بنگاههای کوچک و متوسط تجاری و تولیدی موتور محرک رشد و توسعه اقتصادی هر کشور است و بازار کار به شدت به این بنگاه‌ها وابسته است.
بر اساس آمار بانک جهانی، در اقتصادهای در حال رشد، 45 درصد از فرصت‌های شغلی به وسیله کسب‌و‌کارهای کوچک و متوسط تامین می‌شود.
در همین حال تلاش برای ایجاد محیط مناسب کسبوکار و توجه به سیاست‌های صادراتی و رقابتی و تشویق نوآوری و توسعه منابع انسانی از دیگر فاکتورهای موثر در رشد بنگاههای اقتصادی کوچک و متوسط است.
به گزارش سایت نساجی امروز به نقل از جهان صنعت، طی سال‌های اخیر مشکلات ساختاری اقتصاد، اتخاذ سیاست‌های نادرست تجاری، بانکی و مالیاتی، تحریم اقتصادی و نظیر آن موجب شد تا لطمات جدی به صنعتگران وارد شود اما متاسفانه هنوز بسیاری از مشکلات بخش صنعت و تولید بهبود نیافته اگر چه سازمان‌ها و مراجع مربوط سعی بسیاری برای بهبود فضای کسبوکار داشته‌اند اما با وجود این مشکلات فراوانی سد راه فعالیت این قشر مهم وجود دارد.
با این روند با وجود رشد و پیشرفت فناوری‌های گوناگون امروزه صنعت کشور مشکلات زیادی نسبت به سال‌های قبل دارد.
رنج بنگاه‌ها از بی‌برنامگی
شهرک‌های صنعتی هماهنگ با سیاست‌ها و استراتژی‌های مدون صنعتی کشور و به منظور فراهم‌سازی زیرساخت‌ها برای استقرار صنایع ایجاد شده‌اند. توسعه شهرک‌های صنعتی در کشور اگرچه دارای مزایای زیادی از جمله در زمینه مسایل محیط‌زیستی است ولیکن به دلیل تمرکز صنایع در صورت عدم مدیریت و ساماندهی زمینه‌ساز مشکلات نمایانی خواهد شد.
با توجه به وسعت حوزه‌های فعالیت بنگاههای کوچک و متوسط، لازم است نقش این بنگاه‌ها در اقتصاد مقاومتی بیش از پیش جدی گرفته شود. علاوه بر اشتغالزایی، افزایش فعالیت‌های اقتصادی بنگاههای کوچک و متوسط به متنوع‌سازی تولیدات و کالاها می‌انجامد.
در همین رابطه مسعود دانشمند عضو اتاق بازرگانی ایران با انتقاد از شرایط بنگاههای کوچک و متوسط چنین بیان داشت: یکی از مشکلات عمده اقتصاد ایران که باعث آسیب‌پذیری بنگاههای کوچک و متوسط شده این است که روند رشد این واحدهای کوچک به متوسط و سپس بزرگ به طور طبیعی طی نمی‌شود. در واقع در کشور ما بنگاههای بزرگ از ابتدا بزرگ و معمولا توسط دولت خلق می‌شوند که پس از مدتی دچار مشکلات کسری منابع، بهره‌وری اندک و زیاندهی می‌شوند.
این درحالی است که در اقتصادهای رقابتی، شرکت‌های موفق و مشهور ابتدا یک بنگاه کوچک بودند که با خلاقیت و نوآوری و تجربه‌اندوزی و استفاده از فرصت‌ها بزرگ شده‌اند. با توجه به تحولات صورت گرفته در حوزه کسب‌و‌کارهای کوچک و متوسط، به نظر می‌رسد که مسوولان به اهمیت این حوزه در چارچوب اقتصاد مقاومتی واقف هستند.
باید توجه داشت که حمایت از بنگاههای کوچک و متوسط اساسا مستلزم استقبال از آزادسازی اقتصادی و توجه به رقابت و ریسک‌پذیری است. کسب‌و‌کارهای کوچک و متوسط ما هم اگر فضای لازم برایشان فراهم شود همین روند را طی خواهند کرد و برگ برنده‌ای برای اقتصاد مقاومتی کشور خواهند شد.
