مالیات بر مجموع درآمد یک پایه مالیاتی مهم است که در دنیا به دو جهت افزایش درآمد دولت و عادلانه‌تر شدن نظام توزیع درآمدی به کار می‌رود.
این پایه درآمدی برای اخذ درآمد از ثروتمندان به کار می‌رود. موضوعی که به گمان کارشناسان باید در نظام مالیاتی ایران گنجانده شود. در این زمینه جمشید پژویان می‌گوید: علاوه بر همه مزایای این پایه مالیاتی برای اقتصاد ایران می‌توانیم به موجب اخذ مالیات بر مجموعه درآمد شاهد کاهش قاچاق و فساد هم باشیم!
به گزارش سایت نساجی امروز به نقل از تعادل، طبق آخرین اطلاعاتی که رییس سازمان امور مالیاتی ارائه کرده، نسبت مالیات به تولید ناخالص داخلی در ایران حدود 8 درصد است. یعنی 8 درصد از تولید ناخالص داخلی در ایران در قالب مالیات پرداخت می‌شود.
در کوچکی این عدد همین بس که نسبت مالیاتی به‌طور میانگین در جهان حدود ۱۴درصد است. در کشورهایی مثل نروژ این عدد 27درصد و در سوییس نیز حدود 28درصد اعلام شده است.
در همین نزدیکی‌ها هم در کشور ترکیه نسبت مالیات به تولید ناخالص داخلی معادل ۲۰درصد، در ارمنستان ۱۵درصد و در قطر هم ۱۷ درصد است.
بنا بر آنچه گفته شد، به نظر می‌رسد دولت ظرفیت افزایش درآمد مالیاتی خود را دارد و اگر بخواهد درآمد مالیاتی خود را تا میانگین جهانی بالا ببرد، این میزان تا بیش از ۲۰۰هزار میلیارد تومان می‌رسد. با توجه به اینکه اکنون درآمد مالیاتی حدود 115 میلیارد تومان است، این افزایش درآمد می‌تواند بسیاری از مشکلات کمبود منابع بودجه‌یی را برطرف کند.
به زعم بسیاری از کارشناسان اقتصادی دولت در شناسایی پایه‌های مالیاتی ضعیف عمل کرده است. یکی از این پایه‌های مالیاتی که مورد توجه کارشناسان اقتصادی قرار دارد، «مالیات بر مجموع درآمد» است. پایه‌یی که تا پای به قانون تبدیل شدن رفت ولی به نتیجه نرسید...
مالیات بر مجموع درآمد چیست؟
مالیات بر مجموع درآمد مبتنی بر اخذ مالیات از جمع کلیه درآمدهای اشخاص است و از مجموع درآمد افراد از مانند سرمایه، کار، اجاره، سود سهام و... دریافت می‌شود. این ارقام منعکس‌کننده وضعیت کلی رفاهی و درآمدی اشخاص است و اگر بر اخذ این نوع مالیات تاکید شود، می‌توان امیدوار بود که توزیع درآمد در جامعه عادلانه‌تر شود. علاوه بر این، پایه مالیاتی این ظرفیت را دارد که چون اطلاعات شفافی از درآمد افراد ارائه می‌کند، جلو فساد را بگیرد.
جمشید پژویان یکی از اقتصاددانانی است که به گفته خودش سال‌ها برای به اجرا درآمدن قانون مالیات بر مجموع درآمد تلاش کرده است؛ تلاش‌هایی که از به نتیجه نرسیدن آنها گلایه دارد.
مطابق تعریفی که این اقتصاددان از «مالیات بر مجموع درآمد» می‌دهد، این مالیات نه تنها درآمدهای حاصل از حقوق و دستمزد را شامل می‌شود، بلکه درآمدهایی که در ادبیات اقتصادی به عنوان سهم سرمایه (مانند اجاره‌بها، سود و...) هستند را هم دربرمی‌گیرد.
در حالی که مالیات بر ثروت به آن قسمی از دارایی‌ها اعمال می‌شود که در تولید به کار نمی‌رود. پژویان در گفت‌وگو با «تعادل» اظهار کرد: مالیات بر درآمد که ستون اصلی و کلیدی کشور محسوب می‌شود، در قانون مالیات‌های مستقیم در سال 1345 از سوی مجلس تصویب شد.
به گفته این اقتصاددان مالیات بر درآمد پایه اصلی تمام سیستم مالیاتی یک کشور است، چراکه در این نوع مالیات به جای اینکه از مردم انواع مختلف مالیات‌ها گرفته شود، در انتهای هر سال مالی همان‌گونه که در مورد اشخاص حقوقی صدق می‌کند، اشخاص حقیقی نیز اظهارنامه خود را تسلیم امور مالیاتی می‌کنند. در این اظهارنامه‌ها هم درآمدهای افراد در طول سال مشخص می‌شود و هم اینکه بعضی از هزینه‌ها که هم بر اساس قانون کشورها شامل معافیت از مالیات است، مشخص می‌شود.
