چادر مشکی از آن دست پارچه‌هایی است که نوع مرغوب آن کاربردهای مختلفی دارد؛ از پرچم‌های مورد استفاده در آذین‌بندی معابر در ایام خاص سال گرفته تا دوخت لباس شب.
هر چند سالانه ۷۰ میلیون متر پارچه چادر مشکی در کشور مصرف می‌شود اما ۱۰ میلیون متر آن تولید داخلی و بقیه وارداتی است.
کارشناسان معتقدند تولید پارچه چادر مشکی در کشور از ۳ عامل دانش فنی، ماشین‌آلات و توان رقابت با واردات اثرپذیری دارد اما عده‌ای بر این باورند که حاشیه سود بالای واردات میل به تولید را از سرمایه‌گذار گرفته است.
اگر نگاهی به بازار پارچه‌ها بیندازید، قواره‌های چادر مشکی با قیمت‌هایی از ۶۰ هزار تومان تا ۲ میلیون تومان را مشاهده می‌کنید که از کره‌جنوبی، سوئیس و ژاپن وارد می‌شود. این پارچه‌ها از نظر رنگ ندادن، بور نشدن و کیفیت رنگ مشکی آن از هم تفکیک می‌شود و در دوخت چادر مشکی، لباس و پیراهن کاربرد دارد.
هر چند سرانه مصرف پارچه برای هر ایرانی سالانه ۱۴ متر است اما آمارهای وزارت صنعت، معدن و تجارت بیانگر واردات ۴۵۰ میلیون دلاری پارچه به کشور است در حالی که پارچه چادر مشکی در این واردات سهم یک چهارمی دارد.
پارچه چادر مشکی به عنوان یکی از پرمصرف‌ترین تولیدات نساجی به منزله کالایی باارزش در ایران و کشورهای منطقه در صدر واردات قرار دارد اما فقط ۱۰ میلیون متر پارچه چادر مشکی در سال در داخل تولید می‌شود و سالانه ۶۰ میلیون متر پارچه چادر مشکی وارد می‌شود.
سودآوری واردات
گلناز نصراللهی، مشاور وزیر صنعت، معدن و تجارت در امور نساجی و پوشاک به سودآوری واردات پارچه چادر مشکی اشاره و اظهار کرد: بحث را واردات پارچه چادر مشکی یکی از عمده‌ترین عوامل بی‌رغبتی به تولید این محصول در صنعت نساجی است. با وجود این، باید بررسی شود چرا تولیدکنندگان رغبتی به تولید پارچه چادر مشکی ندارند در حالی که این صنعت از اولویت‌های وزارت صنعت، معدن و تجارت در سیاست‌گذاری‌ها و هدف‌گذاری‌ها است.
نصراللهی ادامه داد: دولت از سال‌های قبل بخشنامه‌های فراوان داشته تا تولید پارچه چادر مشکی در کشور ایجاد شود و توسعه یابد و امیدواریم بخش خصوصی اقبال داشته باشد تا واحدهای تولیدی پارچه چادر مشکی جدید را راه‌اندازی کرده و توسعه دهد.
مشاور وزیر صنعت، معدن و تجارت در امور نساجی و پوشاک تصریح کرد: نساجی، صنعتی است که بیشتر از ۹۰ درصد آن در اختیار بخش خصوصی است. بنابراین، هدف‌گذاری وزارت صنعت، معدن و تجارت و اولویت‌بندی‌ها برای تولید پارچه چادر مشکی بوده است. به گفته نصراللهی، یک واحد صنعتی در استان چهارمحال و بختیاری از ۲ سال گذشته در تولید چادر مشکی از نوع مرغوب فعالیت می‌کند که قسمتی از این واحد نیز مربوط به سرمایه‌گذاری یک نهاد عمومی است و به تمامی خصوصی نیست.
وی تاکید کرد: باید بررسی شود که چرا اقبال در بخش خصوصی برای تولید پارچه چادر مشکی وجود ندارد. مشاور وزیر صنعت، معدن و تجارت در امور نساجی و پوشاک گفت: صنعت نساجی همیشه در معرض واردات رسمی، غیررسمی یا کالای همراه مسافر بوده است. این موارد باعث شده تا تولیدکنندگان بیشتر به کیفیت تولیدات خود توجه کنند. این امر نشان می‌دهد که روند اقبال به مصرف منسوجات داخلی ادامه‌دار خواهد بود.
