کاشت پنبه در سراشیبی منسوخ شدن

در سال‌های اخیر در استان گلستان که قطب اصلی تولید پنبه در ایران بوده، ۲۸ کارخانه پنبه پاک کنی تعطیل شده است و تکنولوژی کارخانجات پنبه پاک کنی ایران مربوط به پیش از انقلاب است و در سال‌های گذشته اقدامی برای بازسازی آنها صورت نگرفته است.

 مرکز پژوهش های مجلس در گزارشی دراین خصوص آورده است این کارخانجات پنبه پاک کنی عمدتاً آمریکایی بوده و به دلیل تحریم‌ها و محدودیت‌های واردات کالاهای آمریکایی، هزینه تأمین لوازم یدکی بسیار بالا بوده و بسیاری از کارخانجات امکان نوسازی تجهیزات خود را نداشته‌اند.

به گزارش سایت نساجی امروز به نقل از عصر اقتصاد، غیر از تولید پنبه، کارخانجات روغن کشی پنبه نیز به مرور خط تولید خود را به سمت دانه‌های روغنی دیگر تغییر داده‌اند. با این حال به گفته کارشناسان مرکز پژوهش‌های مجلس فعالیت روغن کشی پنبه "به دلیل کاهش تولید پنبه و نیز هزینه بالای استخراج مواد سمی آن، ناچیز بوده و توجیه اقتصادی ندارد."

مرکز پژوهش‌های مجلس ایران، دلایل افت شدید تولید را به سه دسته اقتصادی، فنی و سیاستی تقسیم کرده و در بخش اقتصادی، بالا بودن هزینه برداشت پنبه به صورت سنتی، پائین بودن سرمایه در گردش کارخانجات پنبه پاک کنی، جایگزین شدن محصولات رقیب در مزارع پنبه و واردات پنبه را از جمله مهمترین دلایل افت تولید پنبه می‌داند.

علاوه بر این، تکنولوژی پائین کارخانجات پنبه پاک کنی، پائین بودن تولید محصول، کمبود تجهیزات وماشین آلات مکانیزه، کیفیت پائین الیاف پنبه داخلی از مهمترین دلایل فنی کاهش تولید پنبه ایران بوده است.

در بخش سیاستی نیز مرکز پژوهش‌های مجلس به تقسیم اراضی در سال ۱۳۵۷ اشاره می‌کند و می‌نویسد که "خلعید از مالکان بزرگ و تقسیم اراضی این مالکان میان دهقانان کم و یا بی زمین در برخی مناطق به ویژه در استان گلستان به عنوان مهم‌ترین مرکز تولید پنبه مرغوب کشور، باعث ایجاد دگرگونی در روابط تولید و از هم پاشیدگی نظام واحدهای بهره برداری شد."

کاهش صادرات و افزایش واردات

تولید پنبه در سالهای گذشته درتولید و صادرات نقشی اساسی داشته است. در آن زمان ارزش صادرات پنبه بالغ بر 120 میلیون دلار در سال بود که 20 درصد صادرات کالاهای غیر نفتی و 45 درصد صادرات کالاهای کشاورزی در کشور را شامل می‌شد. اما پس از مدتی تولید سالانه 250 هزار تن به مقداری حدود 40 هزار تن کاهش پیدا کرد و این آمار تأسف بار است.

از مهمترین دلایل این کاهش می‌توان به هزینه‌های بالای تولید و قیمت تمام شده آن اشاره کرد. وقتی پنبه تولید داخل یارای رقابت با قیمت‌های جهانی را نداشته باشد کشاورز پنبه کار رغبتی به کاشت این محصول از خود نشان نمی‌دهد و به کاشت محصولی با ارزش افزوده بیشتر و زحمت کمتر روی می‌آورد.

این معضل تقریباً در تمام کشورهایی که به کشت پنبه اشتغال دارند به نوعی وجود دارد. در اینجا نقش حمایتی دولت‌ها بسیار پررنگ خواهد بود. به گونه‌ای که با دادن یارانه به کمک کشاورزان و حمایت از محصولات کشاورزی پرداخته و انگیزه کاشت محصول افزایش می‌یابد. در کشور ما نیز پرداخت یارانه به کشاورزان پنبه کار راهکار مناسبی برای ایجاد انگیزه در بین آنهاست.

در سال 88 با دو برابر شدن صادرات پنبه، واردات این محصول کاهش یافت. میزان صادرات دو هزار و 402 تن به ارزش سه میلیون و 552 هزار دلار گزارش شده بود که از نظر وزن 117 و از نظر ارزش 125 درصد نسبت به مدت مشابه سالهای قبل رشد نشان می‌داد.

