پس از خروج آمریکا از توافق برجام، دولت به وزارت امور خارجه دستور داد که برجام را با کشورهای اروپایی جلو ببرد و با آنها وارد مذاکره شود.
سیاست دولت این بار این است که از طریق مذاکره با کشورهای اروپایی بتوانند نبود آمریکا در حوزه‌های اقتصادی و تحریم‌ها را جبران کنند.
به گزارش سایت نساجی امروز به نقل از جهان صنعت، رهبر انقلاب نیز در سخنرانی اخیرشان درباره مذاکره با سه کشور اروپایی اعلام کردند که برای هر قرارداد باید تضمین‌های قطعی گرفته شود و‌گرنه به این سه کشور نیز همچون آمریکا نمی‌توان اعتماد کرد.
محمدجوادظریف وزیرامورخارجه کشورمان هم پس از اعلام موضع آمریکا در قبال برجام در صفحه توئیتر خود از ادامه تلاش‌های دیپلماتیک برای گفت‌وگو با اروپا برای ادامه برجام نوشت. وی نوشت: من تلاشی دیپلماتیک را پیش خواهم برد تا بررسی کنم که آیا دیگر اعضای برجام می‌توانند منافع کامل را برای ایران تضمین کنند یا خیر. نتیجه، پاسخ ما را مشخص خواهد کرد.
از این رو محمدجواد ظریف، قرار است برای ادامه گفت‌وگو‌ها ابتدا به چین و روسیه سفر کند و از آنجا عازم بلژیک شود. ظریف روز سه‌شنبه با وزرای سه کشور اروپایی عضو 1+5 در بروکسل پایتخت بلژیک نشستی برگزار می‌کند تا از اروپایی‌ها تضمینی برای حفظ برجام بگیرد.
ژان ایو لودریان، وزیر خارجه فرانسه با اعلام خبر ملاقات چهارجانبه با حضور محمدجواد ظریف گفته است: «برجام نمرده است.» سید عباس عراقچی معاون سیاسی وزارت امور خارجه در دیدار با سرگئی ریابکوف معاون وزیرخارجه روسیه هم اعلام کرد که در صورت ارائه تضمین‌های قطعی از سوی سایر طرف‌های برجام نسبت به تامین منافع ایران و جبران آثار خروج آمریکا از این توافق، حفظ برجام ممکن خواهد بود.
این در حالی است که فدریکا موگرینی مسوول هماهنگ‌کننده سیاست خارجی اتحادیه اروپا، پس از سخنرانی ترامپ و اعلام خروج آمریکا از برجام و بازگشت تحریم‌های هسته‌ای، واکنش تندی نسبت به اقدام طرف آمریکایی داشت و به دولت آمریکا درباره اقدامات بعدی‌اش هشدار داد.
موگرینی همچنین تاکید کرد که متعهد و مصمم به حفظ این توافق هستیم و این کار را برای امنیت جمعی خود انجام می‌دهیم. موگرینی از پایبندی اتحادیه اروپا به تعهدات خود خبر داد و اعلام کرد که اروپا از منافع اقتصادی خود دفاع خواهد کرد و مصمم به حفظ برجام است.
اگرچه دیپلمات‌های اروپایی از تصمیم نسنجیده رییس‌جمهور آمریکا در قبال برجام ناراضی هستند اما در این مدت کمابیش با او در سیاست‌های غیرهسته‌ای ایران همسو بودند. کشورهای اروپایی به ویژه فرانسه همواره از برنامه‌های دفاعی ایران ابراز نگرانی کرده‌اند و به دنبال راهی بوده‌اند تا به زعم خودشان افسار ایران را در نفوذ و قدرت‌گیری در منطقه مهار کنند.