نصراللهی اظهار امیدواری کرد که امسال بخش تامین مواد اولیه صنایع نساجی در اولویت وزارت صنعت، معدن و تجارت است. وی افزود: گمان می‌کنم امسال روند اقبال به مصرف تولیدات داخلی در صنعت نساجی رو به رشد باشد با توجه به توانمندی‌هایی که در صنعت نساجی وجود دارد می‌توان نقاط ضعف را به قوت تبدیل کرد.
بی‌مهری به تولید
کارشناسان معتقدند مهم‌ترین بخش نساجی مربوط به پارچه چادر مشکی می‌شود اما دولت در زمینه نساجی امکانات و تسهیلات ویژه حمایتی برای سرمایه‌گذاران و فعالان تولیدی پارچه ندارد در حالی که ایران با سرانه بیش از ۷۰ میلیون متر پارچه چادر مشکی یکی از پرمصرف‌ترین کشورها است.
علیرضا حائری، عضو هیات‌مدیره انجمن متخصصین نساجی ایران اظهار کرد: دولت در زمینه تولید پارچه چادر مشکی هیچ مزیتی برای سرمایه‌گذار در نظر نگرفته است تا بتوان نیاز داخلی پارچه چادر مشکی را در داخل کشور تامین کرد.
وی تصریح کرد: اکنون تولید پارچه چادر مشکی به زحمت به ۱۰ میلیون متر می‌رسد و حدود ۶۰ میلیون متر پارچه چادر مشکی سالانه وارد می‌شود در حالی که پارچه چادر مشکی بعد از انقلاب اسلامی یکی از پارچه‌های مصرفی استراتژیک است. بنابراین، لازم است دولت در این زمینه سرمایه‌گذاری کند یا برای سرمایه‌گذاری بخش خصوصی مشوق در نظر بگیرد.
عضو هیات‌مدیره انجمن متخصصین نساجی ایران با بیان اینکه تولید پارچه در سند راهبردی صنعت نیز دیده نشده است، اظهار کرد: در سند راهبردی که سال ۹۴ در دولت یازدهم منتشر شد برای رسیدن به صادرات ۳ میلیارد دلار در سال ۱۴۰۴ برای صنایع نساجی نیز هدف‌گذاری شده است.
در این سند در بخش صنعت نساجی برای ۵ رشته صنعت تولید نخ‌های پلی‌استر، الیاف پلی‌استر، ریسندگی نخ‌های پنبه‌ای، تولید الیاف اکریلیک و فرش ماشینی آینده‌نگری شده بود که باز هم تولید پارچه در آن جایگاهی نداشت.
حائری ادامه داد: دولت در ۱۵ سال گذشته در صنعت نساجی سرمایه‌گذاری نکرده است. تمام صنعت نساجی در دست سرمایه‌گذار بخش خصوصی است و این سرمایه‌گذاران در سودآوری یک صنعت وارد می‌شوند.
در صورتی که بهره‌وری و سودآوری مناسب در صنعتی نباشد سرمایه‌گذار بخش خصوصی وارد نمی‌شود. از این رو، اگر رشته‌ای در صنعت نساجی شکل گرفته و توسعه یافته مانند تولید الیاف پلی‌استر، مربوط به تلاش سرمایه‌گذاران بخش خصوصی بوده است.
رنج تولید چادر مشکی
تجربه نشان می‌دهد پارچه در شرایطی به کشور وارد می‌شود که تولید داخلی نداشته باشد یا پارچه تولید داخل دارای کیفیت مناسب نباشد. اکنون تولید در کشور آن‌طور که باید انجام نمی‌شود و پارچه تولیدی نیز کیفیت مناسبی ندارد. از این رو، واردات ۴۵۰ میلیون دلاری پارچه با احتساب سهم یک چهارمی پارچه چادر مشکی به همین ۲ دلیل انجام می‌شود. اما تولیدکننده پارچه چادر مشکی ایرانی اظهار کرد: رغبتی برای تولید پارچه چادر مشکی وجود ندارد و دلیل آن نوع ویژه‌ای از ماشین‌آلات، دانش فنی تولید و امکان توان مقابله با حجم زیاد واردات است.
