با وجود آنکه شاخص «بهای کالاهای صادراتی» ایران بیش از 3.5 برابر شده است، اما صادرکنندگان عمده از بازگرداندن ارز حاصل از صادرات خود به داخل و تامین ارز مورد نیاز استنکاف می کنند که همین امر سبب شده تا تعادل عرضه و تقاضا در سامانه ارزی نیما برقرار نباشد.
عبدالناصر همتی رئیس کل بانک مرکزی این هفته اعلام کرد که از ابتدای امسال تا 23 شهریور حدود 22.7 میلیارد دلار صادرات غیرنفتی انجام شده که تاکنون چهار میلیارد دلار آن به سامانه نیما تزریق شده است؛ یعنی بخش عمده ای از ارز صادراتی به داخل بازنگشته که همین امر در تامین ارز کالاهای ثبت سفارش شده، اخلال ایجاد کرده است.
به گزارش سایت نساجی امروز به نقل از ایرنا، با اینکه بسیاری انگشت اتهام را به سمت پتروشیمی ها نشانه می روند اما «احمد مهدوی ابهری» دبیرکل انجمن کارفرمایی صنعت پتروشیمی گفته است: از ابتدای امسال تا 19 شهریورماه حدود سه میلیارد و 321 میلیون یورو معادل 69 درصد درآمد ارزی صادرات پتروشیمی به بازار عرضه شده که یک میلیارد و 76 میلیون یورو از آن به بازار ثانویه اختصاص دارد.
رقم اعلامی از سوی پتروشیمی ها بسیار نزدیک به ارقامی است که بانک مرکزی اعلام می کند و بنابراین می توان نتیجه گرفت که پتروشیمی ها در همین مدت تامین کننده اصلی ارزهای غیرنفتی بازار بوده اند و اکنون باید دید دیگر بخش های اقتصادی که از مصوبه های دولت استنکاف کرده اند، کدام بخش ها هستند.
جدیدترین گزارش بانک مرکزی از شاخص بهای 16 گروه کالای صادراتی ایران نمای روشن تری از وضعیت صادرات غیرنفتی کشور ترسیم می کند. این شاخص در مردادماه امسال به عدد674.4 رسید و نسبت به تیرماه امسال معادل 22.1 درصد و نسبت به ماه مشابه سال پیش برابر 180.4 درصد افزایش یافت.
همچنین شاخص بهای کالاهای صادراتی در ایران در پنج ماهه نخست امسال نسبت به دوره مشابه پارسال معادل 102.7 درصد و در 12 ماه منتهی به مردادماه 97 تا مرداد 96 معادل 58.2 درصد افزایش داشته است.علت اصلی این افزایش بها، تعدیل نرخ ارز در کشور است زیرا از نیمه مردادماه دولت اجازه داد بازار ثانویه مبنای تعیین نرخ ارزها باشد و بنابراین صادرکنندگان درآمد بیشتری کسب کرده اند.
برپایه آمار گمرک ایران، ارزش صادرات غیرنفتی ایران در پنج ماهه نخست امسال 19 میلیارد و 318 میلیون دلار بوده و فقط در مردادماه سه میلیارد و 868 میلیون دلار صادر شده است.
در پنج ماهه نخست امسال میعانات گازی به ارزش 2 میلیارد و 170 میلیون دلار و سهم ارزشی 11.23 درصد در صدر صادرات قرار گرفت؛ پروپان مایع شده با 845 میلیون دلار، روغن های سبک و فرآورده‌ها بجز بنزین با 734 میلیون دلار رده دوم و سوم را از آن خود کرد؛ متانول به ارزش 560 میلیون دلار و پلی اتیلن گرید فیلم به ارزش 496 میلیون دلار جایگاه های بعدی را به خود اختصاص دادند.
همچنین در این مدت، بیش از 30 درصد از ارزش کل صادرات ایران مربوط به پتروشیمی‌ها، 11.23 درصد مربوط به میعانات گازی و 58.48 درصد مربوط به سایر کالاها بود.
** رشد بیش از 180 درصدی شاهص بهای کالاهای صادراتی
براساس جداول بانک مرکزی، در مردادماه امسال نسبت به ماه تیرماه 96، قیمت ها در گروه «محصولات حیوانی» 26.1 درصد، «محصولات نباتی» 20.5 درصد، «چربی ها و روغن های حیوانی و نباتی» 29.3 درصد، «محصولات صنایع غذایی، نوشابه و توتون» 30.2 درصد، «پوست، چرم و محصولات چرمی» 25.6 درصد، «محصولات معدنی» 21.7 درصد، «محصولات شیمیایی و صنایع وابسته» 20.7 درصد، «مواد پلاستیک و کائوچو» 21.6 درصد، «پوست، چرم و محصولات چرمی» 25.6 درصد، «چوب و اشیاء چوبی» 28 درصد، «مواد نسجی» 13.2 درصد، «انواع کفش» 25.5 درصد، «مصنوعات ساخته شده از انواع سنگ» 25.3 درصد، «فلزات معمولی» 23.8 درصد، «ماشین آلات مکانیکی و ادوات برقی» 25.8 درصد، «وسایل نقلیه زمینی و تجهیزات ترابری» 25.3 درصد و «پتروشیمی» 19.3 درصد رشد کرده است.
