در حالی که اوایل هفته گذشته دلار از سامانه معاملاتی سنا حذف و یکی از خبرهای پرحاشیه ارزی شد، اما این ارز در آخرین روز کاری هفته گذشته با نرخی متفاوت از قبل بار دیگر وارد سامانه سنا شد.
هفته گذشته به یکباره اعلام شد که نرخ یورو در سامانه سنا از نرخ دلار پیشی گرفته و پس از آن بود که دلار به طور کلی از سامانه معاملاتی ارزی حذف و یوان چین جایگزین آن شد. با این وجود پنجشنبه هفته گذشته بود که دلار بار دیگر وارد این سامانه معاملاتی شد.
اما بازگشت دلار با تغییر نرخ نیز همراه بود، به طوری که پیش از این متوسط نرخی که برای خرید و فروش دلار در سنا اعلام می‌شد، حدود ۸ تا ۹ هزار تومان و گاهی اندکی کمتر و یا بیشتر بود، اما برگشت دلار با نرخ ۸۴۱۱ تومانی خرید و ۱۰ هزار و ۴۸۰ تومانی برای فروش همراه شد.
در سنا میانگین نرخ انواع ارز به صورت ساعتی و روزانه ثبت شده به طوری که نرخ‌های اعلام شده در این سامانه بیانگر میانگین وزنی نرخ خرید و فروش بر مبنای معاملات ثبت شده در سامانه توسط صرافی‌های مجاز کشور است.
این در حالی است که تا پیش از این نرخ‌هایی که برای دلار در سامانه اعلام می‌شد مطابقت چندانی با معاملات صرافی‌ها در بازار آزاد نداشت و نرخ‌های درج شده در تابلوهای آنها همواره بالغ بر ۱۰ هزار و ۲۰۰ تومان بود در حالی که متوسط نرخ در سنا حتی تا ۷۹۰۰ تومان اعلام می‌شد. به نظر می‌رسد نرخ جدیدی که برای دلار در سنا قرار گرفته تا حدی به واقعیت نزدیک‌تر باشد.
اما کنار هم گذاشتن شواهد نشان می‌دهد دلیل حذف دلار از سامانه سنا، گزارش کردن معاملات نیمایی (حواله‌ای) و غیرنیمایی (نقد) صراف‌ها در یک سامانه و گزارش میانگین همه آن معاملات باشد.
بازار ارز کنونی دو ویژگی مهم دارد؛ از یک سو، سهم دلار در معاملات نقدی بیشتر است و از سویی، سهم یورو (و درهم) در معاملات حواله‌ای بالاتر است؛ قیمت در بازار نقد نیز حدود ۲۵ درصد بیشتر از قیمت در بازار حواله است بنابراین به دلیل این دو ویژگی بازار، وقتی میانگین همه معاملات نقد و حواله‌ای در سایت سنا منتشر می‌شود، نرخ دلار بیشتر از نرخ یورو قرار می‌گیرد.
اما چرا نرخ خرید دلار صراف‌ها ۱۸۰ تومان بیشتر از نرخ فروش آنها بود؟ دلیل این موضوع آن است که صراف‌ها در بازار نقد بیشتر می‌خرند و کمتر می‌فروشند و بنابراین در سمت خرید، نسبت حجم معاملات نقد به حجم معاملات حواله بیشتر از این نسبت در سمت فروش است. این اختلاف، بر میانگین گزارش شده اثر می‌گذارد و موجب می‌شود میانگین نرخ خرید بیشتر از میانگین نرخ فروش باشد.
نکته‌ای که مغفول مانده این است که همتی در گفت‌وگوی ویژه خبری اعلام کرده بود اختلاف دو بازار حدود ۵ درصد خواهد بود. هرچند اختلاف ۵ درصد بین بازار نقد و حواله طبیعی به نظر می‌رسد، اما اختلاف ۲۵ درصد می‌تواند فرصت‌های آربیتراژی ایجاد کند.
بر این اساس، زمانی که در بازار دو نرخ وجود داشته باشد، بازار مستعد آربیتراژ خواهد شد؛ به این معنی که عده‌ای به دنبال یافتن راهی خواهند بود که ارز را از بازار ارزان به قیمت پایین بخرند و بتوانند با قیمت بالا در بازار گران ارزی، به فروش برسانند.
اکنون با مشاهده شکاف ۲۵ درصدی، این نگرانی شکل گرفته که راهی دوباره برای رانت‌خواری عده‌ای ایجاد شده باشد که نتیجه تحمیل نرخ به بازار توسط دولت است.
اما موضوعی که اهمیت دارد این است که با وجود آنکه بازگشت دلار به سامانه نظام ارزی (سنا) با قیمت ۱۰۴۸۰ تومان امروز مورد توجه فعالان اقتصادی قرار گرفته، اخبار حکایت از آن دارد که حذف تدریجی دلار در معاملات با کشورها در دستور کار است.
بر این اساس حذف دلار از سامانه سنا در هفته گذشته می‌تواند حاکی از آن باشد که معاملات ارزی با دلار در طول این هفته به سطح کم‌اهمیتی رسید و موجب حذف آن از تیتر سامانه معاملاتی سنا شد. از سویی، از آنجا که معاملات با دیگر کشورها با ارزهایی غیر از دلار انجام می‌شود، حذف تدریجی دلار دور از ذهن نخواهد بود.