مهرداد جلالی‌پور، مدیرکل دفتر توسعه صادرات کالای سازمان توسعه تجارت ایران در همان سال از رشد 83 درصدی صادرات وکاهش 45 درصدی واردات پنبه و ارزش صادرات پنبه در ۱۰ ماه سال 87 را یک میلیون و ۹۶۴ هزار دلار بیان کرد. این در حالی است که این میزان در مدت مشابه سال 88 به ۳ میلیون و ۵۹۰ هزار دلار رسیده بود. به گفته وی صادرات پنبه از نظر وزنی ۷۶ درصد رشد داشته است.

در سال 94 یک عضو کمیسیون کشاورزی مجلس از منسوخ شدن پنبه کاری خبر داد. حبیب برومند، در این باره اظهار داشت: متاسفانه به دلیل عدم توجه و حمایت کافی دولت از پنبه‌کاری کشت این محصول در بین کشاورزان منسوخ شده است.

وی به کاشت پنبه در زمان‌های گذشته اشاره کرد و افزود: کشاورزان هزاران هکتار از اراضی خود را تحت کشت پنبه قرار می‌دادند و سود بسیار داشتند. اما به تدریج با عدم توجه دولت و کاهش حمایت مسئولان، دلالان وارد عرصه شدند و تنظیم بازار را برهم زدند. این امر سردی کشاورزان را در کاشت به همراه دارد به طوری که پیش بینی می‌شود تا 10 الی 15 سال آینده کارگران از کشت پنبه دست بکشند و به کاشت محصولات دیگر روی آورند.

به گفته وی سالانه 2 میلیون تن پنبه نامرغوب از چین وارد کشور می‌شود.

طی سال‌های اخیر با کاهش تولید پنبه در کشور و به منظور تأمین نیاز صنایع ریسندگی، بحث واردات این محصول در کشور پررنگ‌تر شد. اما همواره واردات مشکلاتی را در پی دارد.

واردات پنبه تهدیدی برای تولیدکنندگان داخلی

در سال 96، محمد حسین کاویانی مدیر عامل صندوق پنبه از کاهش فرصت‌های شغلی با واردات پنبه سخن گفت و افزود: افزایش 54 درصدی واردات پنبه موجب تعطیلی کارخانه‌های ریسندگی می‌شود.

وی سطح زیر کشت پنبه را در همان سال، 80 تا 90 هزارتن اعلام کرد و اظهار داشت: 40 هزارتن پنبه از طریق منابع داخلی و مابقی از طریق واردات تأمین می‌شود و با تأمین و توزیع به موقع نهاده‌های با کیفیت، توسعه استفاده از ماشین آلات و مکانیزاسیون کشت خودکفایی پنبه دور از انتظار نیست.

طیق گزارش منتشره از وزارت جهاد کشاورزی در سال 96، سطح زیر کشت پنبه در این کشور از سال ۱۳۸۰ تا سال ۱۳۸۴ به کمتر از یک چهارم کاهش پیدا کرده است.

ابراهیم هزارجریبی مجری طرح پنبه وزارت جهاد کشاورزی در این رابطه اعلام کرده بود: در فاصله این چهارده سال "سطح زیر کشت پنبه از بیش از ۳۰۰ هزار هکتار به ۷۰ هزار هکتار رسید و ایران که یک کشور صادرکننده پنبه بود به کشوری واردکننده تبدیل شد.

تولید پنبه در سال ۱۳۸۰ بیشتر از ۴۱۲ هزار تن بود که در سال ۱۳۹۴ به ۱۵۴ هزار تن رسیده است. البته تولید پنبه در سال ۱۳۷۵ حدود ۶۰۰ هزار تن بود که بخشی از آن صادر می‌شد.

بنا بر اعلام ابراهیم هزارجریبی، سطح زیر کشت پنبه در سال 95 نسبت به سال ۹۴ ثابت بود اما در سال 96 نسبت به سال قبل ۶ درصد افزایش پیدا کرده است.

دلیل افت شدید تولید نسبت به دهه ۱۳۸۰، از نظرمجری طرح پنبه وزارت جهادکشاورزی "مسائل بازرگانی و قیمتی" بوده است.

براساس آمار مقدماتی گمرک از تجارت خارجی ۱۱ ماهه سال ۹۶، بیش از ۴۳ هزار و ۳۹۹ تن پنبه به صورت حلاجی شده و حلاجی نشده از کشورهای مختلف جهان وارد ایران شده است.

