توانمندی‌ها و ظرفیت‌های صنعت نساجی به روایت متخصصین نساجی

به گزارش سرویس خبر و گزارش نساجی امروز، مهندس سید‌محمد مقدسی- رئیس هیئت مدیره جامعه متخصصین نساجی ایران- ضمن بیان این مطلب که پوشاک یکی از نیازهای اساسی انسان‌ها را تشکیل می‌دهد و قدمت آن تقریباً به پیدایش انسان بازمی‌گردد، افزود: صنعت نساجی در کشور ما قدمت بسیار طولانی دارد و نخستین کارخانه‌های صنعتی که در ایران فعالیت خود را آغاز کردند مربوط به نساجی هستند. 

وی ادامه داد: کارخانه‌های نساجی با تولید پارچه و سپس تولید نخ روند صنعتی شدن را پیش گرفتند و به تدریج تولید نخ‌های صنعتی نیز شکل گرفت، در واقع صنعت نساجی ما پیش از انقلاب به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین و مطرح‌ترین صنعت کشور محسوب می‌شد و در صادرات انواع پارچه به موفقیت‌های قابل توجهی دست یافت. 

* صنعت نساجی؛ یک صنعت پیشران

مهندس محمدتقی دانایی هوشیار- عضو هیئت مدیره جامعه متخصصین نساجی ایران و مدیرعامل شرکت نساجی حجاب شهر‌كرد- نیز در تکمیل سخنان مهندس مقدسی ابراز داشت: قدمت صنعت نساجی به 6500 سال پیش از میلاد بازمی‌گردد و اولین پارچه‌های بافته شده در ایران به حدود 4 هزار سال پیش از میلاد نسبت می‌دهند.

وی تصریح کرد: نخستین کارخانه‌ نساجی ایران که تولید صنعتی خود را آغاز کرد سال 1302 تا 1304 در اصفهان تأسیس شد. همچنین پیش از جنگ جهانی دوم در ایران 4 کارخانه نساجی وجود داشت که توسط دولت راه‌اندازی شده بودند. 

مهندس دانایی، سال‌های 1320 تا 1332 را دوران اوج رشد صنعت نساجی دنیا دانست و افزود: سیر صعودی این صنعت در ایران از سال 1314 به بعد شکل گرفت و در سال 1345 کشور از واردات پارچه‌های پنبه‌ای کاملاً‍ بی‌نیاز شد و دو سوم پارچه‌های پشمی و پتویی مورد نیاز کشور در داخل تأمین می‌گردید. در همین سال، 62 کارخانه بزرگ برای تولید منسوجات الیاف کوتاه و 15 کارخانه معظم برای تولید منسوجات الیاف بلند شکل گرفتند و تعداد کارگاه‌های کوچک و متوسط نیز قابل توجه بودند. 

عضو هیئت مدیره جامعه متخصصین نساجی ایران یادآور شد: صنعت نساجی در تاریخ دنیا به‌عنوان یک صنعت پیشران شناخته می‌شود و اغلب کشورها، رشد و توسعه صنعتی خود را با این صنعت شروع کرده‌اند. 

وی تعداد واحدهای دارای پروانه صنعت نساجی در ایران را حدود 9 هزار و 818 واحد برآورد کرد و گفت: این رقم 11 درصد کل واحدهای دارای پروانه کشور را در برمی‌گیرد ضمن این‌که 5 درصد از سرمایه‌گذاری‌های ثابت صنعتی متعلق به نساجی است.

همچنین طبق آمار‌های موجود،647 هزار نفر به صورت مستقیم و غیر مستقیم به صورت مستقیم در این صنعت به فعالیت می‌پردازند و 21 درصد از کل شاغلین مستقیم و غیرمستقیم صنایع کشور را به خود اختصاص می‌دهد.

این صنعتگر نساجی اذعان داشت: آمارها نشان می‌دهند که نساجی یکی از اشتغال‌زاترین صنایع کشور به شمار می‌آید و قابلیت توسعه چندین برابری اشتغال نیز وجود دارد. 

