رفت و آمد مسوولان وزارت امور خارجه به اتاق بازرگانی نشان می‌دهد که زنگ خطر وضعیت اقتصادی کشور به صدادر آمده. شرایط اقتصادی کشور در حال حاضر پیچیده‌تر از چیزی است که پیش‌بینی می‌شد.
این در حالی است که کارشناسان و فعالان بازار امید چندانی به بهبود وضعیت فعلی ندارند. در حال حاضر قیمت دلار از 10 هزار و 600 تومان فراتر رفته و سکه مرز چهار میلیون تومان را رد کرده است؛ اتفاقی بی‌سابقه که نه‌تنها مردم را نسبت به آینده بی‌انگیزه کرده بلکه بلاتکلیفی و سردرگمی فعالان اقتصادی را به دنبال داشته است.
به گزارش سایت نساجی امروز به نقل از جهان صنعت، این در حالی است که تا چند روز آینده دور اول تحریم‌های آمریکا علیه ایران آغاز می‌شود و شرایط اقتصادی و معیشتی مردم روز‌به‌روز دشوارتر خواهد شد. از این رو لازم است مسوولان برای این وضعیت نسخه‌ای بپیچند که رنگ و بوی وعده وعید نداشته باشد.
روز گذشته نیز رییس اتاق بازرگانی ایران که میزبان محمدجواد ظریف بود، خیال همه را راحت کرد و گفت به نظر می‌رسد گره‌های ایجادشده در جریان ارتباطات مالی و بانکی ایران با دنیا به سادگی قابل گشایش نباشد. اما با این اوصاف آنها معتقدند در شرایط بحرانی اقتصادی امروز کشور، دیپلماسی قوی و مقتدر می‌تواند شرایط را برای گذر فعالان اقتصادی از تحریم‌ها تسهیل کند.
از این‌رو روز گذشته نیز وزیر امور خارجه کشور برای سومین بار در جمع فعالان بخش خصوصی حاضر شد تا مهمان ویژه اتاق بازرگانی ایران در نخستین همایش مشترک سفرا و روسای نمایندگی‌های ایران با فعالان بخش خصوصی باشد.
در این نشست غلامحسین شافعی رییس اتاق بازرگانی ایران همچنین با اشاره به اینکه دیپلماسی اقتصادی ابزاری کارآمد برای حضور در بازارهای جهانی است، سه پیشنهاد مطرح کرد؛ ایجاد کمیته‌ای مشترک بین کارشناسان اتاق ایران و نمایندگان وزارت امور خارجه به منظور تربیت نیروهای زبده برای پیشبرد مذاکرات بین‌المللی، زمینه‌سازی برقراری موافقتنامه‌های تجارت ترجیحی و تجارت آزاد بین ایران و کشورهای هدف و تمرکز دیپلماسی اقتصادی بر دو موضوع تجارت و سرمایه‌گذاری.
همچنین در ادامه وزیر امور خارجه با بیان اینکه در خدمت بخش خصوصی هستیم، گفت: ما در وزارت خارجه و همچنین نمایندگی‌هایمان در خارج از کشور موظف هستیم به شما فعالان بخش خصوصی کمک کنیم. به عقیده بنده ما باید کمک کنیم که شما صادرات بیشتری داشته باشید و از امکانات بیشتری برای پیشبرد اهداف خود برخوردار باشید. البته در این زمینه نیازمند ابتکار و نوآوری هستیم که در این راستا باید با ابتکار و نوآوری از فرصت‌هایی که پدید می‌آید استفاده کنیم.
محمدجواد ظریف همچنین با بیان اینکه آمریکا معتاد به تحریم شده است، بیان کرد: می‌توانیم به آمریکایی‌ها نشان دهیم که مجبورند اعتیادشان را ترک کنند.
در ادامه این نشست نیز فعالان بخش خصوصی در قالب 51 کارگروه به بررسی مسایل مرتبط با تجارت با 51 کشور هدف پرداختند که از جمله آن می‌توان به بررسی مشکلات بانکی و راهکارهای نقل و انتقال پول، مشکلات بیمه‌ای، مسایل گمرکی و حمل و نقل، فعالیت شرکت‌های کوچک و متوسط، شرکت در نمایشگاه‌ها و همایش‌های تجاری، حل و فصل اختلافات تجاری میان تجار و پتانسیل‌های موجود برای انعقاد موافقتنامه‌های تجارت ترجیحی و تجارت آزاد اشاره کرد.
