نظام پولی به ریل باز می گردد؟

بر این اساس روز گذشته دولت مهمان جدید شورای پول و اعتبار را راهی میرداماد کرد و در مقابل خداحافظی از دیگر اعضای کابینه‌اش را که حضور چندین ساله‌ای در دولت دارد را نپذیرفت، این در حالی است که بسیاری از منتقدان سیاست‌های دولت قدم اول تغییرات را در لغو حضور نوبخت در کابینه دولت اعلام کرده بودند. 

به گزارش ساست نساجی امروز به نقل از جهان صنعت، بر این اساس روز گذشته در جلسه هیات دولت که با حضور حسن روحانی برگزار شد، رییس‌جمهور ولی‌اله سیف را تفویض اختیار کرد و سکاندار جدید بانک مرکزی را به ریاست این بانک گمارد و مسوولیت خطیر اجرای سیاست‌های پولی کشور را به مهمان جدید دولت واگذار کرد‌ اما به نظر می‌رسد خبر استعفای سخنگوی دولت به مذاق دولت خوش نیامد که کمی بعد از انتشار خبر استعفای وی، این خبر از سوی رییس دفتر رییس‌جمهور تکذیب شد.

اما پیش از آنکه دولت کناره‌گیری نوبخت را شایعه‌ای بی‌اساس بداند، محمد‌باقر نوبخت در حاشیه جلسه هیات دولت اعلام کرده بود که؛ «ترجیح دادم در زمینه اصلاح کابینه، داوطلبانه از همه مسوولیت‌های دولت کناره‌گیری کنم».

با این حال کمی بعد از آن سخنگوی دولت اعلام کرد که نتوانستم رییس‌جمهور را برای استعفایم قانع کنم و کمی بعد از آن نیز این خبر به کل از سوی واعظی، رییس دفتر رییس‌جمهور تکذیب شد.

اما آنچه اهمیت دارد این است که تا پیش از این بسیاری از انتقاداتی که به سیاست‌های دولت وارد می‌شد، بیش از همه رییس سازمان برنامه و بودجه را خطاب قرار می‌داد و تغییرات بنیادین را در تفویض اختیارات از این عضو قدیمی کابینه می‌دانست؛ با این حال دستورات رییس‌جمهور جایگاه نوبخت را در دولت حفظ و ولی‌اله سیف را خانه‌نشین کرد.

اما هرچند از مدت‌ها پیش که ندای تغییر رییس کل بانک مرکزی به گوش می‌رسید، از افراد متعددی برای به کرسی نشاندن بر صندلی بانک مرکزی نام برده می‌شد، با این وجود با تصمیمات دولت عبدالناصر همتی که پیش از این ریاست بیمه مرکزی را بر عهده داشت و به دلیل فعالیت‌های مفیدی که در عرصه بیمه کشور به حیطه اجرا درآورده بود عنوان پدر بیمه خصوصی ایران را به خود اختصاص داده بود، به ریاست این بانک گمارده شد، ناگفته نماند که چندی پیش وی به عنوان سفیر ایران در چین معرفی شده بود.

در معرفی ریاست جدید بانک مرکزی همین بس که وی فردی اقتصادخوانده است؛ موضوعی که پیش از این ذهن بسیاری از اعضای جامعه اقتصادی را به خود مشغول ساخته بود و ناتوانی سیف در اجرای صحیح سیاست‌های پولی را در غیرمرتبط بودن مدرک تحصیلاتی وی اعلام کرده بودند. حال با در دست گرفتن ریاست جدید بانک مرکزی از سوی فردی اقتصادخوانده باید دید سیاست‌های پولی بانک مرکزی را به چه سمت و سویی می‌برد.

جایگاه رییس کل بانک مرکزی

ولی‌اله سیف که در دوران زمامداری حسن روحانی بر جایگاه ریاست بانک مرکزی نشست، هرچند ایستادگی در برابر موسسات مالی، اعتباری غیرمجاز که به ایجاد انضباط بیشتر و قاعده‌مند شدن این موسسات را در کارنامه خود دارد، با این حال تحصیلات آکادمیک وی در حوزه حسابداری بود و هیچ گونه ارتباط نزدیکی از سوی وی با سیاست‌های اقتصادی دیده نمی‌شد.

در مقابل اما ریاست جدید بانک مرکزی فردی اقتصادخوانده است که به عنوان یکی از مدیران ارشد اقتصادی و سیاسی از وی نام برده می‌شود. وی همچنین در بانک‌های سینا و ملی نیز به عنوان مدیرعامل فعالیت داشته است.