مدیرعامل شرکت نساجی حجاب شهر‌كرد در ادامه بیان داشت: در سال 2013 صادرات صنایع نساجی و پوشاک جهان 766 میلیارد دلار و نرخ رشد صادرات این صنعت 8 درصد به نسبت سال قبلش بوده است. در همین سال نرخ رشد صادرات محصولات نساجی و پوشاک 4 برابر رشد کل تجارت جهانی بوده و 5/6 درصد کل کالاهای صادراتی جهان از طریق صنعت نساجی و پوشاک تأمین می‌شوند. 

به گفته وی، طبق تحقیقات موسسه تامسون رویترز، در سال 1390 میزان مصرف سالیانه هر فرد ایرانی را 20 میلیارد دلار تخمین زد که تقریباً محقق نیز شده است.

*وضعیت بازار نساجی ایران

مهندس مقدسی در بخش دیگر این مصاحبه رادیویی به تحلیل بازار نساجی ایران پرداخت و گفت: گردش 15 میلیارد دلاری صنعت نساجی ایران تا حدود زیادی بیانگر فضای حاکم بر این صنعت است؛ ضمن این‌که نساجی ایران با مشکلات متعددی همچون قاچاق کالا، نوسان نرخ ارز دست و پنجه نرم می‌کند؛ اما از نظر وضعیت بازار باید عنوان کنم علی‌رغم دولتی بودن اقتصاد کشور و کم‌رنگی بخش خصوصی، 90 درصد کارخانه‌ها و واحدهای نساجی توسط بخش خصوصی اداره می‌شود. به‌عبارت بهتر در یک ساختار 90درصد دولتی، بخش اعظم یک صنعت به‌صورت خصوصی فعالیت می‌کند.

رئیس هیئت مدیره جامعه متخصصین نساجی ایران در پاسخ به این سوال که برنامه‌های موثر جهت حمایت از تولیدکنندگان داخلی صنعت نساجی چیست، عنوان داشت: یکی از برنامه‌های حمایتی دولت ترکیه برای تولیدکنندگان این کشور، حفظ ثبات تأمین مواد اولیه برای تولیدکنندگان صنعت نساجی است در حالی‌که تأمین مواد اولیه برای صنعتگران ایرانی یک دغدغه اصلی محسوب می‌شود و قیمت آن هیچ ثباتی ندارد. 

به اعتقاد وی« قیمت تمام شده» عامل بسیار مهمی در تصاحب بازارهای بین‌المللی است و توان رقابت با کالاهای وارداتی نکته بسیار مهمی است که باید مدنظر قرار گیرد. 

این متخصص نساجی اضافه کرد: در حال حاضر با توجه به اقتصاد دولتی کشور، باید حمایت‌های موثرتر و پر رنگ‌تری توسط دولت صورت گیرد و دولتمردان فضایی ایجاد کنند تا تأمین مواد اولیه دارای ثبات شود. متأسفانه نوسانات نرخ ارز، تبعات بسیار نامطلوبی بر تولیدکنندگان کشور داشته به‌طوری که اگر امروز بخواهند کالایی تهیه کنند، فردا با همین نرخ قادر نیستند مواد اولیه موردنیاز را تهیه نمایند.

مهندس مقدسی اظهار داشت: در دهه 70‌، دولت اصلاحات حدود 500 میلیون دلار وام برای نوسازی و بازسازی ماشین‌آلات نساجی اختصاص داد که از این رقم 300-350 میلیون دلار مورد استفاده قرار گرفت؛ در واقع صنعت نساجی در آن مقطع زمانی از فرسودگی ماشین‌آلات رنج می‌برد و توان تولید تحت الشعاع این موضوع قرار می‌‌گرفت؛ در دولت سازندگی نیز فضایی تحت عنوان «بازسازی و نوسازی صنایع» شکل گرفت که آن هم مشکلات خاص خود را داشت و به شکل موثر و سازنده اجرایی نشد و اغلب کارخانه‌های تحت پوشش دولت یا بانک‌های دولتی که نتوانستند نوسازی و بازسازی موردنظر را انجام دهند؛ از مدار تولید خارج شدند. واقعیت این است که در حال حاضر نیز صنعت نساجی نیازمند نوسازی است.