براساس واردات این حجم پنبه به کشور، ۱۳۴ میلیون و ۹۷ هزار و ۳۳۷ دلار ارز از کشور خارج شد که بالغ بر ۳۱۰ میلیارد و ۴۸ میلیون و ۸۳۳ هزار و ۶۷۷ تومان در آمار گمرک به ثبت رسیده است.

لازم به ذکر است که پنبه در ۱۱ ماهه سال ۹۶ از کشورهای ازبکستان، امارات متحده عربی، ایتالیا، پاکستان، چین، ترکیه، هند، یونان، اندونزی و کشورهای دیگر وارد ایران شده است.

در این بین ترکیه به عنوان اولین وبزرگترین صادر کننده پنبه به کشور در ۱۱ ماهه سال ۹۶ بیش از ۲۹ هزار و ۶۸۴ تن پنبه به ایران صادر کرده و از این طریق درآمد ۵۸ میلیون و ۶۱۶ هزار و ۶۲۸ دلاری را به خود اختصاص داده است.

بعد از ترکیه کشور ازبکستان با صادرات بیش از ۱۲ هزار و ۸۹۵ تن پنبه به ایران درآمد ۲۹ میلیون و ۱۹۲ هزار و ۷۵۱ دلاری را به خود اختصاص داده است.

همچنین امارات متحده عربی سومین صادر کننده پنبه به ایران محسوب می‌شود که از این راه بیش از ۱۳ هزار و ۶۸۳ تن پنبه به ایران صادر کرده است و درآمد ۲۹ میلیون و ۵۷۳ هزار و ۲۰۸ دلاری را نصیب خود کرده است.

افزایش واردات در سال جاری

در سال 97 میزان واردات پنبه به 120 هزارتن در سال اعلام شد علیمردان شیبانی. نایب رئیس انجمن صنایع نساجی به کاهش 5 درصدی تعرفه واردات مواد اولیه صنعت نساجی اشاره کرد و گفت: تولید پنبه کشور حدود 50 تا 60 هزار تن بوده که باید 120 هزار تن دیگر وارد کنیم و برای همین ماده اولیه ما تا 20 درصد تعرفه می‌دادیم و الان البته به 5 درصد کاهش یافته است که همین مقدار هم زیاد است و ما انتظار داریم حق گمرکی و تعرفه بر واردات مواد اولیه کمتر ازین باشد.

گلنار نصرالهی مشاور وزیر صنعت در امور نساجی و پوشاک نیز گفت: صنعت نساجی ما صنعت بسیار توانمندی است که می‌تواند همزمان با واردات به تولید ادامه دهد و با محصولات وارداتی رقابت کند.

مشاور وزیر صنعت درباره تعرفه واردات مواد اولیه نساجی گفت: در همه دنیا حقوق گمرکی از واردات بین 3 تا 10 درصد گرفته می‌شود و این 5 درصدی هم حقوق گمرکی است که از واردات مواد نساجی اخذ می‌شود که 4 درصدش حقوق گمرکی است که طبق قانون از هر کالایی که وارد کشور شود اخذ می‌شود و یک درصد باقیمانده آن هم سود بازرگانی است.

به‌زودی کشت پنبه تراریخته در ایران آغاز می‌شود

بهزاد قره‌یاضی، رئیس انجمن ایمنی زیستی ایران با بیان اینکه در حال حاضر ۱۰ درصد کل زمین‌های زراعی دنیا به زیر کشت محصولات تراریخته رفته است، اظهار داشت: بر اساس آخرین گزارش سرویس بین المللی دستیابی و استفاده از بیوتکنولوژی کشاورزی، سطح زیر کشت محصولات تراریخته برای نخستین بار در سال ۲۰۱۸ به مرز حدودی ۱۹۰ میلیون هکتار رسیده است؛ این رقم فوق معادل با ۱۷ درصد کل اراضی زیر کشت محصولات سالیانه است.

 وی تصریح کرد: در دنیا نزدیک به ۱.۶ میلیارد زمین زارعی وجود دارد که ۲۰۰ الی ۳۰۰ میلیون هکتار آن زیر کشت گیاهان باغی از جمله گردو، بادام و… می‌رود؛ ۱۰۰ تا ۲۰۰ میلیون هکتار نیز آیش داریم و بنابراین در مجموع ۱.۱ تا ۱.۲ میلیارد هکتار در دنیا زیر کشت محصولات مختلف می‌رود که ۶۷ درصد آن غلات (گندم، جو، ذرت و برنج) است.