با این حال امروز و در حالی وی به عنوان رییس کل بانک مرکزی انتخاب شده است که بازار پولی و مالی کشور با مشکلات بسیاری در حوزه سیاستگذاری‌های پولی و ارزی دست و پنجه نرم می‌کند و با انتخاب وی همگان چشم امید به سیاست‌های پولی وی دارند تا بتواند دستی روی اوضاع و احوال بازار بکشد و از فشارهایی که در این مدت متحمل شده رهایی‌اش بخشد.

آنطور که به نظر می‌رسد روحانی نیز به طور مشخص محور توقعات خود در انتخاب رییس‌کل بانک مرکزی را مسایل ارزی قرار داده است. بر این اساس رییس‌جمهور اصلاح نظام بانکی، سیاست‌های مالی، پولی و بهبود روابط بانکی با دنیا و توسعه پیمان‌های پولی دو‌جانبه، حفظ و مراقبت از ذخایر ارزی را از اولویت‌های رییس کل جدید بانک مرکزی اعلام کرده است. 

از آنجا که بازار ارزی و به تبع آن بازار اقتصادی کشور ماه‌هاست رنگ آرامش به خود ندیده و روابط سیاسی و بین‌المللی نیز بر این شرایط بی تاثیر نبوده است، کارشناسان انتقادات بسیاری را در مورد نحوه سیاستگذاری در مدیریت بازار ارز مطرح کرده بودند که متوجه بانک مرکزی بود هرچند که برخی معتقد بودند اعمال فشار دولت بر بانک مرکزی خود عاملی برای سیاستگذاری‌های فعلی بوده است.

اما در مورد ذخایر ارزی باید گفت که ولی‌اله سیف در زمان حضورش در بانک مرکزی بارها گفته بود ذخایر ارزی از شرایط مناسبی برخوردار است و این اظهارات در حالی مطرح می‌شد که کارشناسان تاکید داشتند حتی اگر ذخایر مناسبی داشته باشیم کمبود اسکناس دلار به دلیل تحریم‌های دلاری حس می‌شود و اگر بازار به درستی کنترل و مدیریت نشود بحران ارزی را بیش از پیش گسترش خواهد داد.

رییس‌جمهوری در حالی حفظ منابع و ذخایر ارزی را خواستار شده که در این رابطه باید گفت بازار ارز در شرایط خاصی بوده و افزایش بیش از حد دلار در بازاری که به رسمیت شناخته نشده و معاملات آن قاچاق اعلام می‌شود تا بیش از ۹۰۰۰ تومان، عاملی برای ریزش ارزش پول ملی بوده است.

اصلاح نظام بانکی

در همین حال رییس‌جمهور از همتی اصلاح نظام بانکی را نیز خواستار شده که در این رابطه نیز باید گفت در سال‌های گذشته بارها این موضوع مطرح و اقداماتی هم برای آن از جمله اصلاح ساختار مالی بانک‌ها و ترازنامه‌ آنها برای مطابقت با استانداردهای جهانی و همچنین حرکت به سمت اصلاح نرخ سود بانکی یا ساماندهی موسسات مالی غیر مجاز انجام شد، اما هیچ‌گاه به طور کامل پیش نرفت، در عین حال که دو لایحه بانکداری مرکزی و قانون بانکداری نیز در سال‌های گذشته با بحث‌ها و اختلاف نظرهایی بین بانک مرکزی، دولت و مجلس تدوین شد، ولی هنوز به تصویب و اجرا نرسیده است.با این وجود دیروز بازار واکنش مثبتی به حضور رییس جدید بانک مرکزی داشت و ریزش قیمت‌ها در بازار ارز و سکه را شاهد بودیم. اما از آنجا که قیمت‌ها در بازار اقتصادی ما همواره تحت تاثیر جریانات روانی است باید ببینیم در روزهای آینده بازار چه واکنشی به حضور این عضو جدید بانک مرکزی نشان می‌دهد.

در همین حال رییس کمیسیون اقتصادی مجلس انتخاب رییس کل جدید بانک مرکزی را حامل پیام مثبت به بازار مالی و پولی و ارزی کشور دانست و اعلام کرد: همتی از نظر فردی توانایی بهبود وضعیت بازار پولی و ارزی و سایر مولفه‌های اقتصادی را دارد، اما از نظر برنامه‌ای باید منتظر برنامه‌های کاربردی و عملیاتی ایشان ماند.