البته اگر کسی در گذشته مالیاتی بر درآمد داشته که عمدتا شامل مالیات بر دستمزد و حقوق است (چون این نوع مالیات همیشه هر ماه از حقوق کسر می‌شود و به خزانه می‌رود) زمانی که مالیات کل درآمد از جمله درآمد حقوق و کار بر اساس جداول مشخص شود، آن مالیات را که قبلا به عنوان مالیات دستمزد داده شده از آن کسر می‌شود. این مشمول نرخ‌های تصاعدی هم می‌شود، یعنی تنها موردی در قانون مالیات‌هاست که تا سطح بالایی از حرکت تصاعد را دربرمی‌گیرد.
پژویان معتقد است؛ این نوع مالیات محسنات زیادی دارد و غیر از اینکه منبعی مطمئن برای درآمدهای دولت است، به دلیل مشخص کردن افراد با درآمدهای بیشتر، نوعی مالیات عادلانه محسوب می‌شود.
وی گفت: این در حالی است که در مالیات بر حقوق افراد با درآمدهای بالا را مشخص نمی‌کند چون ممکن است، فردی باشد که تنها یک منبع درآمد بالا داشته باشد و در مقابل کسانی هم وجود دارند که منابع مختلف درآمدی دارند؛ افرادی که دارای املاک، مستغلات، باغ و... هستند ولی حقوق پایینی دارند، در مجموع درآمد آنها بسیار بیشتر از فرد اول است.
وی افزود: اگر از این شخص اول که به دلیل مهارتش تنها از یک منبع درآمدی استفاده می‌کند مالیات تصاعدی گرفته شود، عادلانه نخواهد بود.
به گفته پژویان حسن بزرگ دیگر مالیات بر درآمدها این است؛ از جایی که مودیان باید تمام درآمدهای خود را در اظهارنامه‌ها به‌طور شفاف عنوان کنند، امکان اظهار درآمدهای غیرقانونی‌ای مانند رشوه، قاچاق و... وجود ندارد. بنابراین می‌توان گفت مالیات بر مجموع درآمد می‌تواند جلو فساد را تا حد زیادی بگیرد. کسانی هم که از این‌گونه درآمدهای غیرقانونی استفاده می‌کنند، سعی می‌کنند از طریق پولشویی و حتی پرداخت مالیات آن، امکان استفاده از آن را برای خود ایجاد کنند.
به اعتقاد این اقتصاددان برای کنترل این افراد به برخی قوانین دیگر نیاز داریم که در حال حاضر در بسیاری از کشورها اجرا می‌شود؛ قوانینی که مردم را موظف کرده همه خریدهای عمده را از طریق سیستم بانکی انجام دهند. کنترل این جریان وجوه می‌تواند به‌طور شفاف عملکرد اقتصادی افراد را مشخص کند؛ به این شکل که وقتی فردی هزینه‌اش بیش از درآمدش باشد، ابهامی در فعالیت‌های اقتصادی بروز می‌کند که وی را قابل ردگیری می‌کند. بنابراین تصویب قانون مجموع مالیات بر درآمد می‌تواند تمام راه‌های فرار از اظهار مجموع دارایی واقعی را ببندد.
پژویان در پایان با طرح این موضوع که دولت قبل می‌توانست مالیات بر مجموع درآمد را تصویب کند ولی از این کار سر باز زد، گفت: دولت می‌توانست در جریان تصویب قانون مالیات‌های مستقیم، اخذ مالیات از مجموع درآمد را هم کلید بزند ولی چنین نکرد و کشور را از یکی از پایه‌های مالیاتی مهم که به موجب آن می‌توان عدالت را در جامعه برقرار کرد، محروم کرد.
وی قبلا هم در یک مصاحبه گفته بود: بعد از تغییر دولت، آقای طیب‌نیا وزیر امور اقتصادی و دارایی این بخش‌ها را از لایحه دولت قبل خارج کرد.
در این راستا علی عسکری رییس سابق سازمان امور مالیاتی پیش‌تر اظهار کرده بود که خروج این بخش از لایحه دولت به دلیل آماده نبودن زیرساخت‌ها بوده است. موضوعی که مورد تایید اقتصاددانان نیست همچنانکه وحید شقاقی گفت: وزیر اقتصاد پیشین علاقه‌مند به اخذ مالیات از این پایه مالیاتی بود ولی به دلیل فشار صاحبان منافع موفق به اجرای آن نشد.