*آمار واردات کالاهای نساجی

مهندس دانایی بیان داشت: قاعدتاً کالاهای وارداتی باید محصولاتی را در برگیرند که در کشور تولید نمی‌شوند در سال 1395، کل واردات کشور 43 هزار و 684 میلیون دلار اعلام شده که از این رقم هزار و 647 میلیون دلار مربوط به واردات نساجی است( 397 میلیون دلار نیز بابت رنگ و ماشین‌آلات از گمرکات کشور وارد شده است) 

وی ادامه داد: کل واردات کشور در چهار ماهه اول امسال 15هزار و 813 میلیون دلار بود که سهم صنعت نساجی 511 میلیون دلار می‌باشد. ( با احتساب رنگ و ماشین‌آلات 718 میلیون دلار) اعداد فوق از وجود بازار بسیار بزرگ داخلی خبر می‌دهند که بیش از 70 درصد آن توسط صنایع داخلی قابل تأمین است. سوال اینجاست از چنین مبالغ سنگینی، چه میزان می‌توانست فقط صرف واردات مواد اولیه شود‌؟ 

مدیرعامل نساجی حجاب شهرکرد تصریح کرد: کشورهای صاحب‌نام در صنعت نساجی، مواد اولیه و ملزومات تولید را با سهولت، پایداری و استمرار بسیار بیشتری نسبت به ما تهیه می‌کنند؛ لازم به یادآوری است پیش از انقلاب، ایران جزو 4 کشور بزرگ صادرکننده پنبه دنیا بود در حالی‌که امروز یکی از واردکنندگان بزرگ پنبه محسوب می‌شود و متأسفانه به دلیل مشکلات موجود در بخش بازرگانی خارجی کشور، نمی‌توانیم سهم‌های خوبی از بازار همسایگان دور و نزدیک به دست آوریم.

وی در پاسخ به این سوال که در کدام بخش از صنعت نساجی کشور خودکفا هستیم، گفت: به دلیل فقدان آمار واقعی و قابل استناد در مبادی رسمی، نمی‌توان به اعداد موجود در بخش تولید الیاف اتکا کرد علی‌ایحال در مورد تولید الیاف به پیشرفت‌های بسیار خوبی رسیده‌ایم و در زمینه صادرات نیز به موفقیت‌هایی دست یافته‌ایم. این موضوع در مورد بسیاری از نخ‌های مصرفی نیز مصداق دارد. در بخش بافندگی از نظر مقدار تولید، وضعیت مطلوبی داریم به تبع آن کارخانه‌های رنگرزی، چاپ و تکمیل نیز ظرفیت‌های بسیار خوبی دارند اما متأسفانه به دلیل نبود فضای رقابتی سالم و عادلانه عملاً بسیاری از این ظرفیت‌ها مورد استفاده قرار نمی‌گیرند و بلااستفاده باقی می‌مانند.     

* صنعت نساجی؛ همراه انسان‌ها از تولد تا مرگ

دکتر علیمردان شیبانی- عضو هیئت نمایندگان اتاق ایران و عضو هیئت مدیره انجمن صنایع نساجی ایران- طی گفت‌وگوی تلفنی با برنامه ساعت صنعت، عنوان داشت: در مورد صنعتی صحبت می‌کنیم که از بدو تولد تا زمان مرگ به محصولاتش نیاز داریم. طبق آخرین آمار وزارت صنعت، صنعت نساجی حدود 300هزار شغل مستقیم صنعتی (12 درصد اشتغال کشور) را در بر می‌گیرد و حدود 5 درصد از کل سرمایه‌گذاری صنعتی را به خود اختصاص می‌دهد؛ قطعاً اهمیت چنین صنعتی بر هیچ کسی پوشیده نیست اگرچه متأسفانه مورد بی‌مهری قرار گرفته و توجه لازم به  این صنعت کهن و بومی کشور نمی‌شود. 