محمدرضا پورابراهیمی در ارزیابی از پیش‌بینی رویکردهای جدید بانک مرکزی پس از مسوولیت عبدالناصر همتی، گفت: رییس کل بانک مرکزی نباید اشتباهات و سیاست‌های نادرست و تمکین‌های غیراصولی و غیرمنطقی از تصمیمات هیات وزیران در حوزه ارزی و پولی را تکرار کند. انتظار داریم رییس کل جدید بانک مرکزی به جای دفاع از سیاست‌های غیراصولی، از سیاست‌های کلان نظام جمهوری اسلامی حتی به قیمت مخالفت‌های احتمالی برخی افراد و جریان‌ها دفاع کند.

اشتباهات سیف

رییس کمیسیون اقتصادی مجلس همچنین بزرگ‌ترین اشتباه رییس کل قبلی بانک مرکزی را پافشاری بر «نرخ ثابت ارز» دانست و افزود: پافشاری بر سیاست غیراصولی نرخ واحد ارز غیرمنطقی‌ترین سیاستی بود که بانک مرکزی در دوره ریاست سیف به آن مبتلا بود که آثار به شدت منفی آن به اقتصاد کشور بر هیچ کس مخفی نماند.

بنابراین از رییس کل جدید انتظار داریم از تکرار چنین اقدامات و سیاست‌هایی که کل اقتصاد کشور را دچار بحران و چالش می‌کند به طور جد پرهیز کند.

به گفته وی، اگر مدیریت جدید بانک مرکزی نیز همانند سیف، مجری بی‌چون و چرای سیاست‌های اقتصادی دولت باشد، نبودش بهتر از بودنش است.اما در کنار همه اینها آنچه که بیش از همه اهمیت پیدا می‌کند سخنانی است که حسن روحانی ورای سیاست‌های اجرایی سیف به زبان راند.

بر این اساس دیروز رییس‌جمهور در کنار تقدیر از خدمات و تلاش‌های ولی‌اله  سیف در دوران تصدی ریاست بانک مرکزی، او را مدیری سالم و ارزشمند دانست که با جدیت تمام، «سیاست‌های دولت» را اجرا می‌کرد.

شاید توجه به همین یک جمله کافی باشد تا آخر این جاده اقتصادی را بخوانیم و بدانیم چه سرنوشتی در انتظار رییس کل بانک مرکزی است. این که دولت خود لب به اعتراف می‌گشاید و با صراحت تمام اعلام می‌کند که رییس کل بانک مرکزی بازوی اجرایی سیاست‌های دولت بوده است می‌تواند موید نقش روشن و دخالت‌های گسترده دولت در سیاست‌های پولی بانک مرکزی باشد. 

استقلال بانک مرکزی

هرچند این مهم موضوع جدیدی نیست و سال‌هاست انتقادات فراوانی ورای دخالت‌های گسترده دولت در سیاست‌های پولی بانک مرکزی وارد می‌شود که استقلال بانک مرکزی را زیر پا گذاشته و مانع از اجرای درست سیاست‌های پولی این بانک می‌شود.

با این وجود آنطور که به نظر می‌رسد امروز نیز باید منتظر اجرای سیاست‌هایی از این دست از سوی رییس کل بانک مرکزی باشیم؛ سیاست‌هایی که همه دست‌نشانده دولت است و بانک مرکزی را تحت فشارهای وارده، به اجرای سیاست‌های دستوری‌اش وادار می‌کند. با این حساب چه فرقی می‌کند بین این و آنکه بر کرسی ریاست بانک مرکزی بنشینند؟

وقتی همه افرادی که پا به عرصه اجرای سیاست‌های پولی می‌گذارند دولت پیش‌قدم می‌شود و بانک مرکزی را وارد بازی جدید خود می‌کند.با همه اینها آنطور که به نظر می‌رسد اگر قرار باشد رییس کل جدید بانک مرکزی که توان اجرایی سیاست‌های اقتصادی را نیز دارد ابزار دست دولت شود و تنها بازوی پرقدرت دولت در پیش بردن سیاست‌های دستوری باشد نه می‌توان به بهتر شدن اوضاع بازار اقتصادی کشور امیدوار بود و نه انتظار تغییرات اساسی در سیاست‌های پولی بانک مرکزی را داشت و باید تنها منتظر بمانیم تا سیاست‌های جدید دولت در بازار به حیطه اجرا درآید.