آمریکا معتاد به تحریم است
بر همین اساس وزیر امور خارجه در جمع فعالان بخش خصوصی با تاکید بر اینکه آمریکایی‌ها معتاد به تحریم هستند، گفت: دنیا به این نتیجه رسیده که آمریکا باید اعتیادش را به تحریم‌ها ترک کند. ما نیز می‌توانیم به آمریکایی‌ها نشان دهیم که مجبورند اعتیادشان را ترک کنند.
محمدجواد ظریف با اشاره به شکاف ایجادشده بین آمریکا و اروپا در عرصه‌های مختلف از جمله اقتصادی، تصریح کرد: البته من خام نیستم که بگویم ما می‌توانیم بین آمریکا و اروپا درگیری ایجاد کنیم. اما شکافی بین آنها وجود دارد که ما باید از آن استفاده کنیم. بنابراین نیاز نداریم که پل شکاف آنها باشیم.
این دیپلمات عالی‌رتبه کشور تاکید کرد: نباید دنیا را مجبور کنیم که بین ما و فشار اقتصادی یکی را انتخاب کند. بلکه راه‌هایی داریم که می‌توانیم از امکانات ویژه که در این زمینه برای ما فراهم شده استفاده کنیم. به گفته ظریف، این امکانات ویژه شاید فرصت ویژه‌ای باشد که باید به آن توجه کنیم. برای مثال تعامل با شرکت‌های متوسط و کوچک اروپایی یک فرصت است که باید از آن استفاده کرد چرا که می‌تواند به پویایی بخش خصوصی کشور کمک کند.
در خدمت بخش خصوصی هستیم
ظریف در ادامه صحبت‌های خود با اشاره به اهمیت تعامل بخش خصوصی و همچنین نمایندگی‌های ایران در خارج از کشور ادامه داد: در وزارت امور خارجه و همچنین نمایندگی‌هایمان در خارج از کشور موظف هستیم به شما فعالان بخش خصوصی کمک کنیم بنابراین در خدمت شما هستیم.
وی اعلام کرد: باید کمک کنیم که شما صادرات بیشتری داشته باشید و از امکانات بیشتری برای پیشبرد اهداف خود برخوردار باشید. البته در این زمینه نیازمند ابتکار و نوآوری هستیم. باید با ابتکار و نوآوری از فرصت‌هایی که پدید می‌آید استفاده کنیم.
فشار را به افزایش صادرات غیرنفتی تبدیل کنیم!
وی در ادامه صحبت‌های خود خاطرنشان کرد: با توجه به اینکه دنیا در کنار ماست، می‌توانیم شرایط را از هر روز بهتر کنیم. از این رو تمام قوای کشور با یکدیگر متحد و منسجم شده‌اند برای اینکه بتوانیم از وضعیت خطیر کنونی عبور کنیم. در این راستا همکاری بخش خصوصی بیش از هر زمان دیگری نیاز است. ما می‌توانیم فشار را به افزایش تولید ملی و افزایش صادرات غیرنفتی تبدیل کنیم و به آمریکایی‌ها نشان دهیم که باید اعتیادشان را ترک کنند.
وی با بیان اینکه ما کشوری هستیم که با وجود فشارهای آمریکا از امنیت برخورداریم، افزود: متاسفانه امنیت و مشروعیت کشورهای همسایه ما به بیرون وابسته است، چنان که ما از این موضوع ناراحت هستیم که یک رییس‌جمهور تازه به دوران رسیده خطاب به کشورهای همسایه ما می‌گوید اگر ما دو هفته از شما حمایت نکنیم شما باقی نمی‌مانید.
اهل شعار نیستم
وی افزود: من اهل شعار نیستم، سختی‌ها را می‌بینم ولی ما این سختی‌ها را تحمل کردیم. شما یک دقیقه تصور کنید که یک نفر بیاید به شما بگوید که اگر من نباشم شما حتی دو هفته هم دوام نمی‌آورید، آیا حاضرید این حرف را با تمام منابع دنیا عوض کنید؟
وظیفه ما و دولت تصدی‌گری نیست
وی با بیان اینکه وظیفه ما و همچنین دولت تصدی‌گری در حوزه اقتصادی نیست، ادامه داد: وظیفه ما این است که تسهیل‌گر فعالیت شما در این زمینه باشیم. ظریف با اشاره به برگزاری سمینار مشترک سفرا و فعالان بخش خصوصی و اظهار خرسندی از برگزاری این نشست، گفت: باید ابتکار برگزاری این نشست را به فال نیک گرفت. این در حالی است که امیدوارم طی این نشست یک همکاری و همراهی جدی‌تری بین ما در وزارت امور خارجه و فعالان بخش خصوصی صورت گیرد.
