاثیر خروج آمریکا بر مبادلات اقتصادی کشور نیز گفت: با توجه به اینکه اروپا از برجام خارج نشده بنابراین وضعیت تجاری ایران می‌تواند همانند گذشته باشد و اخلال جدی در مبادلات تجاری ایجاد نشود.
وی گفت: ترامپ قصد داشت تا اروپا را نیز با خود همراه کند تا بتواند روابط تجاری ایران را با مشکلات زیادی مواجه کند اما اروپایی‌ها بر پایبندی بر برجام تاکید کردند. وی خاطرنشان کرد: بنابراین ایران می‌تواند علاوه بر بهره‌گیری از توان و تولیدات داخلی مواد مورد نیاز خود را از اروپا تامین کند.
دولت اولویت‌های ارزی خود را مشخص کند
یک کارشناس اقتصادی دیگر هم گفت: دولت می‌تواند با بازنگری در سیاست‌های اقتصادی در داخل و در هماهنگی با وزارت امور خارجه برای تحکیم روابط تجاری با کشورهایی که از ایران حمایت می‌کنند، از تهدیدهای آمریکا مصون بماند.
مهدی پازوکی با تاکید بر اینکه براساس اعلام نظرسنجی موسسات معتبر آمریکایی فضای عمومی جامعه آمریکا مخالف سیاست‌های دولت ترامپ درباره خروج از برجام است، اظهار کرد: اینکه جامعه آمریکا همراه با ترامپ و سیاست‌هایش نیست، به نفع ماست و از سویی موضع اتحادیه اروپا در قبال این تصمیم مخالفت بود، از همین رو پیشنهاد من این است که مذاکره با اتحادیه اروپا خصوصا آلمان که اولین قدرت اقتصادی اتحادیه اروپاست، در بالاترین سطح ادامه یابد.
او افزود: در جهان کشورهای زیادی هستند که صدای ما را می‌شنوند بنابراین باید دولت آقای روحانی از چهره‌های بین‌المللی کمک بگیرد.
این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه ولیعهد عربستان در ماه‌های گذشته با لابی‌گری تلاش کرد حتی شرکای خارجی ما را در شرق آسیا تطمیع کند،گفت: امروز بیش از 90 درصد از سیاست خارجی در جهان بر مبنای لابی‌گری است. بنابراین تعامل با شرکای تجاری باید افزایش یابد و سیاست دولت باید گسترش تعامل با کشورهای اروپایی که مراودات کمتری داریم، متمرکز شود.
او افزود: در بخش سیاست‌های اقتصادی دولت باید انضباط اقتصادی را به شدت در دستور کار قرار دهد و اولویت‌های ارزی خود را مشخص کند.