میرمحمدتقی دانایی‌هوشیار، تولیدکننده پارچه چادر مشکی در استان چهارمحال و بختیاری گفت: در سال ۷۰ میلیون متر پارچه چادر مشکی در کشور مصرف می‌شود که عمده آن از کره‌جنوبی وارد می‌شود البته واردات پارچه چادر مشکی از چین و مالزی نیز وجود دارد.
دانایی ادامه داد: توان رقابتی در تولید پارچه چادر مشکی بسیار اهمیت دارد. اکنون بخش عمده‌ای از بازار در اختیار پارچه‌های وارداتی است و قواره‌های پارچه چادر مشکی در بازار با قیمت‌های ۶۰ هزار تومان تا ۲ میلیون تومان عرضه می‌شود. بنابراین، پایش بازار باید وظیفه اصلی تولیدکننده پارچه‌های چادر مشکی داخلی باشد.
این تولیدکننده افزود: رقابت در بازار پارچه چادر مشکی نابرابر و سخت است و تولیدکننده را با مشکل روبه‌رو می‌کند زیرا واردات مواد اولیه دشوار است و تمام هزینه‌های قانونی پرداخت می‌شود در حالی که پارچه‌های چادر مشکی به آسانی و ارزان قاچاق شده و وارد بازار می‌شود.
دانایی تصریح کرد: برای خرید ماشین‌آلات مورد نیاز خط تولید پارچه چادر مشکی حدود ۲۰ میلیون یورو هزینه شد اما امروز هزینه واردات ماشین‌آلات مورد نیاز تولید پارچه چادر مشکی رقم دیگری دارد. با این حال، برخی کارخانه‌های فعال در حوزه نساجی هستند که می‌توانند با سرمایه‌های کمتر کاستی‌های خود را برطرف و تولید پارچه چادر مشکی را آغاز کنند.
این تولیدکننده گفت: برای تولید پارچه چادر مشکی ایرانی ماشین‌آلات خاص تامین شده و پارچه چادر مشکی بر اساس استانداردهای کره‌جنوبی تولید می‌شود و حتی این مجوز وجود دارد که نام آنها در محصول نهایی درج شود اما رغبتی به انجام آن وجود ندارد و ترجیح این است که پارچه چادر مشکی با نام ایرانی تولید شود.
دانایی با تاکید بر اینکه اکنون توان تولید ۱۰ میلیون متر پارچه چادر مشکی وجود دارد، افزود: سال گذشته ۸ میلیون متر پارچه چادر مشکی تولید شد و این رقم در سال ۹۵ نیز ۴ میلیون متر بوده است.
این تولیدکننده به تولیدکنندگان متقاضی تولید پارچه چادر مشکی اطمینان داد که برای انتقال و آموزش دانش فنی با آنها همکاری خواهد کرد. وی گفت: این ظرفیت برای تولید پارچه چادر مشکی باتوجه به نیاز داخلی و تقاضای بازار کشورهای همسایه وجود دارد.
به گفته دانایی، خط تولید پارچه چادر مشکی برای ۲۰۰ نفر به صورت مستقیم اشتغال ایجاد کرده و با راه‌اندازی خط جدید تولید پارچه چادر مشکی برای ۲۵۰ نفر اشتغال مستقیم ایجاد خواهد شد.
سخن آخر
بیش از ۱۰۰ سال است که چادر مشکی در ایران استفاده می‌شود. پارچه‌های لازم برای دوخت این چادرهای مشکی ابتدا از سوئیس و سال‌های بعد از ژاپن وارد شده است.
اکنون نیز از کره‌جنوبی، چین و مالزی وارد می‌شود در حالی که بعد از انقلاب با وجود تاکید نظام جمهوری اسلامی به پوشیدن چادر به عنوان حجاب برتر ضرورت داشت تا تولید پارچه چادر مشکی در کشور آغاز شود در صورتی که این اتفاق رخ نداد و هر چند تلاش‌ها برای تولید پارچه‌های چادر مشکی در کشور از سال ۷۴ با بررسی‌های تحقیقاتی در سازمانی مردمی آغاز شد اما تولید چادر مشکی به صورت رسمی در سال ۸۶ اجرایی شد.
در نهایت نیز ماشین‌آلات مورد نیاز از سال ۹۳ وارد و تولید رسمی پارچه چادر مشکی ایرانی از آبان ۹۵ در شهرکرد آغاز شد. اما همچنان یک هفتم نیاز کشور تولید می‌شود و هنوز واردات و قاچاق سهم بالایی در بازار پارچه چادر مشکی دارد.