صنعت پوشاک جهانی از سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۴ دوبرابر شده است. تولید در کارخانه‌ها بهینه شده بنابراین سرعت چرخه تولید بالا رفته است.
دکتر محیا کربلایی- تحلیلگر اقتصادی و کسب‌وکار
در این حجم از فعالیت درخواست به طراحان افزایش یافته است و پول بهتری دریافت می‌کنند. اما تولید پوشاک نه‌تنها پیامدهای زیست محیطی زیادی دارد، بلکه ضررهای مالی نیز به همراه می‌آورد.
از رنگ‌هایی که برای رنگرزی به‌کار می‌روند گرفته تا مواد شوینده‌ای که برای کهنه‌سازی شلوارهای جین مصرف می‌شوند. مکنزی در تحقیقی برآورد کرده برای تولید یک کیلوگرم پارچه، ۲۳ کیلوگرم گازهای گلخانه‌ای تولید می‌شود.
به گزارش سایت نساجی امروز به نقل از دنیای اقتصاد، از سوی دیگر در مقایسه با ۱۵ سال گذشته، مردم اکنون لباس‌هایشان را تنها برای نصف مدت نسبت به گذشته در یک دوره نگه می‌دارند، به عبارتی حجم زباله‌ای که تولید می‌شود نیز چشمگیر است.
مجله اکونومیست برای شرکت‌های تولیدکننده پوشاک پیش از آنکه مصرف‌کنندگان به مخالفت برای تولیداتشان بپردازند سه راهکار پیشنهاد می‌دهد: استفاده از انرژی‌های نوین برای کارخانه‌ها، استفاده کمتر از آب و مواد شیمیایی و توسعه و به‌کارگیری مواد اولیه نوین.
برخی شرکت‌ها قدم‌هایی در مسیر بهبود برداشته‌اند؛ نایک از یک روش نوین برای ریسیدن الیاف استفاده می‌کند که زباله‌هایش را تا ۶۰ درصد کاهش می‌دهد. این موضوع برای شرکت ریسندگی نایک در سال مالی گذشته یک میلیارد دلار درآمد ایجاد کرد.
اما این روند کند لازم است با سرعت بیشتری همراه شود. تعداد کمی از تولیدکنندگان از مشتریان می‌خواهند لباس‌هایی را که استفاده نمی‌کنند، بازگردانند. اما تولیدات زیادی که با مواد پلی استر انجام می‌شوند بازگشت به چرخه جداسازی را غیرممکن می‌کنند. فرستادن لباس‌های دست دوم به کشورهای آفریقایی و آسیایی نیز پرهزینه است.
یکی از راه‌حل‌ها شاید تولید لباس‌ها و پوشاک با دوام‌تر باشد. یک طراح انگلیسی شلوارهای مردانه‌ای تولید می‌کند که تا ۳۰ سال نه آب می‌روند و نه چندان کهنه می‌شوند. او برای سال جاری درآمدی یک میلیون دلاری انتظار دارد، اما به نظرش مدل او به سادگی قابل تعمیم دادن نیست.
آنچه مهم است این است که هر کسی آنچه از دستش برمی‌آید انجام دهد، چرا که این روش تولید قطعا پایدار نخواهد بود. در این بین برخی استارت‌آپ‌ها در دنیا در حال شکل‌گیری در صنعت پوشاک هستند که مدل کسب‌وکار خود را متفاوت بنا کرده‌اند. آنها به جای اینکه به دنبال تولید لباس‌های رنگا رنگ جدید باشند، در صدد هستند تا امکان به اشتراک‌گذاری لباس‌ها را برای مشتریان خود ایجاد کنند.
تعداد این استارت‌آپ‌ها روز به روز در حال افزایش است و همین مساله نشان می‌دهد چه بازار بزرگی را می‌توانیم برای آینده در این حوزه تصور کنیم. براساس تحقیق موسسه آماری Dinar Standard estimate کشور ایران نیز براساس میزان مصرف در بین ۱۰ بازار برتر پوشاک در میان کشورهای اسلامی قرار دارد.
(نمودار) ارزش این بازار در سال ۲۰۱۴معادل ۲۳۰ میلیارد دلار است که نشان‌دهنده فرصت‌های بی‌شمار کسب‌وکار در این صنعت است. در این بین استارت‌آپ‌ها نیز می‌توانند با به‌کارگیری ایده‌ها و فناوری‌های جدید در این حوزه سهم بزرگی در این صنعت از آن خود کنند و از طریق تکنولوژی بر تولید، مد و شیوه انتخاب لباس مردم تاثیر بگذارند.
در ادامه به چند نمونه از این استارت‌آپ‌های موفق در این حوزه اشاره می‌کنیم.
اواخر سال ۲۰۱۴ سه خواهر به نام‌های آنجلا، دیانا و الیسا جانسن به همراه دوستشان سوزان اسمولدرز، بر اساس ایده‌ای جدید، فروشگاه و سایت کرایه لباس لنا (Lena) را تاسیس کردند.
این لباسخانه (بر وزن کتابخانه)در مرکز آمستردام واقع شده و از کت‌های چرمی فوق‌العاده گران‌قیمت تا لباس‌های فصلی و تاپ‌های ساده و کیف‌های ساخته شده با الیاف گیاهی را کرایه می‌دهد.