وی افزود: هرگاه صنعتگران نساجی امکان خرید تکنولوژی و ماشین‌آلات را داشته باشند، بدون اغراق بهترین و مدرن‌ترین ماشین‌آلات موجود این صنعت را برای کارخانه‌های خود تهیه می‌کنند. 

به گفته دکتر شیبانی روزگاری نه چندان دور،270 هزار تن پنبه از مزارع کشور برداشت می‌شد اما طی سال‌های اخیر در بهترین حالت حدود 40تا60 هزارتن پنبه برداشت می‌شود پس صنعتگران نساجی با کمبود 120 هزار تن پنبه روبرو هستند و نباید مجبور باشیم این نیاز را از چند کشور محدود مانند ازبکستان و ... وارد کنیم.

عضو هیئت مدیره انجمن صنایع نساجی ایران سپس به تولید الیاف مصنوعی در کشور اشاره کرد و گفت: تا 15 سال پیش، نیاز کارخانه‌های نساجی به الیاف مصنوعی از خارج کشور برطرف می‌شد اما خوشبختانه با همت جوانان برومند و توانمند، مجتمع‌های پتروشیمی نه تنها پاسخگوی نیاز واحدهای نساجی به مواد اولیه الیاف مصنوعی هستند بلکه توان صادرات نیز دارند اما مشکل اصلی نحوه توزیع و قیمت‌گذاری مواد پتروشیمی است زیرا مشکلات بسیاری برای تولیدکنندگان به وجود می‌آورد.

به اعتقاد دکتر شیبانی، ابتدا باید نیاز صنایع پایین دستی پتروشیمی نسبت به مواد اولیه این بخش رفع گردد آن‌گاه صادرات انجام شود. 

وی در پایان خاطرنشان کرد: صادرات موفق مستلزم این است که کشورهای مقصد با روی گشاده پذیرای کالاهای ایرانی باشند. 

*نقش موثر دولت در حمایت از صنعت نساجی

در ادامه برنامه رادیویی ساعت صنعت، مهندس سید‌محمد مقدسی- رئیس هیئت مدیره جامعه متخصصین نساجی ایران- حمایت از تولیدکننده را مهم‌ترین رکن در صنعت اعلام کرد و گفت: قطعاً دولت می‌تواند در ایجاد فضایی که واحد تولیدی بدون دغدغه بتواند ملزومات و مواد اولیه مورد نیاز را تأمین کند و قیمت تمام شده قابل رقابت ( با کالای وارداتی) برای محصولات باکیفیت خود ارائه دهد؛ نقش موثری ایفا نماید.

وی اضافه کرد: برخی از تولیدکنندگان معتقدند اگر دولت، کاری به آنها نداشته باشد آسوده‌ خاطر خواهند بود! زیرا دولت در بخش‌های نظارتی، موانع اجرایی متعددی برای صنعتگران به وجود می‌آورند. 

رئیس هیئت مدیره جامعه متخصصین نساجی ایران اذعان داشت: اگرچه صنعت نساجی کشور متکی به روند دولت نیست اما به دلیل ساختار کشور، نمی‌تواند جدا از فضای سیاست حاکم حرکت کند و تحت‌الشعاع شرایط فعلی قرار می‌گیرد.  

*لزوم تدوین برنامه مشخص و بدون تغییر

به گفته مهندس محمدتقی دانایی هوشیار- عضو هیئت مدیره جامعه متخصصین نساجی ایران و مدیرعامل شرکت نساجی حجاب شهر‌كرد- به ازای هر 5 هزار تا 5 هزار و 500 دلار واردات از کشور چین، یک شغل از این مملکت کسر می‌شود.   

وی گفت: توجه به تجارب کشورهای موفق و پیشرفته در صنعت نساجی مانند ترکیه، کره جنوبی و ... راه روشنی را برای ما تدوین می‌کند. 

مهندس دانایی، وجود « برنامه» برای سال‌های آتی را ضروری و حیاتی دانست و گفت: نباید به صورت مداوم برنامه‌ها عوض شود و با تغییر دولت یا وزیر، برنامه‌های جدید وضع شوند و در نهایت شاهد اجرای آنها نباشیم!