وی با بیان اینکه باید درک مشترکی بین وزارت امور خارجه و بخش خصوصی در عرصه دیپلماسی اقتصادی ایجاد شود، ادامه داد: قطعا ارتباط بین بخش خصوصی و دستگاه دیپلماسی کشور دوطرفه خواهد بود. از یک طرف شما به اطلاعات نمایندگی‌های ما در خارج از کشور و همچنین کمک آنها برای پیشبرد فعالیت‌تان در عرصه اقتصادی و بازرگانی نیازمندید. از طرفی ما به شما نیازمندیم برای اینکه به ما اعلام کنید انجام چه کارهایی امکان‌پذیر است، چه چیزی نیاز داریم و در چه حوزه‌هایی توانایی رقابت یا مزیت نسبی برای رقابت وجود دارد. اینها حوزه‌هایی است که ما همواره به همکاری شما در ارتباط با آن نیازمندیم.
انزوای آمریکا
ظریف در بخش دیگری از صحبت‌های خود با اشاره به برخی از مشکلاتی که برای فعالیت‌های بخش خصوصی وجود دارد، گفت: با وجود این مشکلات معتقدیم شرایط کنونی فرصت‌های زیادی را برای ارتقا و توسعه بخش اقتصادی فراهم کرده است. در دنیای کنونی آمریکا با وجود تمام توان اقتصادی خود، خودش را در انزوا احساس می‌کند و فکر می‌کند که برای پیشبرد اهداف خاص خود نیازمند استفاده از فشارهای آشکار سیاسی است.
وی در ادامه گفت: امروز آمریکایی‌ها نه تنها امکان آن را ندارند که بقیه کشورها و شرکت‌های اقتصادی را مجبور کنند که با تحریم‌های آنها همراهی کنند بلکه شاهد این هستیم که اگر به مصوبه شورای امنیت عمل کنند، قطعنامه 2231 شورای امنیت از کشورها می‌خواهد اقداماتی را انجام ندهند که مانع اجرای قطعنامه 2231 شود.
اروپایی‌ها باید تصمیم بگیرند
ظریف اظهار کرد: در این چارچوب می‌بینیم که یک نوع رقابت و مقابله حاکم شده است. البته نباید انتظار داشته باشیم که این مقابله به زودی آشکار شود چرا که حضور آمریکا در عرصه مالی جهان باعث شده آمریکایی‌ها با قلدری بخواهند اهداف خود را پیش ببرند. واقعیت این است که اکنون دنیا در برابر یک انتخاب قرار گرفته که این انتخاب برای همه جهانیان مشخص و روشن است گرچه برای ایران و ملت ایران حدود 40 سال پیش مشخص شده بود.
وی گفت: اروپایی‌ها و فعالان اقتصادی اروپا باید تصمیم بگیرند که آیا می‌خواهند با نگاه اروپایی منافع اروپا را دنبال کنند یا منافع آمریکا. به گفته وی، منافع شخص ترامپ که بعضا علیه منافع اروپایی‌هاست، یک فرصت ویژه برای ما به وجود آورده که می‌توانیم از این فرصت استفاده کنیم.
بازار را هدف قرار دادند
رییس اتاق بازرگانی ایران نیز در این نشست گفت: هدف از برگزاری این جلسه در درجه اول این است که بدین ترتیب فرصتی برای گفت‌وگوی فعالان بخش خصوصی با سفرا فراهم شود تا مشکلات مستقیما بیان شده و در گفت‌وگوی رودررو و مستقیم به راه‌حل‌های سهل‌الوصولی دست یابند.
وی اظهار کرد: تنها با تلاش‌های مشترک است که می‌توان بر مشکلات فائق آمد، صنفی‌گرایی در زمانی که تهدیدات موجودیت ما را نشانه گرفته، جز خسران جمعی، عواقبی دربر نخواهد داشت.
شافعی در ادامه به وضعیت کنونی اقتصاد کشور از دید بخش خصوصی اشاره کرد و گفت: خروج آمریکا از برجام، ایران را در شرایط اقتصادی و سیاسی جدیدی قرار داده و اقدام ترامپ برای خروج یکجانبه این سوال را برای فعالان بازار ایجاد کرده که شرایط کنونی تا چه حد ما را به شرایط پیش از برجام نزدیک خواهد کرد.
رییس اتاق بازرگانی ایران اضافه کرد: در این راستا نقش‌آفرینی اتحادیه اروپا و دیگر شرکای برجام در بازداشتن آمریکا از اعمال تحریم‌های همه‌جانبه اثر خروج آمریکا از توافقنامه برجام را به شدت تحت تاثیر قرار خواهد داد.