این نگرانی تا جایی پیش رفت که آنها به دنبال ایجاد تحریم‌های جدید در زمینه برنامه موشکی ایران بودند. البته بنا به گفته رهبران سه کشور اروپایی بخشی از این تلاش هم برای حفاظت و اقناع ترامپ برای توافق هسته‌ای بود. با این حال پس از تصمیم نهایی ترامپ درباره برجام، اتحادیه اروپا در به کار بردن لحن و واژگان خود در دفاع از ایران، کشورمان را به عنوان شریک خود اعلام نکرد.
آنها تنها درباره عدم برقراری تحریم‌های اتحادیه اروپا در صورت پایبندی ایران به تعهداتش سخن گفتند و درباره مقابله با تحریم‌های آمریکا اظهار‌نظری نکردند. با این حال اگرچه اروپایی‌ها سیاست سفت و سختی درباره تصمیم رییس‌جمهور آمریکا در این توافق اتخاذ نکرده‌اند اما نمی‌توان حمایت اروپایی‌ها از ایران را در برجام نادیده گرفت.
از زمان روی کارآمدن دولت روحانی تاکنون وضعیت روابط دیپلماتیک ایران با کشورهای اروپایی تا جایی افزایش پیدا کرده است که رهبران این کشورها در برابر اقدامات رییس‌جمهور آمریکا به صورت متحد در کنار ایران ایستاده‌اند؛ دستاوردی که به تنهایی می‌تواند برای ایران که سال‌ها به دلیل حضور دولت نهم و دهم از آن محروم مانده بود، امری مهم و حیاتی جلوه کند.
دونالد ترامپ که به دنبال از بین بردن همه دستاوردهای دولت باراک اوباما رییس‌جمهور پیشین آمریکاست در چندروز گذشته اظهارنظرهایی انجام داده است که اتحادیه اروپا واکنش چندانی در برابر آن نشان نداده است. وی با تندترین لحن ایران را تهدید کرده که اگر برنامه هسته‌ای خود را از سربگیرد با عواقب بسیار جدی‌ای روبه‌رو خواهد شد.
او از مذاکره‌ای جدید با ایران سخن گفت و تصریح کرد که طبیعی است ایران یکی دو ماه نخست بگوید نه اما در نهایت آنها حاضر به مذاکره خواهد شد.
او همچنین از دستگیری ملوانان آمریکایی در دی‌ماه 1394 ابراز عصبانیت کرد و گفت: به یاد بیاورید ۱۰ ملوان که در برابر چشم جهانیان تحقیر و بدون دلیل بازداشت شدند. من امیدوارم بتوانم با آنها به توافقی دست یابیم، توافقی خوب، یک توافق عادلانه، یک توافق خوب که برای آنها بهتر باشد، اما نمی‌توانیم به آنها اجازه دهیم که به سلاح هسته‌ای دست یابند.
در واقع سیاست‌های عجیب ترامپ در قبال توافق هسته‌ای سبب شده که شرکای او در این باره اعلام کنند بدون این کشور نیز به برجام ادامه خواهند داد اما باتوجه به اینکه صرفا اروپا در حرف و بیانیه محکم ایستاده باید دید در عمل چگونه رفتار خواهد کرد چرا که از حرف تا عمل فاصله زیادی وجود دارد و حال این سوال اساسی مطرح می‌شود که اتحادیه اروپا چگونه و با چه ابزاری می‌خواهد منتفع شدن ایران را تضمین کند و این وعده چقدر شانس تحقق دارد؟
اتحادیه اروپا تحت فشارآمریکا
حسن‌هانی‌زاده کارشناس مسایل بین‌الملل درباره وضعیت جدید ایران و تلاش اروپایی‌ها برای ادامه برجام گفت:«طی سال‌های گذشته اتحادیه اروپا ثابت کرده در تصمیم‌گیری‌های کلان بین‌المللی مستقل عمل نمی‌کند. البته اختلاف‌های زیادی در دیدگاه اتحادیه اروپا با آمریکا به ویژه شخص دونالد ترامپ رییس‌جمهور آمریکا وجود دارد اما اتحادیه اروپا نوعا در رابطه با مسایل خاورمیانه دیدگاه نزدیکی به آمریکا دارد.