خیز شهرک‌های صنعتی
حال به گفته برخی کارشناسان با وجود مشکلات زیرساختی و برخی بی‌توجهی‌هایی که در گذشته به بنگاههای کوچک و متوسط شده، خوشبختانه چند سالی است که دولت به اهمیت این حوزه توجه کرده و تاکید داشته که کسب‌و‌کارهای کوچک و متوسط باید با تسهیلات بانکی فعال شوند.
در همین رابطه فرشاد مقیمی معاون برنامه‌ریزی سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران از برنامه‌ریزی برای توسعه بنگاههای کوچک و متوسط طی سال‌های گذشته تاکنون خبر داد و با تاکید بر ضرورت احصاء و شناسایی دقیق مسایل و مشکلات واحدهای تولیدی و صنعتی مشکل‌دار و با اشاره به وجود یکسری مشکلات و موانع بر سر راه این واحدها و با توجه به وضعیت جدید صنعت و تولید که بعد از خروج آمریکا از برجام پیش‌بینی می‌شود گفت: شاید این اتفاق در صنعت به دلیل تحریم‌های جدید علیه ایران خیلی خوشایند نباشد ولی یک نکته حائز اهمیت است آن هم تعیین تکلیف ما در قبال برنامه‌های توسعه‌ای کشور است. تجربه سایر کشورها نشان داده است وقتی زمان اجرای بی‌نیازی نسبت به سایر کشورها مطرح و قابل اجرا می‌شود، توان و ظرفیت‌های موجود می‌تواند راهگشای بسیاری از مسیر‌های مسدود شده حتی در زمان قبل تحریم‌ها باشد.
چراکه در حال حاضر بنگاههای کوچک و متوسط ابزار مهمی برای توسعه بخش تولید به ویژه صنعت کشور محسوب می‌شود .در حال حاضر واحد صنعتی در 803 شهرک و ناحیه صنعتی مستقر هستند. از این میزان در سال 95 حدود 19 درصد واحدها تعطیل شدند که خوشبختانه در سال گذشته این رقم روند کاهشی گرفت و به 7/18 درصد رسید این در حالی است که دو هزار و 500 واحد در سال 96 به فاز بهرهبرداری رسیده است.
با توجه به فعال بودن 42 هزار واحد صنعتی، میزان صادرات صنایع کوچک به 7/2 میلیارد دلار در سال 96 رسید که هدف‌گذاری در همین رابطه برای سال‌جاری رقمی معادل چهار میلیارد دلار است که طبق تبصره 6 قانون بودجه 97 رقمی معادل یک هزار و 300 میلیارد تومان در قالب تسهیلات مقرر شده تا به واحدهای صنعتی کوچک برسد که از این رقم حدود یک هزار میلیارد آن قطعی شده است. این اعداد و ارقام نشان از جایگاه ویژه صنعت در واحدها و بنگاههای کوچک و متوسط است. همچنین حدود 72 هزار میلیارد تومان بودجه برای صنایع در نظر گرفته شده است.
بازنگری در صادرات
بر اساس مطالعات فراگیر شناسایی و اولویت‌بندی خوشه‌ها، تاکنون 430 خوشه کسبوکار در سطح کشور شناسایی شده است که در حال حاضر پروژه توسعه 36 خوشه در فاز پیاده‌سازی و پروژه توسعه 90 خوشه خاتمه یافته است.
اهم برنامه‌های حمایتی که سازمان و شرکت استانی تابعه در راستای توسعه خوشه‌های کسبوکار در دستور کار دارند: توسعه بازارهای داخلی و صادراتی از طریق ایجاد کنسرسیوم صادراتی، برند مشترک، حضور مشترک در نمایشگاه‌های داخلی و خارجی، اعزام هیات‌های تجاری، دعوت از هیات‌های تجاری، مطالعات بازارشناسی و... در برنامه سازمان است که در سال گذشته بخش بزرگی از این برنامه‌ها اجرا شد.