گره‌های بانکی باز نمی‌شود
شافعی اظهار کرد: واقعیت آن است که به نظر می‌رسد گره‌های ایجادشده در جریان ارتباطات مالی و بانکی ایران با دنیا به سادگی قابل گشایش نباشد بنابراین ما باید به فکر روش‌های بی‌اثر کردن تحریم‌های آمریکا باشیم. رییس اتاق بازرگانی ایران افزود: برای این منظور باید از پیمان‌های پولی دوجانبه و استفاده از فضای مالی سایر کشورهای دوست در حدی که بتوانیم به آنها اعتماد کنیم، بهره بگیریم.
وی افزود: تحریم‌های فروش فولاد و فلزات اساسی و پتروشیمی به دلیل پراکندگی فروشندگان و حضور فعالان بخش خصوصی دشوار به نظر می‌رسد و تجربه تحریم‌های قبلی نشان می‌دهد تحریم این گروه از صنایع تا حد زیادی غیرممکن است.
وی با بیان اینکه تبعات تحریم فروش فولاد، فلزات اساسی و محصولات پتروشیمی به شکل افزایش هزینه فروش برای صادرکنندگان بروز خواهد کرد، گفت: باید توجه داشت که اغلب صادرکنندگان ایرانی در حال حاضر و در کل دوره پسابرجام نیز از ارتباطات بانکی محروم بودند اما به دادوستد و فروش محصولات خود ادامه دادند.
شافعی افزود: بنابراین با توجه به زمان‌بندی آغاز تحریم‌ها، می‌توان امید داشت که صادرات غیرنفتی با افت شدیدی مواجه نشود اگرچه قضاوت اثرات درازمدت تحریم‌ها نیازمند گذر زمان است.
تا رسیدن به دیپلماسی قوی، فاصله داریم
رییس اتاق بازرگانی ایران با بیان اینکه یکی از توفیقات دولت روحانی ورود به دیپلماسی اقتصادی است، اظهار کرد: این موضوع برای اولین بار در ساختار وزارتخانه گنجانده شد و در سطح معاونت وزیر شروع به کار کرد.
وی ادامه داد: دیپلماسی اقتصادی در دهه 90 میلادی به خصوص در آستانه مذاکرات دور اروگوئه به ویژه بین کشورهای در حال توسعه و نوظهور اقتصادی مطرح شد و این ابزاری است بسیار کارآمد که تضمین حضور کشورهای در حال توسعه در بازارهای جهانی و بهره‌گیری از منابع جهانی را به آنها می‌دهد. شافعی گفت: نکته مهم در مورد دیپلماسی اقتصادی این است که تمام فعالیت‌های اقتصادی دولت باید در خدمت فعالان بخش خصوصی ساماندهی شود.
رییس اتاق بازرگانی ایران اظهار داشت: دیپلماسی اقتصادی ترکیب مفهوم دولت و بازار است بدین معنا که دیپلماسی وظیفه دولت است و بازار نماد اصلی اقتصاد است که توسط فعالان بخش خصوصی مدیریت می‌شود. بنابراین دولت از طریق ابزارهای دیپلماسی فضا را برای بهره‌برداری بخش خصوصی از امکانات اقتصادی جهان فراهم می‌سازد.
چند پیشنهاد به دستگاه دیپلماسی
شافعی در ادامه به چند پیشنهاد برای دستیابی به دیپلماسی قوی و مقتدر اشاره کرد و گفت: با توجه به اینکه مقوله دیپلماسی اقتصادی تاکنون مغفول مانده و تعداد مذاکره‌کنندگان اقتصادی در بخش خصوصی و دولتی بسیار اندک هستند، نیاز به تربیت آنها احساس می‌شود و پیشنهاد ما در این مورد این است که کمیته‌ای با حضور مسوولان و کارشناسان اتاق بازرگانی و نمایندگان معاونت دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه تشکیل شود و فورا شروع به کار کنند.
رییس اتاق بازرگانی ایران اظهار داشت: همچنین امکان‌سنجی برقراری تجارت آزاد یا توجیهی با کشورهای هدف می‌تواند یکی از دستاوردهای دیپلماسی اقتصادی قلمداد شود.
وی بیان کرد: معمولا اقتصاد یک کشور از طریق تجارت و سرمایه‌گذاری خارجی با اقتصاد جهانی متصل می‌شود، بنابراین ضروری است دیپلماسی اقتصادی بر هر دو حوزه مزبور متمرکز شود. همچنین قوانین و مقررات مخل دو بخش را برطرف کرده و مسیر حضور در بازارهای منطقه‌ای و جهانی را تسهیل کند.