با توجه به اظهارات رهبران اتحادیه اروپا در خصوص ضرورت حفظ برجام در برخی موارد شاهد آن هستیم که اظهارات مقامات اروپایی نگران‌کننده است مثلا در مورد توان دفاعی ایران میان انگلیس، فرانسه و آلمان با آمریکا دیدگاه‌های مشترکی وجود دارد یعنی نگرانی‌های بی‌موردی در مورد توان دفاعی ایران وجود دارد بنابراین موضع اتحادیه اروپا نسبت به ایران و مخصوصا برجام خیلی شفاف نیست و باید در این خصوص به اتحادیه اروپا به صورت مکتوب، آشکار و با نظارت آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای و همچنین اشراف سازمان‌ملل متحد تضمین‌های لازم را برای اجرایی‌کردن برجام به ایران بدهند در غیراین صورت در آینده شاهد خواهیم بود که برخی کشورهای اتحادیه اروپا با طرح مسایلی از جمله نفوذ ایران در منطقه و مساله موشک‌های بالستیک و توان دفاعی ایران مسایلی را مطرح می‌کنند که نشان می‌دهد اتحادیه اروپا تابع سیاست‌های آمریکاست، بنابراین در این خصوص باید تصمیمات کاملا قانع‌کننده، قوی و قابل دفاع از سوی اتحادیه اروپا به ایران گرفته شود و به نظر می‌رسد اگر این تصمیم وجود نداشته باشد در آینده برجام بین ایران و اتحادیه اروپا هم به تدریج کمرنگ می‌شود و ارزش خود را از دست خواهد داد. به هرحال نمی‌توان نسبت به موضع اتحادیه اروپا به برجام مخصوصا مسایل غیرمرتبط با مساله هسته‌ای ایران خوش‌بین بود و اتحادیه اروپا نیز ممکن است تحت فشار آمریکا یکسری شروط برای ایران قرار دهند.»
به درستی نمی‌توان میزان توانایی اروپایی‌ها را برای ادامه برجام مشخص کرد چرا که اروپایی‌ها تاکنون موفقیت چندانی در برابر سیاست‌های روسای جمهور آمریکا نداشته‌اند. زمانی هم که برجام به نتیجه رسید و به جهان اعلام شد ناشی از رضایت کامل آمریکایی‌ها برای تصویب این توافق بود.
از سوی دیگر خروج ترامپ از برجام یکی دیگر از نشانه‌های عدم توانایی اروپایی‌ها برای پیشبرد سیاست‌های خود در فضای بین‌الملل است، سفر رهبران فرانسه و آلمان به آمریکا برای ترغیب ترامپ برای ماندن در این توافق و عدم موفقیت آنها ناشی از آن است که اروپایی‌ها نمی‌توانند بدون خواست و تحقق نظر آمریکایی‌ها سیاست‌های خود را در جهان پیاده کنند.
بنابراین خروج ترامپ از این توافق را باید بزرگ‌ترین شکست اتحادیه اروپا در فضای بین‌الملل دانست چرا که اروپایی‌ها نتوانستند مانع آن شوند. با بازگشت تحریم‌های 90 روزه و 180 روزه آمریکا علیه ایران به تدریج شرکت‌های اقتصادی دنیا همکاری‌های خود را با ایران قطع می‌کنند.
در حال حاضر نیز به تدریج شرکت‌های اروپایی و آسیایی که با ایران همکاری می‌کنند از جایگزینی دیگر کشورها برای تامین منابع انرژی خود سخن گفته‌اند و این نشان می‌دهد که اروپایی‌ها لااقل دست بالا را برای ادامه برجام ندارند.
نکته دیگر آنکه برخی از کشورهای اروپایی همچون فرانسوی‌ها همراه با آمریکایی ها از یک توافق جدید که برنامه‌های موشکی ایران را محدود کند استقبال می‌کنند و همچنین خواهان محدود شدن قدرت ایران در منطقه هستند.