همچنین ارتقای زنجیره ارزش خوشه نیز اجرایی شد. تکمیل حلقه‌های مفقوده زنجیره ارزش خوشه، راه‌اندازی مراکز طراحی، راه‌اندازی مراکز آزمایشگاهی و تحقیق و توسعه، اتصال به زنجیره‌های جهانی ارزش و... در برنامه‌های مدون قابل پیگیری است.
ارائه تسهیلات به واحدهای تولیدی – صنعتی از یک سو و هدف‌گذاری برای برگزاری نمایشگاه‌ها و هیات‌های تجاری از دیگر هدف‌گذاری‌ها برای ارتقای توسعه بخش تولید و صادرات است.
توسعه خوشه‌های صادراتی از تدبیر دیگری است که در همین رابطه اتخاذ شده است. به‌طور مثال یکی از موانع صادرات کالا از کشورمان ضعف بستهبندی است که با در نظر گرفتن خوشه صادراتی بستهبندی می‌توانیم تا حدود زیادی این ضعف را به قوت تبدیل کنیم.
ایجاد فضای توسعه کسبوکار
همچنین شهرک‌ها و نواحی صنعتی در حال بهرهبرداری واگذاری زمین 803 شهرک و ناحیه است که تعداد واحدهای به بهرهبرداری رسیده، 41736 واحد صنعتی است.
با تصویب 17 و بهرهبرداری از 9 شهرک و ناحیه صنعتی در سال 1396؛ می‌توان به انعقاد 4683 قرارداد با مساحت 2314 هکتار در سال 96؛ همچنین انعقاد 4019 قرارداد با مساحت 1364 هکتار در سال 95 اشاره داشت که این میزان قراردادها از رشد 17 درصدی در تعداد قرارداد و رشد 70 درصدی در مساحت قرارداد نسبت به سال 1395خبر می‌دهد.
همچنین با بهرهبرداری از 2576 واحد صنعتی با اشتغال 39632 نفر در سال 96 و بهرهبرداری از 2433 واحد صنعتی با اشتغال 38367 نفر در سال 95؛ رشد 6 درصدی در تعداد واحد بهره‌بردار و رشد 4 درصدی در تعداد اشتغال نسبت به سال 1395حائز اهمیت است.
از سوی دیگر تعداد واحدهای به بهرهبرداری رسیده: 41736 واحد صنعتی. (از این تعداد در حدود 80 درصد فعال (33389 واحد صنعتی) و 20 درصد غیرفعال هستند) و راه‌اندازی مجدد 1520 واحد صنعتی به بهرهبرداری رسیده غیرفعال در سال 1396 نشانگر ایجاد فضای توسعه کسبوکار را به عنوان برنامه‌های دارای اولویت نشان می‌دهد.
ارتقای سرمایه اجتماعی و ایجاد و توسعه شبکه‌های همکاری
در ادامه می‌توان به توسعه منابع انسانی نیز اشاره داشت. برگزاری دوره‌های آموزشی مدیریتی، آموزش مهارتی برای کارکنان، راه‌اندازی مراکز آموزش جوارکارگاهی، برگزاری تورهای صنعتی، بازدید از تجارب موفق و... از برنامه‌های این سازمان بوده است.
ایجاد و توسعه ارائه‌دهندگان خدمات توسعه کسبوکار
همان‌طور که مشاهده می‌شود، در برنامه توسعه خوشه‌ای، علاوه بر بحث توسعه بازارهای داخلی و صادراتی، محورهای بسیار متنوعی جهت توانمندسازی اعضای خوشه جهت حضور موثر و فعال در بازارهای داخلی و صادراتی انجام می‌شود اما یکی از اصلی‌ترین برنامه‌هایی که جهت توسعه صادرات خوشه‌ها در حال انجام است، ایجاد و توسعه کنسرسیوم‌های صادراتی است که تاکنون بیش از 55 کنسرسیوم صادراتی در خوشه‌ها شکل گرفته است که در نتیجه این اقدامات ارزش صادرات خوشه‌ها در سال 96 مبلغ 274 میلیون دلار و ارزش صادرات کنسرسیوم‌ها در سال 96 بالغ بر 151 میلیون دلار شده است.