نحوه کار به این صورت است که مشتری یک اشتراک یک ماهه می‌گیرد و بر اساس پولی که می‌پردازد امتیاز دریافت می‌کند و حق انتخاب یکسری آیتم به او داده می‌شود. مثلا اشتراک ۲۵ یورویی ۱۰۰ امتیاز و اشتراک ۵۰ یورویی ۳۰۰ امتیاز دارد. برای کرایه یک تیشرت ساده ۲۵ امتیاز لازم است، درحالی‌که یک کت ۱۰۰ امتیاز لازم دارد.
جانسن‌ها می‌گویند قصد ندارند شعبه‌های لنا را به ۱۰۰۰ فروشگاه برسانند، بلکه فقط می‌خواهند یک سیستم ساده برای کرایه کردن لباس را جا بیندازند و آن را به یک روال عادی تبدیل کنند.
در سال‌های اخیر، توجه بیشتری به ضایعات و آلودگی‌های صنعت پوشاک صورت گرفته، به‌طوری که ارزش لباس‌هایی که زیاد استفاده نشده و دور ریخته می‌شوند یا بازیافت نمی‌شوند، سالانه حدود ۵۰۰ میلیارد دلار ارزیابی شده است. بنابراین، نوآوری‌هایی همچون لنا مدل‌های جایگزین را آزمایش می‌کنند و با گرفتن حق اشتراک، لباس کرایه می‌دهند.
از نظر موسسان لنا، حفظ مشتری بزرگ‌ترین مشکل کسب‌وکارشان است. آنها معتقدند جذب مشترکان جدید کار چندان سختی نیست، چون این ایده در ابتدا برای آنها جالب است، اما چالشی که وجود دارد این است که افراد مشغله زیادی دارند و باید وقت بگذارند و لباس‌های قرض گرفته شده را برگردانند و دوباره لباس جدیدی انتخاب کنند. آسیب رساندن به لباس‌ها یا برنگرداندن آنها هم مشکلات دیگری دارد که مدیران لنا در حال برنامه‌ریزی برای حل آنها هستند.
استارت‌آپی دیگر در این حوزه با نام Rent the Runway)RTR) با مالکیت خصوصی و ارزش تقریبی ۸۰۰ میلیون دلار، در نیویورکفعالیت می‌کند و لباس، کیف دستی و زیورآلات کرایه می‌دهد.
کارگاه خشکشویی این شرکت، یکی از بزرگ‌ترین خشکشویی‌های دنیا است و در هر ساعت ۲۰۰۰ آیتم را شست‌وشو و آماده می‌کند.
RTR کارش را با لباس‌های رسمی که زنان برای میهمانی و عروسی کرایه می‌کردند شروع کرد، اما حالا حدود سه چهارم ۹ میلیون مشتری این شرکت از سراسر آمریکا، حتی لباس‌هایی که با آنها سر کار می‌روند را از RTR کرایه می‌کنند. برخی مشتریان هم برای کرایه لباس اشتراک ماهانه ۱۵۹ دلاری می‌گیرند.
حدود دو پنجم زنان آمریکایی که با این سرویس (یا دیگر رقبای تازه‌کارتر) آشنا شده‌اند، می‌گویند که از کرایه کردن لباس و ملزومات آن راضی هستند. کرایه کردن یک لباس شب فاخر حدود یک ششم قیمت خرید آن است و بعد از هر بار استفاده، لباس‌ها شست‌وشو می‌شوند و آسیب‌های جزئی که به لباس‌ها وارد می‌شود، رفع می‌شوند.
RTR برای اینکه مشتریان بیشتری جذب کند، اخیرا فروشگاه‌های فیزیکی در نیویورک، شیکاگو، سان فرانسیسکو، لس آنجلس وواشنگتن تاسیس کرده است.
ناظر فروش شرکت می‌گوید مراجعه حضوری مشتریان از سال گذشته تاکنون ۸۰ درصد افزایش یافته است. درآمد شرکت در سال ۲۰۱۶ (آخرین سالی که آمار آن منتشر شده) به بیش از ۱۰۰ میلیون دلار رسیده و از نظر درآمد عملیاتی، سودآوری داشته است. برخی مشتریان RTR می‌گویند با اشتراک گرفتن توانسته‌اند صرفه‌جویی مالی زیادی داشته باشند، چون دیگر نیازی نیست لباس جدید بخرند.
البته دردسرهایی هم وجود دارد و مشترکان ماهانه گاهی لباس‌هایی دریافت می‌کنند که مشکل دارند و خوب شسته نشده‌اند یا از نظر سایز مشکل دارند. مساله دیگر ارسال لباس‌ها است. RTR در مورد لباس‌هایی که پس داده نمی‌شوند سیاست سختگیرانه‌ای دارد و مشتریانی را که ۲۴ ساعت بعد از مهلت تعیین شده لباس را پس نمی‌دهند، روزی ۵۰ دلار جریمه می‌کند!
برخی برندهای مطرح پوشاک در آمریکا گفته‌اند که قصد دارند از مدل RTR تقلید کنند، بنابراین رقبایی جدی برای این شرکت در حال ظهور هستند.