همچنین در مردادماه قیمت ها در گروه «محصولات حیوانی» 168.4 درصد، «محصولات نباتی» 155.2 درصد، «چربی ها و روغن های حیوانی و نباتی» 161.6 درصد، «محصولات صنایع غذایی، نوشابه و توتون» 170.3 درصد، «محصولات معدنی» 180.5 درصد، «محصولات شیمیایی و صنایع وابسته» 241.2 درصد، «مواد پلاستیک و کائوچو» 171.7 درصد، «پوست، چرم و محصولات چرمی» 175.2 درصد، «چوب و اشیاء چوبی» 154.2 درصد، «مواد نسجی» 94.1 درصد، «انواع کفش» 156.8 درصد، «مصنوعات ساخته شده از انواع سنگ» 152.8 درصد، «فلزات معمولی» 180.9 درصد، «ماشین آلات مکانیکی و ادوات برقی» 166.7 درصد و «وسایل نقلیه زمینی و تجهیزات ترابری» 114.4 درصد و «پتروشیمی» 206.7 درصد نسبت به مرداد ماه پارسال رشد کرده است.
با توجه به اینکه ضریب اهمیت پتروشیمی ها 46.33 درصد، محصولات معدنی 31.80 درصد، محصولات شیمیایی 20.11 درصد، مواد پلاستیک 10.51 درصد، محصولات نباتی 10.43 درصد و فلزات معمولی 9.71 درصد محاسبه می شود، می توان گفت گروه های یاد شده به تعهدات خود برای تامین ارز مورد نیاز کشور هنوز عمل نکرده اند زیرا سایرین که 10 گروه هستند اهمیتی کمتر از پنج درصد در سبد صادراتی کشور دارند.
** ورود ارز صادرات غیرنفتی به سامانه نیما موجب ثبات بازار می شود
یک کارشناس اقتصادی در این باره معتقد است: برخی التهابات ارزی ناشی از وارد نشدن ارز حاصل از صادرات غیرنفتی به بازار است؛ صادرکنندگان باید در شرایط کنونی با احساس مسئولیت در تزریق ارز حاصل از صادرات خود در سامانه نیما به ثبات بازار کمک کنند.
به گفته ساسان شاه ویسی، بررسی عملکرد برخی صادرکنندگان در التهابات ارزی نشان دهنده برخی نابسامانی ها در وضعیت ارزی کشور است که در این وضعیت ذینفعان ارزی یعنی «صادرکنندگان غیرنفتی» به دلیل عرضه نکردن کامل ارز در سامانه نیما و «برخی شهروندان» که ارز را به عنوان کالای سرمایه ای تلقی می کنند و موجب هجوم تقاضا به بازار می شوند، هر یک به نوعی در التهابات ارزی تاثیرگذارند.
این کارشناس اقتصادی یاآورشد: صادرکنندگان غیرنفتی طبق قانون ملزم به ارایه ارز حاصل از صادرات خود در سامانه نیما هستند اما متاسفانه در این زمینه با مسئولیت عمل نمی کنند.
«همانطور که رییس کل بانک مرکزی گفته، ارز حاصل از صادرات غیرنفتی باید به سامانه نیما عرضه شود.»
این صاحب نظر اقتصادی، راه کار برون رفت از وضعیت ارزی کشور را «ایجاد بازارهای موازی» و «کنترل بازارهای بی هویت و غیرقانونی» دانست.
** چگونه ارز حاصل از صادرات به کشور باز می گردد
19 شهریورماه بانک مرکزی دستورالعمل و ضوابط اجرایی رفع تعهد ارزی صادرکنندگان و برگشت ارز حاصل از صادرات کالا به چرخه اقتصادی کشور را در 6 بند به دستگاه‌های ذیربط ابلاغ کرد تا ارز حاصل از صادرات حداقل در مدت سه ماه به کشور بازگردد؛ روش بازگردانی ارز به چرخه اقتصادی نیز برابر مقررات و سیاست‌های بانک مرکزی می‌تواند به یک یا ترکیبی از صورت واردات در مقابل صادرات خود یا اشخاص ثالث، پرداخت اقساط بدهی ارزی تسهیلات فاینانس، ریفاینانس و یوزانس خود؛ فروش ارز به بانک‌ها و صرافی‌های مجاز و سپرده گذاری ارزی نزد بانک‌ها باشد.
همچنین ارائه خدمات و تسهیلات ویژه به صادرکنندگان از سوی همه دستگاه‌های اجرایی از جمله خدمات و تسهیلات بانکی، صدور و تمدید کارت بازرگانی و اعطای سایر مشوق‌های صادراتی و نظایر آن، منوط به رفع تعهد ارزی صادرکنندگان و استعلام برخط و سیستمی دستگاه ذیربط از بانک مرکزی است.
اکنون باید دید با توجه به افزایش مهلت صادرکنندگان برای بازگردانی ارز خود و نیز تنبیه ها و جرایم در نظر گرفته شده برای استنکاف کنندگان، آیا ارز صادرات غیرنفتی بازار نیمایی را متعادل می کند.